Tramwaje w Bielsku-Białej - historia
System komunikacji tramwajowej działał w Bielsku przez 76 lat (1895-1971). Tramwaje elektryczne w Bielsku pojawiły się wcześniej niż w Warszawie, Krakowie, a nawet Wiedniu. Bielsko było trzecim miastem na ziemiach polskich, gdzie powstały tramwaje elektryczne (po Wrocławiu i Lwowie).
Pod koniec wieku XIX Bielsko był coraz prężniej rozwijającym się ośrodkiem przemysłowym w Monarchii Austro-Węgierskiej. Liczące ponad 14 tysięcy mieszkańców miasto, nie miało jednak zorganizowanej komunikacji publicznej. W 1884 roku pojawił się pomysł otwarcia w Bielsku elektrycznej linii tramwajowej. Pomysł bardzo dobry, jednak na przeszkodzie stanął brak własnej elektrowni, która zasilała by trakcję.
W 1891 roku, rozważania o zastosowaniu elektryczności w mieście stały się faktem. Na Żywieckim Przedmieściu powstała trzecia na ziemiach polskich i pierwsza w zaborze austriackim, elektrownia miejska. Uruchomiona została w 1893 roku.
Pierwsza jazda próbna odbyła się 23 października 1895 roku, przebiegła pomyślnie w związku z czym niecały miesiąc później odbył się komisyjny odbiór trasy. Dzień po tym wydarzeniu rozpoczęła się normalna eksploatacja tramwaju - datę 11 grudnia 1895 roku więc, uważa się za początek dziejów komunikacji miejskiej w Bielsku-Białej. Wspomnieć należy, że w samym Wiedniu, czyli stolicy Monarchii Austriackiej, tramwaje pojawiły się dopiero 3 lata po tym, jak pojawiły się w naszym mieście.
Wagon motorowy Kummer&Co z roku 1895, w roku 1931 przebudowany na doczepny.
Zdjęcie pochodzi ze strony: http://fotopolska.eu/.
Uruchomiona w Bielsku linia tramwajowa liczyła 4959 metrów długości i była linią jednotorową, o prześwicie torów 1000 mm. Taki właśnie charakter utrzymała do końca swojego istnienia. Trakcja została wyposażona początkowo w 7 mijanek, z których 2 znajdowały się na końcówkach trasy, a także w 14 przystanków. Biegła trasą (dzisiejsze nazwy ulic): Dworzec Kolejowy – 3 Maja – Zamkowa – 1 Maja – pl. Mickiewicza – Partyzantów – Kustronia – Olszówka – Cygański Las. Połowa przewozów odbywała się na linii Sparkasse (Kasa Oszczędności, obecnie plac Bolesława Chrobrego) – Cygański Las. Średnia prędkość jazdy ówczesnego tramwaju wynosiła 14 km/h. W 1908 wzniesiona została murowana remiza tramwajowa w Cygańskim Lesie.
Popularność tramwaju rosła z roku na rok, jego obecność stałą się jakby nieodzownym elementem pejzażu miasta wśród mieszkańców był powszechnie nazywany „kolejką elektryczną”. W związku z ogromnym sukcesem linii tramwajowej w Bielsku, również sąsiadująca Biała, zapragnęła mieć swoją linie tramwajową. Niestety przedstawiane projekty były odrzucane ze względu na ogromną ciasnotę panująca w centrum Białej.
Po ponad pięćdziesięciu latach od powstania pierwszej linii tramwajowej w Bielsku, dobudowane „odnogę” biegnącą wzdłuż ulicy Piastowskiej w kierunku ulicy Słowackiego.
W okresie I wojny światowej gwałtownie wzrósł przewóz tramwajowy w mieście. Bez wątpienia związane to było z masą nowych mieszkańców, którzy osiedlili się na terenie Bielska, jak i zarówno z ciągle nie malejącym zainteresowaniem turystyką.
Wagon tramwajowy nr 11 (Brown-Boveri wyprodukowany w 1913) podczas postoju w Cygańskim Lesie
w 1914 r.
Zdjęcie pochodzi ze strony: http://fotopolska.eu/.
Niestety powszechny kryzys gospodarczy dosięgnął również bielsko-bialską komunikację, która w sposób znaczący została ograniczona, a liczba korzystających z niej osób drastycznie się zmniejszyła. Co więcej władze miejskie zaczęły oskarżać spółkę zajmującą się komunikacją o niszczenie ulic i nie angażowanie się w ich renowację.
Nowy, dynamiczny rozwój nastąpił w 1936 roku. II wojna światowa, nie spowodowała przerwania działania komunikacji miejskiej w Bielsku, jednak spowodował przeniesienie jej pod zarząd niemiecki. W czasie trwania II wojny światowej tramwaje nie kursowały na wszystkich liniach ze względu na to, że polskie oddziały wysadziły tunel kolejowy w centrum miasta.
