RV 4.47 Overijse Multi-cache

Opgelet: nieuwe situatie op WP8: de vraag werd aangepast!

Overijse is een zeer uitgebreide gemeente gelegen tussen de Brusselse agglomeratie en de taalgrens, in het hart van de Druivenstreek. Het dankt zijn naam aan de rivier de Ijse die door de gemeente stroomt. De dorpskern is ingeplant op een steile helling met halverwege gelegen kerk en gemeenteplein; het kasteel der plaatselijke heren is gesitueerd aan de voet van deze helling bij de Ijse. Deze gunstige ligging, nog bevoordeeld door het nabije Zoniënbos, economische omstandigheden en de hertogelijke bescherming maakten van Overijse een belangrijke vrijheid die haar hoogste bloei kende tussen de tweede helft van de 12de eeuw en midden 14de eeuw; nadien verviel ze tot een gewone heerlijkheid bestuurd door de plaatselijke heren. Dorpsbranden worden gesignaleerd in 1390, 1489, 1692; verwoestingen tijdens de godsdienstoorlogen versnelden het verval, en plunderingen in 1683-84 door de Franse troepen. De druiventeelt, aangevat in 1878, kende een bloeiperiode tussen beide wereldoorlogen, en veranderde sterk het aspect van de gemeente. Recente verkavelingen en bebouwing geven aan deze uitgestrekte gemeente met talrijke gehuchten een vrij sterk residentieel karakter. Overijse telt ruim 24.000 inwoners. Naast Overijse zelf bestaat de fusiegemeente uit de gehuchten Maleizen, Terlanen, Jezus-Eik, Tombeek en Eizer.

Deze multicache is een cultuurhistorische wandeling door het centrum van Overijse en wil je vertrouwd maken met het onroerend erfgoed in Overijse. De wandeling begint aan het wegkapelletje in de P.I.Taymansstraat, waar je ook jouw auto kan achterlaten. Er is ook een parkeerterrein op het Justus Lipsiusplein, maar vergeet zeker niet jouw parkeerschijf. De beschrijving omvat vrij uitvoerige informaties over de architectuur van de gebouwen, maar als je haast hebt kan je je natuurlijk ook beperken tot het beantwoorden van de vragen.

WP1 N 50° 46.522 E 004° 32.226

Je staat hier voor een wegkapelletje dat in een hoge tuinmuur is ingemetseld. Het is gewijd aan Sint Barbara, volgens de opschrift in de frontonbekroning de „bezondere patroonesse voor de subiete doodt“. Dus, zeker niet vergeten hier een gebed te spreken voordat je later, om het vinden van de cache te vieren, naar Brussel naar de Mort Subite iets gaat drinken. Het kapelletje dateert van 1758.

Het attribuut van Sint Barabara is de toren. Hoeveel ramen (ruitjes, niet deuren) zie ja aan haar toren? Het antwoord is A.

WP2 N 50° 46.447 E 004° 32.240

Wij gaan de P.I.Taymansstraat naar beneden. Nummer 12 is een villa die ook op de monumentenlijst staat. Het is een woonhuis uit de 19de eeuw, waarin een deuromlijsting uit de tweede helft van de 18de eeuw werd hergebruikt.

WP3 N 50° 46.431 E 004° 32.251

Wij komen nu, nummer 10, naar het Justus Lipsiushuis. Hier werd de meest beroemde zoon van Overijse, Justus Lipsius (1547-1606), humanist, taal- en geschiedkundige, hoogleraar te Leuven en te Leiden geboren. Hij woonde en werkte hier ook tijdelijk in de tweede helft van de 16de eeuw. Zijn vader, Gillis Lips, had hier in 1536 een woning gekocht die hij in 1558 moest heropbouwen; sedertdien werd het gebouw aangepast en vergroot in 1762 en in de loop van einde 19de en 20ste eeuw.

