Castiñeiro Traditional Cache

GIMNOSPERMAE / PINALES / CUPRESSACEAE

NOME CIENTÍFICO: Castanea sativa Miller, Castanea vulgaris Lam., Castanea vesca Gaertner

OUTRAS DENOMINACIÓNS: castiñeiro, castañeiro, castaño.

ETIMOLOXÍA: SATIVA: por ser especie cultivada.

DESCRICIÓN: Árbore monoica de ata 30 m. Sistema radical potente, moi estendido e robusto. Tronco groso e dereito, en exemplares moi vellos oco. Cortiza cincenta - pardusca, máis ou menos abrancazada e lisa ao principio, que co tempo vai tornando a castaña escura e formando gretas en sentido vertical, ás veces de forma helicoidal. Copa alta, esférica, moi ramosa e densa.

Follas de 10-25 x 5-8 cm, caedizas, simples, alternas, colocadas en dúas filas (dísticas), con pecíolo de 2 cm, oblongo - lanceoladas, serradas, cos dentes rematados nunha aresta, agudas no ápice, cuneadas na base, cor verde lustrosa na face, máis pálidas e escamulosas no envés. No outono as follas vólvense primeiro amarelas e despois parda - escuras.

Flores unisexuais, amarelentas, as masculinas con envolta floral sepaloidea, partida en 6 pezas e con 8-12 estames, agrupadas en amentos de 13-30 x 0,5-0,7 cm, erectos e interrompidos, verdes cando novos, amarelos na floración. As femininas con envolta floral urceolada (en forma de ola) provista de 6-8 lóbulos, ovario ínfero e 6-9 estilos, reunidas en grupos de 3 rodeados por brácteas e situados ao pé das inflorescencias masculinas. O froito é un aquenio de 2,5-4 cm, globoso, apuntado, cor castaña brillante. Os froitos agrúpanse, xeralmente en número de 1-3, raramente máis, nunha cúpula (ourizo) de ata 10 cm, primeiro verde, logo acastañada, provista de longas espiñas, moi punzantes, cubertas de pelos finos e suaves, que se abre por 2-4 valvas na madurez. Semente comestible. Madura entre setembro e novembro.

FLORACIÓN: entre maio e xuño. A polinización é entomógama.

ORIXE: Orixinaria de Asia Menor.

HÁBITAT: Habita en lugares frescos de bosques caducifolios.

LOCALIZACIÓN: Podemos atopala por todo o territorio de Galicia, pero é máis abundante na parte oriental, onde se conservan os mellores soutos.

USOS: Especie leñosa economicamente moi importante, cultivada dende hai milenios polos seus froitos (castañas) e pola súa madeira, moi estimada en ebanistería e carpintería. Tamén posúe un gran valor ornamental. Utilizada tamén como medicinal, pois follas e cortiza teñen propiedades astrinxentes, empregándose contra a disentería e a diarrea e, en infusión, utilizada en gargarismos ou enxaugues, é útil contra as inflamacións da gorxa e a tose. As varas utilízanse en cestería e tonelería. A cortiza ten aplicación en curtume e contén unha materia colorante coa que se prepara un tinte negro.

OBSERVACIÓNS: Como leña é un mal combustible. As castañas foron durante moito tempo a fonte principal de hidratos de carbono na alimentación humana no norte da península ibérica, ata a irrupción da pataca (de aí que nalgúns lugares esta reciba o nome de castaña de terra).