Szczyt popularności tramwajów szacuje się na 1941 rok kiedy to zostało przewiezionych ponad 3 miliony pasażerów.
W 1949, w ramach wchodzącego w realizację 6-letniego planu budowy gospodarki socjalistycznej w Polsce Ludowej, powstał wielki plan rozbudowy bielskiej trakcji tramwajowej. Projektowano linie: Aleksandrowice-Dworzec, Aleksandrowice-Straconka, a także pod Szyndzielnię i do Szczyrku. Ostatecznie zrealizowano tylko plany budowy pierwszej linii.
Kamień węgielny pod nową trasę tramwajową położono w lipcu 1950. Trasę o długości 2,6 km, jednotorową, z jedną mijanką i końcową pętlą na Hulance (pierwszą tego typu w Bielsku), zbudowano głównie dzięki czynom społecznym tysięcy bielszczan. Uroczyste otwarcie linii tramwajowej nr 2 nastąpiło 22 lipca 1951. Została ona wyposażona w 6 przystanków, a cały przejazd trwał 16 minut. Linię nr 2 zaprojektowano niezwykle przewidująco, bowiem w latach 50. i 60. wzdłuż ul. Piastowskiej powstało 6 nowych osiedli robotniczych.
Pod koniec lat 60. dalsze istnienie trakcji tramwajowej w Bielsku-Białej stanęło pod znakiem zapytania – wówczas w wielu miastach polskich przystąpiono do likwidacji linii tramwajowych. Ogromnie wzrósł ruch samochodowy w centrum miasta, a komunikacja tramwajowa osiągnęła maksimum swych możliwości przewozowych. Specjaliści z Warszawy wykonali wówczas ekspertyzę mówiącą, że sieć tramwajowa wymaga gruntownej modernizacji, która według wyliczeń miała być droższa niż zastąpienie tramwajów przez autobusy.
Ulica Zamkowa w 1970 roku. Widzimy stojący na przystanku "Teatr" tramwaj, mijający go autobus
oraz gmach Poczty Głównej. Rok później siec tramwajowa w Bielsku-Białej została zlikwidowana.
Zdjęcie pochodzi ze strony: http://fotopolska.eu/.
30 kwietnia 1971 roku miał miejsce ostatni kurs linii tramwajowej. O godzinie 22.30 motorniczy zjechał na bocznicę, gdzie miał miejsce załadunek wagonów tramwajowych, które następnie przewiezione zostały do Łodzi. W zamian miasto otrzymało autobusy. Tak właśnie po 76 latach zakończyła się historia bielskich tramwajów.
Trasy linii tramwajowych w Bielsku-Białej
Linia nr 1
- w latach 1895–1926: Dworzec Kolejowy – 3 Maja – Zamkowa – 1 Maja – pl. Mickiewicza – Partyzantów – Kustronia – Olszówka – Cygański Las
- w latach 1926–1971: Dworzec Kolejowy – 3 Maja – Zamkowa – pl. Żwirki i Wigury – Partyzantów – Kustronia – Olszówka – Cygański Las
Linia nr 2
- w latach 1951–1970: Dworzec Kolejowy – Piastowska – Aleksandrowice (Hulanka)
W opisie linii podano obecne nazwy ulic, poniżej przegląd zmian ich nazewnictwa:
- 1 Maja: do 1918 – Pastornak; 1918–1939 i 1945–1946 – Piłsudskiego; 1939–1945 – Goebbelsa;
od 1946 – obecna nazwa
- 3 Maja: do 1918 – cesarza Franciszka Józefa; 1918–1939, 1945–1950 i od 1990 – obecna nazwa; 1939–1945 – Hitlera; 1951–1990 – Lenina
- Partyzantów: do 1935 i 1939–1945 – Blichowa; 1935–1939 i 1945–1946 – Grażyńskiego;
od 1946 – obecna nazwa
- Plac Mickiewicza: do 1928 i 1939–1945 – pl. Blichowy; 1928–1939 i 1945–1950 – pl. Narutowicza; 1951–1990 – pl. Obrońców Pokoju; od 1990 obecna nazwa
- Plac Żwirki i Wigury: do 1918 – pl. Josephy'ego; 1918–1932 – pl. Wyzwolenia;
1932–1939 i od 1945 – obecna nazwa; 1939–1945 – pl. Goethego
- Zamkowa: do 1918 i 1939–1945 – Przekop Zamkowy; 1918–1939 i od 1945 – obecna nazwa
Źródła:
http://www.region.beskidia.pl/bielsko_-_biala_tego_juz_nie_ma_tramwaje_w_bielsku.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Tramwaje_w_Bielsku-Bia%C5%82ej
[PL] SKRYTKA
Dziś zaproszę Cię na podróż trasą dawnej linii tramwajową nr 1.
Współrzędne wskazują pierwszy punkt naszej podróży, aby odnaleźć skrytkę musisz udać do kolejnych etapów, na każdym z nich czeka na Ciebie proste zadanie do wykonania. Obliczone współrzędne wskażą miejsce ukrycia.
Pierwsze 4 etapy polecam przejść pieszo, a następnie z przystanku „Plac Mickiewicza” przejechać autobusem MZK linii nr 1 aż do końcowego przystanku „Cygański Las”. Linia ta, w większej części pokrywa się z trasą dawnej linii tramwajowej nr 1.
Jeśli wolisz całą trasę pokonać za pomocą komunikacji miejskiej oznaczyłem również pozostałe przystanki w pobliżu. Są to w następującej kolejności „Piastowska/Dworzec”, „Hotel Prezydent” i „Plac Żwirki i Wigury”. Pamiętaj, że podróżujesz w kierunku południowym, nie wsiądź do autobusów jadących w przeciwną stronę.
Dla turystów zmotoryzowanych oznaczyłem parkingi w pobliżu poszczególnych etapów. Pamiętaj jednak, że w godzinach szczytu możesz szybciej przejść odcinki 1-5 tam i z powrotem, niż dojeżdżać i szukać miejsca parkingowego za każdym razem.
Miejsce ukrycia znajduje się w promieniu do 250 m od Etapu 6.
Bardzo proszę o dyskrecję, miejsce ukrycia nie należy do ustronnych.
Po odnalezieniu skrytki proponuję udać się, jak to mieli w zwyczaju bielszczanie w dawnych latach, na spacer po Cygańskim Lesie.
Opis poszczególnych etapów:
Etap 1. (N 49° 49.785 E 019° 02.680)
Dworzec Kolejowy. Stąd 11 grudnia 1895 odjechał pierwszy elektryczny tramwaj. Znajdziesz tu fragment torowiska i pamiątkową płytę umieszczoną tu przez Miasto Bielsko-Biała.
- W którym roku upamiętniono w ten sposób historię bielskich tramwajów?
Kolejne cyfry z liczby oznacz jako ABCD.
Etap 2. (N 49° 49.465 E 019° 02.699)
Słup trakcji tramwajowej. Na słupie wisi tabliczka umieszczona przez Bielskie Towarzystwo Tramwajowe.
- Odczytaj w ilo-lecie komunikacji tramwajowej została tu powieszona.
Kolejne cyfry z liczby oznacz jako EFG.
Etap 3. (N 49° 49.192 E 019° 02.680)
Mural upamiętniający bielskie tramwaje. Mural autorstwa Jacka Grabowskiego wzorowany jest na bielskiej widokówce z lat 30. zeszłego wieku.
Aby upamiętnić pilotów Franciszka Żwirko i Stanisława Wigurę na niebie umieszczono samolot RWD, jednak jest to prototyp samolotu RWD-10 (wskazują na to znaki rejestracyjne SP-ALC oraz jego wygląd, który to został oblatany w 1933 r.), a nie RWD-6, w którym zginęli obaj piloci 11 września 1932 r.
- Policz ile wozów tramwajowych widzisz na muralu. Liczbę oznacz jako H.
Etap 4. (N 49° 48.756 E 019° 02.697)
Zajezdnia tramwajowa. W miejscu nieistniejącej już dziś zajezdni znajduje się mała tablica informacyjna.
- Odczytaj ile wozów tramwajowych mieściło się w dawnej zajezdni.
Kolejne cyfry z liczby oznacz jako IJ.
Etap 5. (N 49° 48.726 E 019° 02.708)
Elektrownia. Na ścianie dawnej elektrowni znajduje się mała tablica informacyjna.
- Odczytaj na ile lat władze miasta udzieliły koncesje na wytwarzanie i dostarczanie energii wiedeńskiej firmie IEG. Kolejne cyfry z liczby oznacz jako KL.
Etap 6. (N 49° 47.448 E 019° 02.968)
Przystanek końcowy „Cygański Las”. To tutaj kończyła się linia tramwajowa nr 1, to także koniec naszej podróży.
- Policz ile różnych kolorów szlaków turystycznych pieszych bierze swój początek, bądź przechodzi przez to miejsce. Liczbę oznacz jako M.
- Policz ile starych słupów o konstrukcji kratowej znajduje się w pobliżu przystanka.
Liczbę oznacz jako N.
Etap 7. Finał. Bardzo proszę o dyskrecję.
N 49° 47.[ ((A+B+…+N)+(K+N)) E ]’
E 019° 03.[ L ((A+B+…+N)-(A+G+H+I+M)) ]’
Ceny biletów autobusowych w Bielsku-Białej (Normalny / Ulgowy):
- 60-minutowy 4.00 / 2.00 zł
- Bilet jednodniowy 12.00 / 6.00 zł
- Bilet jednorazowy za przewóz bagażu lub zwierzęcia 3.00 zł
Bilety można kupić w automatach biletowych i kioskach.
Kierowca sprzedaje tylko bilety 60-minutowe i jednodniowe za odliczoną gotówkę.
Ceny biletów z dnia 20.10.2014 r., aktualne ceny biletów dostępne na stronie MZK w Bielsku-Białej.
www.mzk.bielsko.pl
[EN] CACHE
Today I invite you on a journey along former tram line No. 1.
The coordinates indicate the first point of our journey, to find the hiding place you need to go to the next stages, for each of them waiting for you to solve a simple task. The calculated coordinates indicate hiding place.
The first four steps I recommend to walk, then from bus stop „Plac Mickiewicza” ride bus line No. 1 until the final stop „Cygański Las”. The line, for the most part coincides with the route of the former tram line No. 1.
If you prefer to travel the entire route by public transport I marked the other stops nearby. These are in the following order: „Piastowska/Dworzec”, „Hotel Prezydent” i „Plac Żwirki i Wigury”. Remember that you are traveling in a southerly direction, do not get in the bus going in the opposite direction.
If you prefer to travel the entire route in your car I marked car parks near the various stages. Remember that during peak hours, you can faster walk stages 1-5 back and forth rather than commute and look for a parking space every time.
Hiding place is located within a radius of 250 m from Stage 6.
I ask for discretion, hiding place does not belong to secluded.
After finding the cache I suggest you go on a walk in the park „Cygański Las”, as it was the custom of residents of the city Bielsko in former years.
Description of the different stages:
Stage 1. (N 49° 49.785 E 019° 02.680)
Train Station. From here Dec. 11, 1895 drove the first electric tram. You will find a piece of track and a commemorative plate placed here by the City of Bielsko-Biala.
- In which year was commemorated in this way the history of trams?
Subsequent digits of the number mark as ABCD.
Stage 2. (N 49° 49.465 E 019° 02.699) .
Pole tram traction. Hangs on a pole affixed by the Bielskie Towarzystwo Tramwajowe.
- Read in quantities anniversary tram communication was hanged here.
Subsequent digits of the number mark as the EFG.
Stage 3. (N 49° 49.192 E 019° 02.680)
Mural commemorating trams in Bielsko. Mural by Jack Grabowski is modeled on the postcard from the 30s of the last century.
To commemorate pilots Franciszek Żwirko and Stanisław Wigura a the sky placed airplane RWD, However, this is a prototype of airplane RWD-10 (indicates registration marks SP-ALC and its appearance, which was flown in 1933.) and not the airplane RWD-6, in which killed both pilots on Sept. 11, 1932.
- Count how many trams you see on the mural. The number mark as H.
Stage 4. (N 49° 48.756 E 019° 02.697)
Tram depot. In a place that does not exist today depot is a small information board.
- Read how many trams held in a former depot. Subsequent digits of the number mark as IJ.
Stage 5. (N 49° 48.726 E 019° 02.708)
Power plant. On the wall of the former power plant is a small information board.
- Read on how many years the city authorities granted licenses for the manufacture and supply of energy to the Vienna firm IEG. Subsequent digits of the number mark as KL.
Stage 6. (N 49° 47.448 E 019° 02.968)
The last bus stop „Cygański Las”. It is here that ended tram line No. 1, it is also the end of our trip.
- Count how many different colors of hiking trails starts here or passes through this place.
The number mark as M.
- Count how many old truss construction poles are near the stop. The number mark as N.
Stage 7. Final. I ask for discretion.
N 49° 47.[ ((A+B+…+N)+(K+N)) E ]’
E 019° 03.[ L ((A+B+…+N)-(A+G+H+I+M)) ]’
The prices of bus tickets in Bielsko-Biala (Normal / Reduced):
- 60-minute 4.00 / 2.00 zł
- Day ticket 12.00 / 6.00 zł
- Single ticket for the carriage of baggage or animal 3.00 zł
Tickets can be purchased at ticket machines and kiosks.
The bus driver sells only 60-minute and day tickets for the exact cash.
Tickets on 20.10.2014 r., Current ticket prices available at MZK in Bielsko-Biala.
www.mzk.bielsko.pl