Het is een L-vormige constructie met twee bouwlagen en zadeldak met verspringende noklijn, zodat mogelijk slechts het gebouw aan de straatkant uit de 16de eeuw dateert, en het haaks gedeelte uit de 18de eeuw? Helaas is het gebouw in slechte staat, maar je kan nog steeds oude elementen zoals een behouden kruiskozijn met uitspringend middenkalf in de straatgevel zien. Er is ook een hoge rondboogdeur aan de tuinkant. Het haaks gedeelte van vier traveeën werd in de 19de en 20ste eeuw vergroot met een bijgebouw echter met behoud van de trapgevel. Er is ook een bakstenen torentje (19de-20ste eeuw) tegen de achtergevel, en recentere dienstgebouwen aan de binnenplaats, die vandaag als een campus van de APKO, de Academie voor Podiumkunsten, worden gebruikt.

Rechts van de oude deur (aan het parkeerterrein) is er een verroest ster. Hoeveel pijlpunten heeft de ster? Het antwoord is B.

WP4 N 50° 46.394 E 004° 32.229

Wij gaan de P.I.Taymansstraat verder naar beneden. Er zijn (P.I. Taymansstraat 17-11) nog enkele rijhuizen die ook op de monumentenlijst staan. Zij representeren een type van rijhuis dat in de omliggende straten met oude oorsprong veelvuldig voorkomt.

Ietsje verder, tussen nummer 9 en bij het begin van de P.I. Taymansstraat kan je nog een rondbooginrijpoort uit de 17de-18de eeuw zien.

WP5 N 50° 46.394 E 004° 32.255

Je sla nu links af. Op de top van de heuvel waarop het dorpsplein, het Justus Lipsiusplein, is aangelegd, staat het Gemeentehuis, de voormalige markthalle. Het was eigendom van de heren van Overijse tot de aankoop ervan in 1824 door de gemeente. Een eerste markthuis, reeds vermeld in 1350-1400, wordt door brand verwoest in 1489 tijdens de oorlog met Maximiliaan van Oostenrijk. Het werd in 1504-1506 naar ontwerp van Antoon Keldermans de Oude, die na zijn dood door zijn zoon Antoon de Jonge als bouwmeester wordt opgevolgd in traditionele bak- en zandsteenstijl heropgebouwd. Het gebouw, reeds in 1692 door brand beschadigd en in de loop van de 19de eeuw en in 1902 grondig aangepast, werd zeer grondig gerestaureerd en zelfs haast wederopgebouwd in 1961-62. Heden is het een elf traveeën brede constructie met twee verdiepingen en een zadeldak tussen trapgevels. Vernieuwde kruisvensters, rondboogdeur, zandstenen plint en speklagen.

Op de balustrade voor de hoofdingang is er een wapen. Hoeveel lelies zie je op dit wapen? Het antwoord is C.

WP6 N 50° 46.398 E 004° 32.282

De huizen aan de oostelijke kant van het Justus Lipsiusplein staan ook op de monumentenlijst. De tweeverdiepingshuizen nummer 10 en 11 hebben elk drie traveeën onder een zadeldak, met doorlopende noklijn; het huidig aspect is uit de 19de eeuw, maar de zijpuntgevel met vlechtingen wijst op een oudere kern. Gecementeerde voorgevels met fraaie houten kroonlijsten (19de eeuw).

Hier leefde en werkte ook de kunstschilder Louis Rigaux (1887-1954) evenals zijn neef, Jean Rigaux (1935-2008).

Het raam tussen de twee gedenkplaten is met een wapen versierd. Hoeveel ganzen zie je op dit wapen? Het antwoord is D.

Het burgerhuis, nummer 12, is een dubbelhuis met twee bouwlagen van vijf traveeën en een zadeldak, links vergroot met twee traveeën tijdens de 19de eeuw, periode waarin het hoofdgebouw uit de 17de-18de eeuw werd aangepast.

Er volgt een rijhuis, nummer 14, een diephuis met nieuwe bakstenen trapgevel en een pannen zadeldak, door ankers gedateerd 1692; rechthoekige vensters in nieuwe omlijstingen met negblokken. Herbruikte oorspronkelijke rondboogdeur met kwartholle neg, negblokken, uitstekende imposten en sleutel.

Er volgt een drie traveeën breed rijhuis, nummer 15, met twee verdiepingen en zadeldak, uit de tweede helft van de 18de eeuw. Beraapte voorgevelbepleistering en stucomlijsting der bovenvensters uit de 19de eeuw. Winkelpuien op de begane grond; steekboogdeur met verankerde sleutel en geprofileerde druiplijst.

Nummer 16 is een rijhuis met twee en een halve verdieping en zadeldak, aangepast tijdens de 19de eeuw doch met een oude kern, aangeduid door de vlechtingen van de rechterzijgevel.

Ook nummer 18 is een rijhuis met twee bouwlagen en zadeldak; beraapte voorgevelbepleistering en stucomlijsting der bovenvensters uit de 19de eeuw. Steekboogdeur met sleutel en smalle druiplijst uit de tweede helft van de 18de eeuw(?).

Nummer 19 tenslotte is een woonhuis met twee verdiepingen en een kelderverdieping uitziend op de Waversesteenweg, afgedekt met een zadeldak. Gecementeerde gevel met rechthoekige muuropeningen uit de 19de eeuw. Aandaken met bakstenen vlechtingen en zandstenen schouderstukken uit 17de-18de eeuw.

Vandaag is hier een bistro gevestigd. Hoeveel tanden heeft de vork? Het antwoord is E.

WP7 N 50° 46.360 E 004° 32.422

Je gaat nu de trap naar beneden en volgt de Waversesteenweg. Het grote gebouw links is het Kasteel Isque. Vandaag is hier een rijksmiddelbare school gevestigd. Maar reeds in 1356 werd een plaatselijk slot vermeldt, dat aanvankelijk bewoond werd door het geslacht van Witthem, sedert 1578 door de familie van Hoorn, die in 1677 tot prinsen werden verheven, en dat van 1763 af eigendom werd van de prinsen Salm-Kyrbourg; na confiscatie door de Franse Revolutie wordt het kasteel uiteindelijk in 1948 ingericht als school.

De lange vleugel met twee bouwlagen op een souterrain, afgedekt met een zadeldak, loopt links op een schild uit en is rechts gevat tussen trapgevels. Het omvat veertien traveeën met een knik na de tiende travee, een polygonaal torentje na de veertiende, en dan nogmaals zes traveeën tussen de trapgevels; laatstgenoemde gedeelten, mogelijk opklimmend tot einde 16de- of begin 17de eeuw, werden het minst aangepast.

Het is een met steunberen gestutte baksteenbouw voorzien van een uitspringende puilijst en kwartronde kordons van zandsteen ter hoogte der boven- en onderdorpels der bovenvensters. De begane grond is voorzien van een geknikte rondboogdeur van zandsteen met negblokken, bekroond met een wapensteen. Er zijn twee getraliede kleine venstertjes van zandsteen onder een ontlastingsboog van baksteen en twee recentere vensters. Op de bovenverdieping zijn er twee behouden kruis- en twee kloosterkozijnen, en twee verbouwde muuropeningen; boven het kordon een ontlastingsbogen van baksteen met sluit- en aanzetstenen van zandsteen. Er is een dakkapel met trapgeveltje en rondboogvenster van zandsteen. De rechterzijgevel met zes trappen, top- en schouderstukken, is voorzien van twee kwartronde kordons en kleine venstertjes van zandsteen. Links is er een tussenmuur met uitstekende trappen. Tegen de achtergevel, een glazen serre.

Aanleunend tegen de voorgevel is er een polygonale traptoren met bolspitsbekroning, verrijkt met een schild (der Witthem), en daterend uit einde 16de - begin 17de eeuw. Het is een baksteenbouw met lage plint, hoekstenen, zeven uitstekende kordons en een daklijst van zandsteen. De begane grond heeft een korfboogdeur van zandsteen; voorts kleine rechthoekige vensters.

De geknikte vleugel links van het torentje heeft veertien traveeën, met een kern uit 17de eeuw doch einde 18de eeuw aangepast. 'Er zijn twee bouwlagen van baksteen op een souterrain van zandsteen. Heden zijn er hoge rechthoekige vensters in zandstenen omlijstingen met luiken; twee rijen van ontlastingsbogen erboven, de hoogste wijzend op de vroegere ordonnantie van kruisvensters. De rechthoekige deur is bekroond met een wapensteen. De zandstenen linkerzijgevel met afgeschuinde plint dateert van 1768, tijdstip waarop het huidig tracé van de Waversesteenweg werd getrokken, waardoor het gebouw diende ingekort en de haakse aanhorigheden afgebroken. Bij die gelegenheid werd ook de Kelle (met de wapens van de Hoorns) in de kasteelmuur ingemetseld. De bakstenen achtergevel heeft nog sporen van de oorspronkelijke muuropeningen. Er is een verankerde rondboogdeur met negblokken van zandsteen en sporen van voormalige kruis- en kloosterkozijnen.

Rechts tegen de achtergevel is er een haaks en mank bakstenen bijgebouw van drie traveeën onder een zadeldak. Er is een overblijfsel van een vroeger torentje en steunberen van baksteen tegen de achter- en tegen de zijpuntgevel. De laatstgenoemde is afgewerkt met vlechtingen en voorzien van later aangebrachte rechthoekige muuropeningen. Er is een zandstenen deurtje onder zware monolietlatei in de achtergevel.

Links, schuin op de achtergevel, is er een bakstenen bijbouw van een travee, afgedekt met een zadeldak en voorzien van een trapgevel. De onderbouw van de zijgevel heeft een uitgespaarde rondboog van baksteen. Tussen beide bijgebouwen is er een afsluitingsmuur.

Parallel is er een ingekort dienstgebouw met twee verdiepingen, schilddak en wolfseinde, opklimmend tot einde 16de - begin 17de eeuw. Helaas is het in zeer slechte staat, zodat de constructie op drie plaatsen dient gestut. Het is een baksteenbouw met gebruik van zandsteen voor de afgeschuinde plint, een uitspringend kordon, de geprofileerde daklijst en de omlijstingen. In de langsgevel zijn er twee vlakke korfboogdeuren met negblokken en sporen van kruis- en kloosterkozijnen onder dubbele of enkelvoudige ontlastingsboog van een rollaag. Dakkapel van zandsteen met consooltjes onder de vensterlatei. In de zijgevel, een ezelsrugboogpoort van zandsteen bekroond met een wapensteen.

Op de “Kelle”, de bron in de muur voor het kasteel, is er een wapen (van de Hoorns). Hoeveel hoornen zie je op dit wapen? Het antwoord is F.

WP8 N 50° 46.347 E 004° 32.424

Steek de Waversesteenweg op, maar let op, het is heel druk! Je staat nu voor de voormalige Brouwerij Lootvoet. Het zijn witgekalkte gebouwen van baksteen onder pannen zadeldaken met mooi oranje geschilderd hout- en lijstwerk, gegroepeerd rondom een binnenplaats en gedateerd 1905 onder een brouwersmotief in de gevel: prettig volumespel. Het was hier dat in 1952 begonnen werd de bekende abdijbier met de naam Leffe te brouwen, en dat tot 1977/1980.

Rechts van de deur is er een gele plaat met informaties over de gasleiding. Tel alle drie cijfers op, om G te berekenen.

WP9 N 50° 46.235 E 004° 32.188

Je volgt nu de smalle Ijseweg en gauw kom je eindelijk aan de Ijse. Hier vloeit zij een stukje open, en wij gaan langs de beek westwaarts. Later zie je de schoorsteen van de voormalige Brouwerij “Brasserie du Béguinage”, ons volgend doel. Het is een industriële constructie (brouwerij) van baksteen, met pannen daken en werd gebouwd begin 19de eeuw, met enkele niet-dateerbare oudere delen, en talloze latere verbouwingen, op een plaats waar reeds in de 18de eeuw een brouwerij vermeld wordt; de definitieve vorm is begin 20ste eeuw tot stand gekomen.

Het oudste deel is het linkerdeel, door een bouwnaad afgescheiden van de recentere constructie. In het recentere rechterdeel bevindt zich een uitlaat voor de mout-afval, evenals een hardstenen blok met opschrift "BRASSERIE". De installatie is reeds geruime tijd ontmanteld.

Helaas werd het beschermde (!) gebouw in 2019 afgebroken. Zoek dus nu “NBN EN ??4 D400”. De twee cijfers in plaats van “??” zijn H.

WP10 N 50° 46.204 E 004° 32.140

Aan de andere kant van het parkeerterrein zie je de Begijnhofkapel, het enige wat nog van het voormalige Begijnhof is overgebleven. Het Begijnhof Mariadal werd reeds geciteerd in 1267. Heden blijft slechts de buiten gebruik gestelde kapel over, gelegen bij de IJse, op een karakterloos, geürbaniseerd plein, hoewel de kapel en omgeving ook als landschap zijn beschermd.

Het is een moeilijk dateerbaar gebouw van bak- en zandsteen, bekroond met een leien klokkenruiter. Meerdere bouwcampagnes zijn af te lezen in naden en verschillen in het metselwerk.

Het is een eénbeukige ruimte met rechte sluiting. Verschillende ordonnantie in beide langsgevels. Er is een duidelijke naad in de blinde derde travee van de zuidergevel en spitsboogvensters van zandsteen en een rondboogdeur met druiplijst. De noordergevel heeft een afschuining van een zandstenen plint op grondhoogte ten oosten, spitsboogvensters en steunberen. De westgevel is voorzien van een rondboogdeur als in de zuidergevel en van een steekboogvenster in de top.

De binnenruimte, overdekt door een tongewelf, heeft acht traveeën aangeduid door met stucwerk versierde trekbalken. Boven het doksaal is er het opschrift "Sub R: admd: I: B: Meert pastore in isca superio ri anno 1745"; dit bouwjaar zou ook de westelijke traveeën kunnen dateren.

Er zijn grafstenen van Aleydis van Brabant (+ 1307), van Heldigis (+ 1302) en van A. Lovepius Gheel (+ 1637).

In de deur zit een metalen traliewerk en daarin een monogram. De letter rechts (niet noodzakelijk de laatste van het woord) is het best herkenbaar. Zet hem om naar het bekend systeem (A=1, B=2 etc.) en je krijgt I.

Waar vroeger het Begijnhof was, zijn er nu het Cultuurcentrum “Den Blank” (N 50° 46.180 E 004° 32.215), de huidige openbare bibliotheek (N 50° 46.186 E 004° 32.161), en het Begijntjesbad (N 50° 46.218 E 004° 32.230), een heel mooi zwembad. De jongeren geocachers hebben nu al een goed eind weegs afgelegd een zouden zich zeker verheugen over een pauze op het grote speelplein achter het cultuurcentrum (N 50° 46.156 E 004° 32.210). Nog verder boven is er het voetbalveld van Overijse (N50° 46.096 E 004° 32.244)

WP11 N 50° 46.206 E 004° 32.103

Maar wij gaan verder westwaarts. Niet te overzien staat hier de voormalige Maalderij “De Vuurmolen” ("Meunerie Stevens et Decoster"), vandaag zetel van het gemeentebestuur. Zij was waarschijnlijk de eerste volledig betonnen fabriek van België, circa 1900-1905, en zou door Duitse ingenieurs gebouwd zijn in ter plaatse gestort gewapend beton. De technische installatie (vroeger aangedreven door stoommachine, later dieselmotor) is grotendeels verdwenen met uitzondering van een deel der centrale aandrijvingsassen en een recentere mechanische molen met horizontale molenstenen, aangedreven door een electromotor. Hiervoor is er een door een bron gevoed waterbekken, vroeger bestemd als koelwater voor de dieselmotoren.

Wat is de faxnummer van de gemeente? Tel alle cijfers op en je krijgt J.

WP12 N 50° 46.242 E 004° 31.901

Wij gaan nu voorbij aan het oude station von Overijse, het eindstation van de voormalige buurtspoorweg Groenendaal – Hoeilaart – Overijse, over het recent heraangelegd Stationsplein met de Ijsevijver. Je kan de Ijse nu weer zien. (Als je meer wil weten over de voormalige buurtspoorweg, kijk dan naar WP3 van mijn cache RV 4.25 Hoeilaart.) Aan de westkant, op de hoek met de Tombeurstraat, staat de Watermolen op de Ijse, afgedekt met een schilddak. Het waterrad is bewaard. Waterkering en onderbouw zijn van ijzerzandstenen blokken. Voorts baksteenmetselwerk uit de 19de eeuw. De langsschuur is voorzien van een arduinen korfboogpoort met drie sluitstenen en halve maanvormige topoculi. De brug over de IJse is gedateerd 1894.

Er is een informatiebord. Tel de nummers van de toevoergoot, de tandwielkast en de generator op om K te krijgen.

De watermolen is overigens ook het onderwerp van de geocache De Watermolen van duckwing5, en er zijn nog meer informaties over de molen in de beschrijving van deze cache.

