Het Molenbolwerk

Een korte (eentraps-) multi op de Brielse Wallen.

Veel mensen kennen Brielle (vroeger: Den Briel) als een oude stad, bekend van de Watergeuzen. De gebeurtenis op 1 april 1572 was vroeger een vast gegeven in de geschiedenisboekjes en nog altijd wordt de bevrijding van de gehate Spanjaarden ieder jaar door de lokale bevolking gevierd als een waar feest. Brielle kreeg reeds stadsrechten toegewezen in het jaar 1330 en behoort daarmee tot de oudste steden van Nederland. Wegens de destijds strategische ligging aan zee werd al snel besloten om Den Briel te voorzien van verdedigingswerken. De stad werd ommuurd en op allerlei manieren versterkt. De relatief gemakkelijke overwinning van de Watergeuzen toonde echter aan dat de stad lang niet zo moeilijk was in te nemen als daarvoor gedacht. Toch duurde het nog ruim 100 jaar voordat de stad daadwerkelijk versterkt werd.

In 1694 namen de "Staten" dan eindelijk het besluit om Brielle van nieuwe verdedigingswerken te voorzien. En het moet gezegd, toen die kogel eenmaal door de kerk was, ging het snel en ging het goed. De opdracht werd gegund aan vestingbouwer Willem Paen, die het briljante idee kreeg om advies in te winnen bij niemand minder dan de beroemde Menno (baron) van Coehoorn. Het verhaal gaat dat Menno van Coehoorn, een zeer gerespecteerd militair strateeg en vestingbouwkundige, slechts 1 dag aanwezig was in Den Briel, maar dat zijn aanbevelingen ruim voldoende waren om een ferme stempel te drukken op het geheel. Van Coehoorn had eerder de vestingswerken van de steden Coevorden, Groningen, Zwolle, Nijmegen, Breda en Bergen op Zoom onder handen genomen en dacht als militair strateeg vooral in “linies”. Het basisidee van zijn theorie is, dat het de vijand onmogelijk moet worden gemaakt om rechtstreeks op de gemetselde stenen basis van de hoofdwal te schieten. Eerst moesten de ervoor gelegen verdedigingswerken worden veroverd om vervolgens van daaruit via beschietingen schade toe te brengen aan de hoofdwal en bastions. Vanaf de kant van de verdedigers moest het schootsveld (het zicht) juist volkomen vrij zijn en konden de hoger gelegen verdedigingslinies met vuur dekking bieden aan de lager opgestelde troepen.

In 1713 was de vesting Brielle een feit. Het resultaat van bijna twintig jaar werken was een mooi voorbeeld van het zogeheten (oud) Nederlands vestingstelsel. In de plaats van de (relatief dunne) stenen muren waren brede aarden wallen en bastions opgeworpen, omgeven door een brede gracht. De vesting telt negen bastions, met elk een eigen naam: het Molenbolwerk, het Kruithuisbolwerk, het Galgebolwerk, het Bleykersbolwerk, het Westerbolwerk, het Hollebolwerk, het Oranjebolwerk, het Lijnbaanbolwerk en het Kijkpaalbolwerk. Daarbuiten liggen in de veste nog vijf ravelijnen: vier daarvan liggen voor de stadspoorten en dienden om deze te beschermen; de vijfde – het waterravelijn – diende als extra bescherming voor de courtine aan de zuidoostflank. Tenslotte waren er nog twee sortiepoortjes in de oostflank, waardoor een uitval gedaan kon worden. In 1780, ten tijde van de Vierde Engelse Oorlog (1780-1784) werd de vesting in staat van verdediging gebracht en stonden er meer dan honderd stukken geschut opgesteld op de wallen. In 1794, bij de komst van de Fransen, werd de stad opnieuw gereed gemaakt voor de strijd en werden de kanonnen weer vanuit het arsenaal naar de wallen gereden.

Momenteel vervullen de Brielse wallen uiteraard geen militaire functie meer. Toch is Brielle nog steeds uiterst zuinig en trots op zijn fraaie vesting. Deze draagt immers bij aan het authentieke karakter van de binnenstad. Op en om de wallen vinden regelmatig evenementen en festiviteiten plaats, met natuurlijk de jaarlijkse 1 aprilviering als hoogtepunt. En uiteraard maken veel Briellenaren en toeristen dankbaar van de gelegenheid gebruik om een rondje te wandelen over deze pittoreske verdedigingswerken. Een rondje wallen kost u een uurtje en onderweg valt er veel moois te zien en te beleven. Mocht u besluiten om dit te doen, dan wordt u onderweg ook nog eens beloond met een flink aantal leuke caches!

De vragen

WP1: Ga naar het informatiepaneel op N51°54.367 E004°10.195 en beantwoord de volgende vragen.

Vraag 1. Vanaf hier heeft u een prachtig uitzicht over een deel van de Molenvest, die een paar honderd meter verder wordt afgedamd door een stenen bouwwerk. Hoe noemt men zo’n gemetselde dam in een vestinggracht, vaak voorzien van een "monnik"? (Het antwoord vindt u op het paneel)
A = 3 Een beer
A = 5 Een bastion
A = 7 Een courtine

Vraag 2. Wie verleende in het jaar 1330 stadsrechten aan Den Briel?
B = 3 Jacoba van Beieren, gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen
B = 5 Gerard, heer van Voorne, burggraaf van Zeeland
B = 7 Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, derde hertog van Alba

Vraag 3. Welk water deed tot 1587 dienst als stadsgracht en werd daarna omgevormd tot haven?
C = 1 De Gote
C = 3 De Maas
C = 5 De Rugge

Vraag 4. Welk bolwerk wordt op de plattegrond aangeduid als nummer "III"?
D = 4 Het Bleykersbolwerk
D = 6 Het Kruithuisbolwerk
D = 8 Het Galgebolwerk

U vindt de cache op:
N51°54.AB4 E004°10.CD6

De cache is geplaatst met toestemming van de eigenaar/beheerder van het terrein, onder voorwaarde dat er geen schade wordt toegebracht aan de omgeving en de natuur. Het terrein is te betreden tussen zonsopgang en zonsondergang. Ik verzoek u vriendelijk om deze regels te respecteren.

Let op: rond de cachelocatie treft u mogelijk levend vee aan. De dieren zijn ongevaarlijk en doen u geen kwaad. Doe dat andersom ook niet, stoor ze niet en probeer zoveel mogelijk afstand te bewaren.

In deze cache is geen ruimte voor trackables en goodies.