OPOKA NIEMCZAŃSKIEGO GRODU
[PL]
Docierając do Niemczy widzimy stare miasto położone wysoko na Zamkowym Wzgórzu, otoczone murami obronnymi pochodzącymi z 1470 roku, które jako jedne z nielicznych murów miejskich istnieją właściwie wokół całego centrum. Na Zamkowym Wzgórzu już we wczesnym średniowieczu prawdopodobnie znajdowała się obronna siedziba, należąca do plemienia Ślężan. Po włączeniu Śląska do państwa pierwszych Piastów w X wieku, powstał tu silnie umocniony gród kasztelański, którego bohaterska obrona w roku 1017, podczas najazdu wojska cesarza niemieckiego Henryka II przeszła do historii.
Gród niemczański strzegł jednego z najstarszych szlaków handlowych Europy wiodącego z południa przez Przełęcz Bardzką do Wrocławia. Strategiczne położenie Niemczy i wybitne walory obronne tamtejszego wzgórza docenili w XIII wieku również husyci. Po zajęciu miasta, w latach 1429-34, uczynili z niego swoją główną twierdzę na Śląsku. Te wydarzenia są kanwą trylogii Sapkowskiego o Reynevanie.
Na jakiej to twardej opoce wybudowano niemczański gród i jakie skały posłużyły do wzniesienia jego murów? Przy ul. Słowackiego w Niemczy i na prawym brzegu rzeki Ślęzy odsłaniają się malownicze skałki. Zbudowane są z granodiorytu – głębinowej skały magmowej powstałej w okresie aktywności magmowych podczas orogenezy waryscyjskiej. Granodioryt wraz z granitem i tonalitem tworzy grupę skał magmowych zwaną granitoidami. Ze względu na dużą zawartość kwarcu i jasne zabarwienie łatwo odróżnić ją od innych skał magmowych.
Granodioryt z Niemczy
W Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim znajdują się liczne wystąpienia waryscyjskich granitoidów. Najbardziej znanymi granitoidami sudeckimi są granity masywu Karkonoszy i masywu Strzegom-Sobótka, tworzące największe ciała magmowe , oraz granitoidy strzelińskie i granodioryty strefy Niemczy tworzące małe intruzje. Granodioryty strefy Niemczy należą do grupy najstarszych granitoidów sudeckich. Ich wiek wynosi około 340 milionów lat. Tworzą one zgodne, cienkie, niewielkie płytowe intruzje, silnie wydłużone o przebiegu północ-południe. Najbardziej znane są wystąpienia granodiorytów w Kośminie, Koźmicach i Niemczy. Powstawaniu intruzji granitoidowych poświęcony jest EarthCache „W świecie granitu”.
Granodioryt z Kośmina
Granitoidy są skałami magmowymi, krystalizującymi w głębi ziemi, które zbudowane są z kwarcu, skalenia potasowego, plagioklazu i łyszczyków: biotytu i muskowitu lub jednego z nich. Poszczególne odmiany granitoidów różnią się między sobą proporcjami tych minerałów, przede wszystkim zawartością kwarcu. Granitoidy uboższe w kwarc często zawierają hornblendę.
Uproszczona klasyfikacja skał magmowych
Granodioryty występujące po obu stronach Ślęzy cechuje wyraźne równoległe uporządkowanie minerałów, co nadaje skale gnejsopodobny wygląd. Skała wykazuje nierównoziarnistą strukturę. Kilkumilimetrowe okrągławe skalenie są otoczone drobnoziarnistym agregatem kwarcowo-skaleniowym z maleńkimi blaszkami biotytu. Skalenie - plagioklaz i skaleń potasowy - tworzą także większe, 1-2 cm ziarna. Większe ziarna plagioklazu są często zdeformowane, w odróżnieniu od ziaren skalenia potasowego, które niekiedy wykazują własne kształty. Minerały ciemne, reprezentowane przez biotyt i hornblendę, tworzą niewielkie kilkumilimetrowe skupienia lub smugi, podkreślające teksturę równoległą skały.
Warto również przejść się wzdłuż murów miejskich Są okazałe, choć źródła podają, że stanowią jedynie 30% pierwotnego systemu obronnego. W większości zbudowane są z miejscowego granodiorytu.
Jak powstało Zamkowe Wzgórze?
Przed kilkunastoma milionami lat, w okresie zwanym przez geologów neogenem, Ślęza płynęła po zachodniej stronie Wzgórza Zamkowego. Utworzyła tam względnie szeroką dolinę. Jednak około 250 tys. lat temu dotarł tu lądolód zlodowacenia środkowopolskiego przykrywając okolicę pokrywą lodową o miąższości ponad 200 m. Dawna, dobrze wykształcona dolina, którą płynęła rzeka przed nastaniem epoki lodowcowej została zasypana materiałem lodowcowym. Gdy nastąpiło ocieplenie klimatu i lądolód zaczął się wycofywać na północ, na nowo rozwijała się sieć rzeczna. Ślęza nie wróciła jednak do dawnego koryta tylko wcinała się w naniesione osady po wschodniej stronie Zamkowego Wzgórza. Tam pod warstwą osadów lodowcowych występowały odporne na erozję granodioryty niemczańskie. Żłobiąc je rzeka utworzyła przełom rzeczny określany jako epigenetyczny, na stokach którego występują malownicze formy skalne. Powstawaniu przełomów rzecznych poświęcony jest EarthCache „W ogrodzie Entów”
Aby zalogować znalezienie musisz odwiedzić miejsce i odpowiedzieć na pytania:
- Jakie dwa minerały przeważają w składzie granodiorytu.
- Jaka jest barwa tutejszego granodiorytu i czy jest on jaśniejszy czy ciemniejszy od granitu z jakiego zbudowany jest mur oporowy wzdłuż rzeki?
- Jaka jest różnica w zewnętrznym wyglądzie skałek po obu stronach rzeki Ślęzy i jaka może być tego przyczyna?
- Które granitoidy są starsze: strzelińskie czy niemczańskie? Podaj przybliżony wiek ich powstania?
- Opcjonalnie: Do swojego logu dołączyć fotografie siebie albo swojego GPS.
Odpowiedzi proszę wysyłać na adres mailowy dostępny przez profil. Logować można po wysłaniu odpowiedzi nie czekając na odpowiedź z naszej strony. Logi bez przesłanych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni!