Jak sobie Kościelisz tak się Numulisz!
[PL] 
UWAGA! To jest skrzynka typu Earth Cache. Nie zawiera fizycznego pojemnika! Zgodnie z wytycznymi dla Earth Cache, logować można po wysłaniu odpowiedzi. Nie czekaj na odpowiedź z mojej strony. Jeśli coś będzie nie tak z Twoimi odpowiedziami sam się do Ciebie zgłoszę
I jeszcze jedna uwaga:
logi bez wcześniej udzielonych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni!
Uwaga! Znajdujesz się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Dotarcie do naszego obiektu, który musisz odwiedzić , nie wymaga zejścia ze szlaku. Jednocześnie moja gorąca prośba. Oglądaj Jarcową Skałę wyłącznie od strony gdzie jest do niej bezpośredni dostęp. Nie ma potrzeby obchodzić jej dookoła.
Jarzec. W gwarze podhalańskiej jęczmień. Skalny jarzec lub jarcany kamień - nazwy nadawane przez Podhalan skałom obfitującym w numulity (podobne do ziaren jęczmienia), np. znana skałka numulitowa przy ujściu Kościeliskiej Doliny. Podobne skamieniałości k. wsi Turik na Liptowie miejscowa ludność uważała dawniej za skamieniałe pieniądze i istniało podanie o ich powstaniu.
Tatry pod wodą! Morze tutaj? Jak wiecie w świecie geologii tam gdzie niedawno było morze dziś są góry. Za chwilę (geologiczną chwilę, która jest trudna do zrozumienia oceniając długość życia Homo i Sapie) znowu góry zostaną zniszczone (poddane erozji) i powstanie równina, która z czasem może stać się terenem morskim... Ot takie perpetum mobile.
Cofnijmy się 40 milionów lat wstecz. Jesteśmy w okresie nazwanym, 40 milionów lat później, eocenem. W miejscu gdzie się znajdujemy cisza, jak przystało na morze... Jesteśmy na terenie ówczesnego Oceanu Tetydy popularnie zwanego Tetydą. Oznacza to, że gdyby istniała wówczas miejscowość Zakopane to na wczasy jeździlibyśmy nad Ocean Tetydy...Tetyda uległa zamknięciu wskutek kolizji Afryki, Arabii i Indii z Eurazją. Jej miejsce zajmuje obecnie Ocean Indyjski, a jej reliktami są Morze Śródziemne, Morze Czarne, Morze Kaspijskie, Zatoka Perska i morza Archipelagu Sundajskiego.
Z osadów zdeponowanych w oceanie Tetydy, po jego zamknięciu, powstały pasma górskie utworzone w czasie tzw. orogenezy alpejskiej. To właśnie ta orogeneza (cudna nazwa, którą najprościej można wytłumaczyć jako tworzenie gór) doprowadziła do powstania Karpat, a więc również naszych pięknych Tatr. Ale dzisiejsza historia nawiązywać będzie do "kogoś" kto w tej toni wodnej Oceanu Tetydy pływał sobie niczym ryba w wodzie. A może niczym otwornica w toni morskiej? Bo rzecz będzie o otwornicach i skałach, które w wyniku obecności tych stworzeń powstały.
Otwornice (Foraminifera) to organizmy częściowo bentosowe (związane z życiem w okolicy dna zbiorników wodnych), częściowo planktonowe (związane z życiem w toni wodnej). Otwornice na początku paleozoiku (około 540 milionów lat temu) były jeszcze słabo rozpowszechnione i dopiero pod koniec tej ery (około 250 milionów lat temu) zaczęły odgrywać istotniejszą rolę. Otwornice zbudowane były z węglanowej skorupki (pod względem chemicznym jest to węglan wapnia, który z punktu widzenia mineraloga nazywany kalcytem) spiralnie zwiniętej i opatrzonej licznymi przegrodami. W końcowych okresach ery paleozoicznej (karbon i perm) i później w kredzie oraz paleogenie i neogenie otwornice osiągały olbrzymie rozmiary sięgające nawet do kilku centymetrów średnicy. Otwornice występowały w niektórych okresach dziejów Ziemi w takich ilościach, że były organizmami skałotwórczymi co oznacza, że z obumarłych organizmów tworzyły się skały.
Właśnie w okresie paleogenu (jest to najstarszy okres ery kenozoicznej, trwający od 66,0 milionów do 23 milionów lat temu) powtórzyło się zjawisko wielkiego rozwoju i masowego, skałotwórczego wystąpienia, dużych otwornic. W ciepłych morzach jednej z epok paleogenu - eocenu rozwinęły się masowo otwornice z grupy numulitów.
Płaskie, soczewkowate muszelki numulitów gromadziły się w wielkich ilościach w osadach dennych mórz dając początek wapieniom numulitowym. Głównym obszarem ich występowania była strefa śródziemnomorska. Zarówno w strefie południowej Europy jak również północnej Afryki, wapienie numulitowe należą do często występujących skał, a same numulity do najpospolitszych skamieniałości. Obok numulitów ważną rolę stratygraficzną odgrywają w paleogenie inne grupy otwornic, a przede wszystkim orbitoidy. W Polsce wapienie numulitowe, na powierzchni, pojawiają się głównie na przedpolu Tatr. Spoglądając na uproszczoną mapę geologiczną Tatr dostrzeżemy, że ich przebieg ma charakter zachodnio - wschodni i właściwie wchodząc do każdej z dolin tatrzańskich powinniśmy odnaleźć wapienie numulitowe. Nie zawsze będzie to jednak takie proste.
Wapienie numulitowe w rejonie tatrzańskim osadzały się w stosunkowo płytkiej lagunie wewnętrznej ograniczającej wpływ fal lub sztormów, gdzie skorupki numulitów tworzyły wydłużone nasypy. Pamiętać należy, że laguna to część morza odcięta od niego przez barierę, tworząca w ten sposób śródlądowy zbiornik wodny położony przeważnie wzdłuż wybrzeża. No nic jak tropiki w Tatrach!
Dzięki eoceńskiemu, ciepłemu klimatowi oraz obecności wspomnianej laguny życie w tym rejonie w oceanie kwitło. Kwitło do tego stopnia, że ilości żyjących tutaj numulitów były olbrzymie. Dziś możemy się o tym przekonać wędrując u podnóża tatrzańskich terenów i odnajdując takie miejsca jak to, w którym się znajdujesz.
Aby zalogować niniejszego kesza proszę prześlij za pomocą mojego profilu lub za pomocą maila odpowiedzi na poniższe pytania.
1. będąc na koordynatach obejrzyj Jarcową Skałę. Znajdziesz na pewno, pomimo jej zarastania, miejsca gdzie ciągle widoczne są numulity (zobacz foto z numerem 1). Odpowiedz proszę jakiej wielkości numulity dostrzegasz w odsłonięciu? Wyniki, minimum i maksimum, podaj w centymetrach,
2. Twój urlop już tuż tuż, mieszkasz w okolicy Zakopanego i nadszedł czas na wakacje nad morzem, a może nawet nad oceanem. Aha, zapomniałem dodać, że żyjesz w paleogenie. Nad jakie morze, a być może ocean pojedziesz wypoczywać? Podaj proszę jego nazwę,
3. numulity żyły w przestworzach morskich, a po śmierci ich szkielety gromadziły się na dnie oceanu, z których następnie powstawały wapienie numulitowe. Identycznie było w przypadku naszych tatrzańskich skał. Skały te zostały wydźwignięte podczas orogenezy alpejskiej. Przeczytawszy listing odpowiedz proszę, które z wymienionych poniżej polskich pasm górskich również powstawało w tym samym okresie czasu: 1) Bieszczady, 2) Beskid Śląski, 3) Góry Sowie, 4) Góry Pieprzowe.
4. Jarcowa Skałka może i nie jest obecnie obiektem, który byłby cudownie odsłonięty (kiedyś był). Jednakże jak to bywa w takich miejscach... pewnie wapieni numulitowych w innym miejscu szukał nie będziesz. Śmiało więc zrób sobie fotkę ze skałką w tle. W końcu każdemu możesz pokazać, że są takie skały co "jęczmień" mają w składzie. Fotkę wklej do swego logu (opcjonalnie).
UWAGA! Zgodnie z wytycznymi dla Earth Cache, logować można po wysłaniu odpowiedzi. Nie czekaj na odpowiedź z mojej strony. Jeśli coś będzie nie tak z Twoimi odpowiedziami sam się do Ciebie zgłoszę
I jeszcze jedna, ostatnia, uwaga:
logi bez wcześniej udzielonych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni!
Literatura:
1. K. Beurlen at all, Skamieniałości - leksykon przyrodniczy, GeoCenter, Warszawa, 1997
2. Serwis tatrzański (z-ne.pl)
3. A. Uchman, Tatry, ich skały osadowe i badania sedymentologiczne, Geologia Tatr, Ponadregionalny kontekst sedymentologiczny, Polska Konferencja Sedymentologiczna, 2004
ENGLISH SUMMARY
Tatras under water! Sea here? As you know in the geology world where the sea was recently today are mountains. In a moment (a geologic moment, which is difficult to understand evaluating the life of Homo Sapiens) again the mountains will be destroyed (eroded) and the rise of a plain that can become a sea area in time ... Such perpetum mobile.
Let's go back 40 million years back. We are in a named period, 40 million years later, eocene. In a place where we are quiet, as the sea ... We are in the area of the then popular Tethys Ocean called Tetida. This means that if there was a Zakopane then it would be a holiday we would ride over the Ocean of the Tethys ... Tetyda was closed due to the collision of Africa, Arabia and India with Eurasia. Its place is now occupied by the Indian Ocean and its relics are the Mediterranean Sea, the Black Sea, the Caspian Sea, the Persian Gulf and the Sea of the Sunda Archipelago.
Foraminifera are semi-benthic organisms (related to life in the area of the bottom of water bodies), partly plankton (associated with the life of the water). At the beginning of the Paleozoic (about 540 million years ago), openings were still poorly distributed, and only at the end of that era (about 250 million years ago) began to play a more important role. The openings were made of carbonate shell (in the chemical terms it is calcium carbonate, which, from the mineralogical point of view, is called calcite) spirally rolled up and carved with numerous baffles. At the end of the Paleozoic era (carbon and perm) and later in the crescent, and paleogene and neogene, the holes reached enormous dimensions of up to several centimeters in diameter. The openings were found in certain periods of Earth's history in such quantities that they were rock-forming organisms, which means that the dead bodies formed rocks.
Precisely during the Paleogene period (the oldest period of the Cenozoic age, which lasted from 66.0 million to 23 million years ago), the phenomenon of great development and massive rocky outcropping, large openings was repeated. In the warm seas of one of the epoch paleogene epochs, many of the numeralite openings were developed.
Flat, lenticular numulite shells accumulate in great quantities in the bottom sediments of the sea, giving rise to numulite limestone. The main area of their occurrence was the Mediterranean zone. Both in southern Europe as well as northern Africa, nummulitid limestones belong to the often occurring rocks, and numulites themselves to the most common fossils. Apart from numulites, other groups of holes and, above all, orbitoes play an important role in stratigraphy. In Poland, nummulitid limestones, on the surface, appear mainly on the front of the Tatras. Looking at the simplified geological map of the Tatra Mountains, we will see that their course is of a western and eastern nature and properly entering each of the Tatra valleys we should find the nummulitid limestone. It will not always be that easy.
Numulited limestone in the Tatra region was deposited in a relatively shallow inner lagoon that limited the impact of waves or storms, where the numulite shells formed elongated embankments. Remember that the lagoon is part of the sea cut off from it by the barrier, thus creating an inland waterway mostly along the coast. There's nothing like the tropics in the Tatras! Thanks to the warm climate and the presence of the lagoon, the life in this area of the ocean flourished. It bloomed to such an extent that the numbers of Numulites living here were enormous. Today we can find out about it wandering at the foot of the Tatras and find places like where you are.
If you want to log this cache complete following tasks send me (through my profile) an email:
1. being on coordinates, watch Jarcowa Rocks. You will find, despite its overgrown, places where numulites are still visible (see photo number 1). Please answer what size numulity you see in the exposure? Results, minimum and maximum, give in centimeters,
2. your holiday is just around the corner, you live in the area of Zakopane and it's time for a holiday by the sea or maybe even by the ocean. Oh, I forgot to add that you are living in Paleogene. What sea above, and perhaps the ocean you will go to rest? Please provide his name,
3. Numulites lived in the sea, and after death their skeletons gathered on the bottom of the ocean, from which later numulite limestone was formed. Identical to our Tatra rocks. These rocks were raised during alpine orogeny. When reading the listing please answer which of the following polish mountain ranges also formed in the same time period: 1) Bieszczady, 2) Silesian Beskid, 3) Sowie Mountains, 4) Pepper Mountains,
4. Jarcowa Rocks may or may not be the object that would be miraculously unveiled (once was). However, as it happens in such places ... probably numulites limestone in another place was not looking for you. So go ahead and make a photo with a rock in the background. In the end everyone can show that there are rocks like "barley" have in the composition. Paste a photo into your log (optional).
Don't wait for a confirmation of your answers. If there is something incorrect, we will contact you.
Caution! No entries sent replies will be deleted after 14 days!