De Pepperbus

Dhr. Jan Astrego las in de uitgave “Oet Dorp en Marke” 2018-1 het artikel de Pep(p)erbus (transformatorzuil) van de Historische Kring. Vanuit zijn activiteiten voor het Museum Buurtspoorweg wist hij dat er bij de halte "Zoutindustrie ' een peperbus stond. Deze was destijds als blikvanger geplaatst toen daar nog Het Labyrinth was in Boekelo. Het terrein is inmiddels in het bezit van een andere eigenaar en de peperbus werd derhalve overbodig en men wilde die wel kwijt. Dus tipte hij HKL. Op initiatief van de Historische Kring Losser is in een goed gecoördineerde actie van Marcel Bruns en Wim Oldenhof het 3,5 ton wegende geval verplaatst.

Het gelezen artikel:

"
Oet Dorp en Marke 2018-1:

DE PEPERBUS IN DE ZOEKE De Historische Kring Losser zoekt al jaren naar een foto van de ‘Peperbus’ in De Zoeke. Deze transformatorzuil, ook wel aangeduid als ‘Peperbus’, stond op de plek waar de Zoekerweg in de Gronausestraat uitmondt. De Peperbus was vaak beplakt met (reclame)affiches en was een afspreekpunt voor scholieren en jongeren die uitgingen. Het ontwerp hiervoor is van architect J.M. van der Mey (1878-1949) en dit type transformator werd aanvankelijk (1911) geconstrueerd voor de Gemeente Electriciteitswerken van Amsterdam.

Navolgende beschrijving is ontleend aan een peperbus in Diemen; momenteel Rijksmonument. Architect Van der Mey was hiervoor aangetrokken in zijn hoedanigheid als ambtenaar bij de Dienst Publieke Werken van de gemeente Amsterdam, een functie die hij bekleedde gedurende de periode 1911-1919. In totaal werden eerst ongeveer 150 identieke zuilen geplaatst. De transformatorzuilen kregen een spanning van 3 kV (3000 Volt) binnen, die omgezet werd naar 220 V of in bijzondere gevallen naar 380 V. Omstreeks 1965 werd het mogelijk een trafo voor een primaire spanning van 10 kV in de zuil onder te brengen. Sinds 1978 zijn de 3 kV-rekken op alle locaties voor 10 kV vervangen.

Omschrijving: De transformatorzuil (ca. 1,9 m diameter en 4 m hoog) heeft de vorm van een cilinder met een puntdak en pironbekroning. De constructie heeft een afgepleisterde en zwartgeteerde bakstenen fundering op cirkelvormige plattegrond met kelderruimte. De grijsgeschilderde mantel is geconstrueerd uit gewalst plaatstaal. Aan de onderzijde is deze voorzien van een regenrand (meermalen vervangen) en aan bovenzijde van een genagelde profiellijst (vervangen), die in het oorspronkelijk ontwerp gedecoreerd was. De mantel bevat een naar buiten scharnierende plaatstalen deur en dito bovengeplaatst luik. Om de werkzaamheden aan de installatie goed te kunnen uitvoeren kan de mantel vrij rondgedraaid worden. Deze rust dus niet op de ringfundering maar draait op een taatslager in de punt en wordt door wieltjes op gelijke afstand van de fundering gehouden.
De binnenconstructie bestaat uit een skelet van vier stijlen (ijzeren L-profielen) met regels en schoren. Hier tegenaan is aan de ene zijde het 3/10 kV-rek aangebracht voor de binnenkomende kabels en aan de tegenoverliggende zijde het 220 V-rek voor de uitgaande kabels. In het midden bevindt zich de trafo en daarboven de schakelaar (met olieflotter), te bedienen via een wiel met kettingoverbrenging. Het bovenluik dient als toegang in verband met vervanging van deze onderdelen. De monteur kan door het draaien van de mantel van buitenaf onderhoudswerkzaamheden verrichten of van binnenuit, door in de kelderruimte te klimmen.
Waardering: De transformatorzuil is van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt als zeldzaam wordend vroeg type transformator voor de openbare stroomvoorziening, ontworpen door J.M. van der Mey. De transformatorzuil is van algemeen belang uit architectuurhistorisch oogpunt vanwege de gaaf bewaard gebleven vormgeving en constructie. De zuil is van sociaalhistorische waarde als element uit de geschiedenis van de energiedistributie in de hoofdstad. (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Een opengewerkt schema van een peperbus met weergave hoe destijds distributie plaatsvond. In een later stadium stonden er duizenden overal in Nederland; slechts enkelen zijn bewaard gebleven. "

bron: Historische Kring Losser

De hele actie in beeld: