”Voormalig Tolhuis Bolsward”
Aan de Marneweg richting Schettens staat een huis - bijna op de weg.
Oorspronkelijk stond er ook een slagboom op de weg, want hier werd tol geheven voor alles wat de stad in ging.
Ook aan de oostkant van Bolsward staat zo'n Tolhuis, bij de T-splitsing richting Hartwerd.
Een stukje geschiedenis:
In 1854 werd de Marneweg met grind verhard, zodat de weg beter begaanbaar was. De Marneweg was oorspronkelijk de dijk van de Marneslenk die van de Waddenzee onder Harlingen, via Kimswerd, Arum, Witmarsum en Schettens naar Bolsward stroomde.
Dit zeekleigebied wordt dan ook wel ”Lytse Bouhoeke” genoemd, er is hier op de Marneslenk veel akkerbouw te vinden.
Het verharden van de Marnedijk was een dure aangelegenheid.
In het Kerkeboek van Schettens komen we de volgende inkomstenpost tegen:
---------------------------
Ontvangen van de Gemeentebesturen van Wonseradeel, Harlingen en Bolsward eene som van Eenduizend tweehondert guldens wegens overdragt van de marnedijk aan die Gemeenten voorden aanleg van den Grindweg strekkende dit gedeelte dijk vanaf de Jurisdictie van Bolsward tot aan de Thymsterhomeij 1200,--
---------------------------
Opvallend is dat de drie Gemeentebesturen samenwerkten in dit - voor die tijd - grote project voor het verharden van de Marnedijk.
De grote kosten van de aanleg moesten echter wel door de gemeentes terugverdiend worden. Het was daarom dat er op de gemeentegrens tussen Bolsward en Wûnseradiel een tolhuis verrees.
Iedereen die daar passeerde moest vanaf toen tol betalen. Het is van het tolhuis van Burgwerd bekend dat er verschillende tarieven waren voor bijvoorbeeld personen, schapen, runderen en paarden.
De eerste bewoners/tolgaarders.
Op 12 mei 1856 (âlde maaie, de dag dat arbeiders vaak bij hun nieuwe baas begonnen), betrokken Wybren Piers Meyer en Corneliske Jans Dijkstra uit Tjerkwerd als eersten het gloednieuwe Tolhuis. Wybren staat dan ook bij het bevolkingsregister ingeschreven met het beroep 'tolgaarder'. Exact twee jaar later hielden ze het voor gezien en vertrokken ze naar Exmorra. Zo ontstond er een lange lijst van bewoners van dit huis. Op dit moment is dhr. Jorna de laatste bewoner van het Tolhuis.
Een ernstig tramongeluk in 1906.
In 1882 werd er zelfs een tramlijn aangelegd over de Marnedijk, eerst werd Sneek-Bolsward aangelegd en de tramlijn van de N.T.M., de Nederlandsche Tramweg Maatschappij, werd later verlengd via de Marnedijk naar Harlingen, totdat in 1947 dit laatste stuk werd opgeheven. De tramlijn Bolsward-Sneek bleef bestaan tot 1968. Vlakbij het Tolhuis heeft een ernstig tramongeluk plaatsgevonden.
Courant van 15 maart 1906:
---------------------------
Deraillement
Dinsdagmorgen derailleerde niet ver van onze stad, ongeveer ter hoogte van het tolhek bij de "Groote Klaver" de tram, die van Harlingen komend om 6.27 (Greenwichtijd) hier arriveeren moest. De machine lag geheel omgekeerd en bovendien nog dwars over den weg. Hoewel er vele passagiers waren zijn er geen persoonlijke ongelukken voorgekomen. Zelfs de machinist, die de gevaarlijke buiteling der machine meemaakte, bleef ongedeerd, wat voorwaar een groot wonder mag worden genoemd. Wel moest hij zich door een nauwe opening wringen om uit zijn netelige positie verlost te zijn.
Men meent dit ongeluk te moeten toeschrijven aan het steenen pad, dat bij de tol tusschen de rails ligt en door de vorst was uitgezet, wat de passage der tram bemoeilijkte.
---------------------------
Meer wetenswaardigheden:
TenneT wil hier bij Bolsward een nieuw 110 kV-hoogspanningsstation bouwen.
Het komt hierachter te liggen tussen de Klaverweg (met aan het eind de boerderij "de Klaver") en het industrieterrein "De Marne".
Dit hoogspanningsstation is nodig om het windpark Fryslân bij Breezanddijk in de toekomst hierop aan te kunnen sluiten.
Er wordt momenteel druk gewerkt aan de realisatie van dit windmolenpark in het IJsselmeer waar 89 windmolens komen te staan met een top-wiekhoogte van 180 meter.
Met dank aan MaasterJ, de Website van Andre Buwalda en de info van TenneT.