Kjem du frå Norheimsund mot Tørvikbygd vil du møte ei eldgamal eik midt i vegen på garden Tuften, like før Tørvikbygd. Denne eika er ei av fleire eiker i området som er freda. Ved Bergsvatnet finst det og takrørsiv som kan bli 3 meter høge. Dei liknar på bambus.
EIKA Landemerket vårt Mjølkeeika Tørvikbygd har ein turistattraksjon heilt utanom det vanlege. Ei gamal freda eik som står midt i riksvegen.
Mange har undra seg over denne buska i vegen, som dei kalla den, og stilt spørsmål. Å svara kort på det er ikkje så lett, ofte vert resultatet lange utgreiingar som resulterer i mild forundring. Eit tre midt i vegen? Mjølkeeika står på Tuftaleitet, omlag der fleire vegar møtest frå gamalt av. Slik vart dette eit naturleg knutepunkt og samlingsstad for folk. Det er noko uvist når ho fekk namnet sitt. Bøndene frå gardane ikring leverte mjølk til meieriet her. Namnet kan vera eldre. Mjølkestølen til Tuften var truleg i dette området, og eg har høyrt at dei sette mjølkekjørelda inn i denne eika. Om det stemmer er det vel ingen som kan svara på no. Ho har sett mykje den gamle dama, lagleg plassert som ho står i eit vegkryss der folk møtes. Synd ho ikkje kan fortelja det vidare. Eika vart freda ved Kgl..resolusjon Det kom opp eit fint emaljert skilt som fortalde dette. Årstalet er litt uvisst. Olav Berge tidfesta det til 1930., men det var. der medan far (f. 1915) gjekk i skulen , så det kan vera før. Dette vart det populært å kasta blink på , så det vart diverre øydelagt, og er for lengst borte. Synd for ettertida.
Midt på 80talet var Hordaland Vegkontor på god veg til å ta livet av eika. Dei kunne sjølvsagt ikkje ta hensyn til ei skarve eik, om ho var freda. I siste liten oppdaga kulturutvalet i Kvam kva som var iferd med å skje. Politikarane trumfa gjennom at vegvesenet måtte leggja vegbana på kvar side av treet, og ho fekk stå. Slik fekk Tørvikbygd sin fremste og mest oppsiktsvekjande turistatraksjon.
Som møteplass er det knytt mange hendingar til staden . Våren 1945 var krigen over, og .tysdag 8 mai. feira bygdefolket frigjeringa. Veret var strålande, slik dagen også vart. Fem lange vonde år var over. Folk jubla over freden, kledde seg i hardingbunad . gjekk i tog og samlast så ved ungdomshuset. Då kom det bod om at to av fangane som hadde sete på Grini under okkupasjonen skulle koma heim om kvelden. Folket gjekk då til Tuftaleitet for å ta imot dei der.. Borna stilte seg opp under Mjølkeeika, framfor det spegelblanke Bergsvatnet, og ”Ja vi elsker ” tona ut då bussen kom. Etter velkomstord. vart det avslutta med songen Gud signe vårt dyre fedreland. kjelde: Olav Kolltveit
Utviklinga gjekk etter kvart frå kjerreveg til trafikkert bilveg. Me hugsa vel gjørmevegen forbi Berge og over Hagalereset før nyevegen kom. I april 1940, då det vart evakuering frå Bergen, gjekk vedlada med for å få bilane vidare. Folk lempa vedskier ned i dika, så kom bilane seg over dei verste stadene .
Etter kvart som trafikken auka, vart alt verre,så ny veg måtte til. Den kom, omsider, etter harde forhandlingar om trase valet. Rett gjennom ”gamlemor.” Eika, skulle den gå. Så ho måtte bort, Ho sto i vegen, Bokstaveleg i vegen..Ein fare for trafikken og brysom for vegvesenet. Men så var det dette med fredinga då. Dermed var lurvelevenet i gang. Debatten i pressa gjekk varm. For og imot.
June og Frøystein Rasch-Halvorsen hadde engasjerte innlegg i HF.(utdrag) ”Treet sto der fyrst, det har fyrsteretten. Det er eit merke på at me er medvitne kulturen vår. Lat eika stå. Det er eit krav frå bygdene her. I 30 ættledar har ho stende . Dei ferraste kan føra ætta si så langt attende. ”
Så vart ho ståande då, men det kom ein ”trefrisør” og stussa dama. Vegvesenet hadde sut for at det kunne koma noko ned i vegen må vita. Trafikksikkerheita vart mykje diskutert. . Mange vona at ho skulle daua, og bygdefolket var nok delte der. Dei gjekk og kikka då det vårast, ”Kjem ho i år også? ” Skal våga at ho er dau” høyrde me. Ka våga du? Mja våga -nei eg veit ikkje nett da” Så gjekk dei og glytte. Nokon vona det beste, at ho skulle koma seg etter påkjenningane, andre ville helst verta kvitt problemet. Men dama greidde dette og. Då våren kom spratt ho nett som før, Riksvegeika for fall. BT (utdrag) Tørvikbygd har ein turistattraksjon heilt utanom det vanlege, alle som køyrer gjennom bygda legg merke til ei gamal freda eik midt i riksvegen.
Men no står riksvegseika for fall. Staten har oppheva fredinga. Alle tenkjelege aktuelle instansar har uttala seg om lagnaden til treet . Alle har falle eika i ryggen. Til og medkulturutvalet som i si tid sto fram som livreddar.
Av omsyn tiltrafikkhøva, tilrår me , under tvil, at eika vert hoggen. Vi beklagar at det skulle enda på denne måten, seier kultursjef Agnar Høyseter. Til Bergens Tidende.
Fylkesmannen i Hordaland har vurdert saka på same måte som kulturutvalet, og for ei tid sidan kom det melding frå Miljøverndepartementet. om at gamleeika ikkje lenger er freda. Det er lenge sidan no, og ho gamlemor står der framleis i skiftande tider og allslags ver, og har vorte bygda sin logo . Ikkje har det vore trafikkvanskar heller. No er ho for alltid freda for oss, og kjem ikkje ned før ho fell av elde. Miljøverndepartementet har meikkje høyrt meir frå, Dei ligg ”lågt” vegvesnet og.
Olav Berge fortel at eit større område med svært gamle eiketre i Berge var freda på 30 talet.. Der var innhole tre så store at dei jaga grisene inn der og stengde att med grind. .Det meste av denne skogen er no borte. Det som er att ligg no i eit større landskapsvern område. Desse fredingsvedtaka hadde nok ein samanhang, eikeskogen i dette området er historisk.
Den gamle. Den gamle eika har skifta farge, har fått nokre gule blad. Har stått der i all tid, lenge før me kom, før me vart til. Årringane kan me telja, men ho kan ikkje fortelja Ho veit ikkje at tida går, Berre står og står og står, .i skiftande ver, mosegrodd og grå Gamal og treg Syner årstidene Er sist både haust og vår Når ho sprett Er det visst sumaren kjem også i år. Ikkje så mykje å sjå på, men stor og flott med grøne lauv.. Snart er ho snau Gamle greiner står nakne og sprike Kanskje er me to litt like.
Kilder:http://www.kvam.no/databasepresentasjon/registreringsskjema/vis_data_alt.asp?id=11
http://www.kvam.no/lag/filarkiv/24042012_161020.pdf
English:
Sources: