Kolej wąskotorowa Balkan
W latach 1907-1909 tj. w okresie największego nasilenia prac związanych z budową nowego osiedla Giszowiec zainstalowano kolej polową i cztery lokomotywy doprowadzały długie pociągi wagonów-wywrotek do poszczególnych wiejskich ulic, dowożąc wszelkie potrzebne materiały budowlane bezpośrednio na miejsce budowy. Szyny tej przenośnej kolei są jeszcze widoczne na fotografii poniżej.
Po zakończeniu budowy osiedla torowiska rozebrano i wykorzystano je następnie do utworzenia nietypowego rozwiązania komunikacyjnego łączącego Giszowiec z Szopienicami.
W 1920 roku Zarząd Kopalni uruchomił wąskotorową kolejkę do przewozu ludzi nazywaną powszechnie „Balkan” lub „Balkan Ekspres” od nazwy słynnej w tym okresie kolei transeuropejskiej.
Kolejka ta kursowała pomiędzy osiedlem Giszowiec a osiedlem Wilhelmina w Szopienicach.
Pociąg zatrzymywał się na następujących przystankach:
- Giszowiec
- Szyb Carmer (Pułaski)
- Szyb Nikisch (Poniatowski)
- Szyb Kaiser Wilhelm (Ligoń) i Richthofen (Wilson I)
- Szyb Albert (Wojciech)
Kolejka zatrzymywała się później jeszcze przy Osiedlu Wysockiego. Długość trasy wynosiła 3,5 km a czas jazdy trwał 18-20 minut. Balkan kursował 28 razy w dni robocze, 19 razy w niedziele i święta. W 1921 roku linię przedłużono do cegielni Giszowiec i Szybu Wschodniego. Balkan służył nie tylko do przewozu pracowników kopalni do i z pracy, ale korzystali z niego bardzo chętnie wszyscy inni mieszkańcy osiedli górniczych. Kolejka była bowiem bezpłatna, a końcowy jej odcinek znajdował się w odległości 1 km od dworca kolejowego i centrum Szopienic.
Kolejka Balkan około 1930 roku.
Po drugiej wojnie lokomotywa ciągnęła 2 lub 3 wagony, przed wojną natomiast 8 wagonów – dziennie przewożąc 8.000 do 8.500 osób.
Przewóz osobowy tej kolejki został zlikwidowany w 1977 roku. Ostatni kurs popularnego „Balkanu” odbył się 31 grudnia 1977 roku.
(fot. Archiwum Państwowe) Mieszkańcy często robili sobie zdjęcia z kolejką Balkan w tle.
Odrestaurowane 2 wagoniki Balkanu stoją obok Dyrekcji Kopalni Wieczorek w Nikiszowcu.
Balkan na obrazie Ewalda Gawlika.
Źródło: https://www.giszowiec.info
Skrzynka: mały pojemnik magnetyczny zawiera logbook oraz coś do pisania