Zapraszamy do odwiedzin „perły przyrody Górnego Śląska” - rezerwatu przyrody Łężczok!

Rezerwat przyrody Łężczok został utworzony w roku 1957 na podstawie zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 stycznia 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody. 16 października 2015 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach wydał zarządzenie w sprawie tego rezerwatu, zwiększając jego powierzchnię, uaktualniając przedmiot i cel ochrony oraz przywracając tradycyjną nazwę (do 2015 r. rezerwat nazywał się Łężczak). Rezerwat Łężczok powstał celem zachowania ze względów przyrodniczych, krajobrazowych i naukowych kompleksu leśno-stawowego obejmującego zbiorowiska łęgowe i grądowe, olsy, stawy rybne typu karpiowego, świeże łąki użytkowane ekstensywnie oraz zabytkowe aleje i związane z nimi gatunki grzybów, roślin i zwierząt.

Obejmuje obszar lasów wraz z potokiem Łęgoń, stawów i łąk o łącznej powierzchni 477,38 ha, położony jest w powiecie raciborskim na terenie gmin Nędza i Racibórz. To drugi co do wielkości rezerwat przyrody w województwie śląskim. Powierzchniowo dominują w nim stawy, dlatego też został on zaliczony do kategorii rezerwatów wodnych.

!!!UWAGA!!!

Pamiętaj, że po rezerwacie można poruszać się tylko po wyznaczonych trasach. Są to szlak pieszo–rowerowy, stanowiący pieszy, czerwony szlak turystyczny i zielony rowerowy, poprowadzone tzw. Aleją Husarii Polskiej oraz ścieżka do wieży widokowej na Stawie Salm Duży, biegnąca groblą pomiędzy stawami Babiczok i Salm Duży.

Pamiętaj też o obowiązujących zasadach zachowania w rezerwatach przyrody, bo w nich człowiek jest tylko gościem ;), a więc nie schodzimy ze szlaków, nie uszkadzamy roślin, nie płoszymy zwierząt, nie zbieramy grzybów, a także nie wprowadzamy psów, gdyż nawet jeśli nie płoszą zwierząt, to zostawiają one na bardzo długo trwały zapach, który stanowi czynnik stresujący dla zamieszkujących rezerwat dzikich zwierząt (w tym ptaków). Na spacer z ukochanym czworonogiem, świadomi potrzeb ochrony przyrody, wybierajmy zawsze miejsca poza rezerwatami - jest ich z pewnością dużo więcej niż takich szczególnych obszarów chronionych jak rezerwaty.
Przyroda z pewnością podziękuje za świadomość i wyrozumiałość, odwdzięczając się swoim pięknem ;)

Nazwa obszaru stanowiącego rezerwat wywodzi się od słowa „łęg” określającego rodzaj siedliska i typ zbiorowiska roślinnego. Miejscowa ludność różnie nazywała ten obszar, czyniąc rozmaite przekształcenia, np. Lenczok, Lęszczok, Łęczak, Leńczok, Łężczok, czy rezerwat Lenszczok, który wraz z rezerwatem Bruchwalde od 24 marca 1941 r. stanowiły fragment obecnego rezerwatu. Jednak w powszechnym użyciu lokalnie i na całym Górnym Śląsku, teren ten określa się jako „Łężczok” i taka nazwa została wprowadzona w 2015 r.

Trochę faktów na temat wartości przyrodniczych rezerwatu

W rezerwacie podziwiamy obszary leśno-stawowe, które obejmują zespoły wielogatunkowego lasu łęgowego, starorzecza Odry ze stanowiskiem rzadkiej rośliny – kotewki orzecha wodnego (Trapa natans) i aleje złożone z zabytkowych drzew. Na stawach wybudowane zostały wyspy w celu zabezpieczenia miejsc masowego gnieżdżenia się ptaków.

Na stawach prowadzona jest ekstensywna gospodarka rybacka. Tylko taki sposób ochrony, gwarantuje zachowanie stawów i związanych z nimi siedlisk wielu gatunków ptaków. W rezerwacie występuje łącznie ok. 210 gatunków ptaków, czyli praktycznie połowa wszystkich stwierdzonych w Polsce, z tego ok. 120 wiąże z tym obszarem swój sezon lęgowy. Do gatunków rzadkich należą np. kaczki – hełmiatka, podgorzałka, czernica i zausznik.

Na terenie rezerwatu znajduje się 8 stawów. Są to: Salm Duży, Salm Mały, Babiczak Północny, Babiczak Południowy, Tatusiak, Grabowiec Duży, Grabowiec Mały, Brzeziniak.

Stare dziuplaste drzewa, które możemy podziwiać, spacerując np. Aleją Husarii, stanowią schronienie licznych nietoperzy - borowiaczka, nocka rudego czy karlika malutkiego. Nietoperze mają w rezerwacie bogatą bazę żerową z racji występowania tam niezliczonych owadów.

Na uwagę zasługuje roślina wodna podlegająca ochronie ścisłej – kotewka orzech wodny (Trapa natans). Jej liczebność w Polsce stale maleje, jednak w rezerwacie ma się całkiem dobrze. Rośnie w misach stawów o spokojnej toni, często tworząc charakterystyczne skupiska.

Owoce tej rośliny to orzechy z harpunowatymi wyrostami wielkości orzecha włoskiego. Z ich kształtem wiąże się łacińska nazwa tego gatunku. Czteroramienne kotwiczki po łacie zwane są calcitrapa, używane kiedyś jako przeszkody dla nacierającej konnicy. Natomiast drugi człon nazwy dotyczy pływania – natans – wskazując na środowisko życia kotewki. Cztery długi wyrostki zakończone zadziorkami, pełnią funkcję ochronne i jednocześnie umożliwiają przyczepienie się do zwierząt, aby przenieść się w nowe miejsce. To niezwykła pomysłowość i siła natury -  prawda?.

Ciekawym elementem ochrony przyrody rezerwatu są łąki. Muszą one być koszone, aby uchronić ich teren przed sukcesją. Na łąkach występuje cenna, podlegająca ochronie częściowej roślina – zimowit jesienny (Colchicum autumnale).

Łąki koszone są w pasy, aby zachować naprzemienność usuwania roślinności, przede wszystkim krwiściąga (Sanguisorba officinalis), który jest rośliną żywicielską modraszka telejusa (Phengaris teleius) – pięknego i chronionego zarówno prawem krajowym, jak i europejskim, motyla.

Cały teren rezerwatu Łężczok położony jest w granicach obszaru Natura 2000 Stawy Łężczok PLH240010, którego zadaniem jest ochrona siedlisk: niżowych i górskich świeżych łąk użytkowanych ekstensywnie, łęgów wierzbowych, topolowych, olszowych i jesionowych, olsów źródliskowych oraz grądu środkowoeuropejskiego i subkontynentalnego.

Przypominamy o roli martwego drewna w lesie!!!

Czy leżące, czy stojące, próchniejące i rozsypujące się drewno, nigdy nie marnuje się w przyrodzie. To miejsce występowania potężnej liczby stworzeń (mikroorganizmów, grzybów, mchów, porostów, ptaków oraz wielu gatunków owadów). Martwe kłody gromadzą wilgoć, czym stwarzają dogodne miejsca dla kiełkowania roślin. Wiele nasion drzew wybiera martwe kłody jako początek swej długiej historii życia.

Odwiedzając rezerwat przyrody Łężczok, zatrzymaj się przy martwej kłodzie i zwróć uwagę, czy określenie „martwa” jest zasadne!

Skrytką opiekuje się Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach.