Bataven en Romeinen langs de Maas

'De Batavieren kwamen in 50 voor Christus op vlotten de Rijn afzakken', lazen we vroeger in de geschiedenisboekjes. En hoewel het een versimpeld beeld is, enige grond van waarheid bevat het wel. De Bataven ('Batavieren' is een onjuiste benaming die na 1500 is opgekomen) waren onderdeel van de Germaanse stam van de Chatti. De Romeinen haalden voor het begin van de jaartelling de Bataven naar deze kant van de Rijn om hen het lege gebied op te laten vullen. Dat het leeg was lag aan Caesar. Tijdens zijn oorlog in Gallië moordde hij namelijk in 55 voor Chr. de Usipetes en de Tencteri uit, twee Germaanse stammen die zich tussen Rijn, Waal en Maas hadden gevestigd. In hun plaats kwamen dus de Bataven. Als bondgenoten van de Romeinen vormden zij een buffer tegen de vijandelijke Germanen, maar bovendien leverden ze hulptroepen voor het Romeinse leger. Uit het feit dat ze dat in vergelijking tot andere bondgenoten van de Romeinen bovengemiddeld veel soldaten leverden, blijkt wel dat ze een bijzondere status hadden.

Voor- en achterzijde van een zilveren munt met drie cirkeltjes en een 'triskelion', een figuurtje met drie benen. We nemen aan deze munten door de Bataven zijn geslagen. Als zodanig zijn ze een uitdrukking van hun eigen identiteit.

Ruiters in dienst van de Romeinen

Antieke schrijvers roemen de Bataven om verschillende kwaliteiten: ze zijn trouw en loyaal, kunnen goed zwemmen en rijden paard. Dat laatste zien we zeker terug in hun rol in het leger, want de Bataven dienden vooral in de cavalerie. Dat laten onder andere grafstenen van Bataafse ruiters zien die op verschillende plaatsen in Europa zijn gevonden. En bij Elst in de Betuwe is een militair diploma gevonden dat uitgereikt is aan een lid van de ala Batavorum, de ruiterij-afdeling van de Bataven. Maar ook de talrijke stukken paardentuig die in de tempel van Empel gewijd zijn aan Hercules Magusanus, maken duidelijk dat de Bataven eerst en vooral ruiters waren.

Dit is de grafsteen van Imerix, zoon van Servofredus. De steen is gevonden in Kistanje in Kroatië. In de 1e eeuw na Chr. was daar een Romeinse legioenbasis. Imerix was 'eques ala Hispanorum', ruiter in de afdeling van de Spanjaarden. Hij werd 28 jaar oud, met 8 dienstjaren.

Bataafse Opstand

Toch ging ook wel mis tussen Bataven en Romeinen. In 69 na Chr. brak een opstand uit. Die werd gevoed door persoonlijke onvrede van de Bataafse leider Julius Civilis en van de adel die zich in hun macht beknot voelden. Misdragingen door de Romeinse officieren bij het recruteren van Bataafse hulptroepen waren olie op het vuur. Maar vooral de gelegenheid maakte de opstandeling: er was chaos onder de Romeinse legioenen omdat na de dood van Nero verschillende generaals een greep naar de macht deden. Ze zetten daar hun eigen legers voor in. De opstandelingen namen de grensforten langs de limes (de grens van het Romeinse Rijk langs de Rijn) in en brandden ze plat, van de zee tot in het huidige Duitsland. Maar ze behaalden geen blijvend succes. Toen Vespasianus in 70 na Chr. als winnaar uit de keizerstrijd kwam en een fors Romeins leger naar deze streken stuurde, was de revolte gauw gesmoord. En eigenlijk was het eind goed, al goed: de Bataven keerden op gunstige voorwaarden terug in het rijk. Ze deden dienst in het leger en hoefden geen belasting te betalen.

Van deze episode in de geschiedenis zien we archeologisch in onze omgeving niets terug: geen brandlagen zoals in de castella langs de Rijn. Misschien werd de tempel van Empel ontzien omdat die vooral als Bataafs goed werd beschouwd. Evengoed stond op dat moment het stenen heiligdom er nog niet en werd het pas daarna gebouwd, als onderdeel van de hernieuwde romanisering van het gebied.

Om deze cache te loggen dient u een foto te maken met Imerix en jezelf (je hoeft niet herkenbaar in beeld).

Heel veel cacheplezier!