PŁAZY W POZNANIU #5
PARK LESZKA BERGERA. O hybrydzie wśród żab.
Hybryda. Z czym Wam się kojarzy to słowo? Być może paniom przyjdzie na myśl lakier do paznokci, z kolei panowie zapewne pomyślą o napędzie hybrydowym w samochodach. Osoby zajmujące się historią lub sztuką pewnie przypomną sobie hybrydy z kart mitologii: złowrogie i dziwaczne stwory jak chociażby egipski sfinks czy grecka chimera. Natomiast dla batrachologa, czyli biologa zajmującego się płazami słowo „hybryda” nierozerwalnie łączy się z żabami zielonymi. Skąd takie skojarzenie?
Hybryda, czyli inaczej mówiąc mieszaniec to zwierzę, które powstało w wyniku skrzyżowania dwóch mniej lub bardziej spokrewnionych gatunków. Choć zwykle potomstwo rodziców z dwóch różnych gatunków jest niepłodne (jak na przykład muł – osobnik będący krzyżówką konia i osła), to okazuje się, że w niektórych przypadkach hybrydyzacja zachodzi w naturze zupełnie samoistnie, a mieszańce mogą się dalej rozmnażać. Tak właśnie jest z żabami zielonymi. W Polsce mamy ich dwa gatunki: żabę śmieszkę i żabę jeziorkową oraz ich naturalnego mieszańca: żabę wodną.
Wszystkie trzy formy są z wyglądu bardzo do siebie zbliżone, a ich odróżnienie wymaga specjalistycznej wiedzy. Niemniej każdy z nich ma śliską, zieloną skórę, wyłupiaste oczy i silnie rozwinięte błony pławne pomiędzy palcami. Żaby śmieszki rozmnażają się w dużych zbiornikach wodnych jak jeziora oraz w rzekach i kanałach, podczas gdy żaby jeziorkowe wbrew nazwie zwykle wybierają mniejsze zbiorniki np. stawy czy torfianki. Na zimę żaby śmieszki zagrzebują się w mule na dnie jezior, natomiast żaby jeziorkowe przeczekują mrozy w lądowych kryjówkach. Żaby wodne są bardziej wszechstronne i mogą godować w całym spektrum zbiorników i cieków wodnych różnej wielkości oraz zimować zarówno na lądzie jak i pod wodą. To właśnie żaby wodne najczęściej można spotkać w miejskich oczkach wodnych, występują także w pobliskim stawie zlokalizowanym na rzeczce Wierzbak przepływającej przez park.
Jednak jaki związek ma to wszystko z Leszkiem Bergerem, którego nazwisko nosi park, w którym się obecnie znajdujemy? Otóż ten znakomity poznański badacz odkrył i jako pierwszy opisał zjawisko hybrydogenezy (a więc sposobu rozmnażania się mieszańców) u płazów – właśnie na przykładzie żab zielonych. Tym samym dokonał rzeczywistego przewrotu w biologii XX wieku i stał się jednym z największych Polskich zoologów i najwybitniejszym batrachologiem (czyli mówiąc bardziej obrazowo „żabologiem” 😉)
Więcej informacji na temat profesora Bergera i zjawiska hybrydogenezy można znaleźć na tablicach informacyjnych ustawionych w parku oraz w poniższym linku:
Rybacki M. (2017) Profesor Leszek Berger (1925–2012) – prekursor badań nad żabami zielonymi Pelophylax esculentus complex. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 73 (3):163–218. (link do artykułu)