WP13 N 50° 46.344 E 004° 32.059

Wij gaan nu door de Heuvelstraat terug en komen (nummer 46) voorbij aan de voormalige Openbare bibliotheek. Dat is een drieverdiepingshuis van drie traveeën met pannen schilddak, gedateerd in een arduinsteen boven de deur.

Wat is het jaar vermeldt op de arduinsteen? De som van de cijfers ervan is L.

WP14 N 50° 46.342 E 004° 32.165

Je sla rechts af naar de Pastoriestraat. Nummer 1 is de Pastorie, een dubbelhuis met twee verdiepingen van vijf traveeën onder schilddak, gedateerd 1730 in een chronogram boven de deur "Curante Van Hoven fit ex decima pastoris habitatio". De pastorie werd in 1969-70 gerestaureerd, onder meer zijn de kruisvensters vernieuwd. In de rechterzijgevel zijn er dichtgemetselde oorspronkelijke muuropeningen. In het haaks bijgebouw met twee verdiepingen een ingemetselde cartouche met jaartal 1692, bijvoorbeeld de sluitsteen van de vroegere inrijpoort; twee rondboogdeuren met imposten en sluitsteen van zandsteen. In de nieuwe lage omheiningsmuur werden bouwelementen van zandsteen ingemetseld (onder meer driepassen), gevonden op de tinnen van de kerk en vermoedelijk resterende elementen van de kerk voor de brand van 1692.

Op een van deze bouwelementen, naast het bijgebouw, kan je een fragment van een Laatste Avondmaalscene zien. Hoeveel ronde broodjes zijn er op de tafel? Het antwoord is M.

WP15 N 50° 46.351 E 004° 32.248

Wij gaan terug naar het Justus Lipsiusplein. Een van de mooiste gebouwen daar is de voormalige Afspanning “In de Bonte Os”, in 1962 aangekocht door het gemeentebestuur voor het heemkundig museum. Het is een zeven traveeën brede constructie met twee bouwlagen en een zadeldak, opklimmend tot de 17de eeuw, doch aangepast, onder meer in de 19de eeuw zoals blijkt uit de inscriptie "GKG 1850" in een optrede van de arduinen trap. De baksteenbouw is verrijkt met gebruik van zandsteen. Voormalige kruisvensters met posten van negblokken en dubbele ontlastingsbogen, doch nieuwe lateien en lekdrempels van arduin. In de verhoogde begane grond, naast de toegevoegde rechthoekige deur uit de 19de eeuw, een venster ter plaatse van een vroegere rondboogdeur van zandsteen, waarvan zichtbare overblijfselen. Links, zandstenen inrijpoort met imposten, sleutel en rondboogdruiplijst; laadvenster erboven. Sterk verbouwde achtergevel met afgeschilferde gevelsteen met nog leesbaar "PVD/ANNO..." en naar verluidt voorheen met bouwjaar 1678. Schouderstukken en vermoedelijk vlechtingen. Gewijzigde recentere aanhorigheden op de binnenplaats achteraan.

Het belenden huis is de Taverne de Met. Hoeveel mannen met hoed drinken er bier op het bordje? Het antwoord is N.

Er zijn nog enkele huizen aan de westelijke kant van het Justus Lipsiusplein en aan het begin van de Waversesteenweg, die ook op de monumentenlijst staan. Het rijhuis Justus Lipsiusplein 3 heeft twee bouwlagen van vier traveeën onder zadeldak met kern uit de 17de-18de eeuw doch aangepast.

Waversesteenweg 4A is een oude brouwerij, eind 18de, begin 19de eeuw, opgetrokken uit baksteen. Drie bouwlagen van drie traveeën onder afgewolfd zadeldak, laadvenster met houten afsluitingen en resten van de hijsbalk boven derde travee. Op het einde van het doodlopend steegje bevindt zich de romp van een waterpomp, een vierkant arduinen blok met geprofileerde dekplaat.

Er volgt een burgerhuis, nummer 6, een tweeverdiepingshuis van vier traveeën met kunstleien zadeldak en twee dakkapellen, daterend uit het derde kwart van de 18de eeuw. Er zijn rechthoekige vensters met lekdrempels, beluikt op de begane grond en met stucomlijstingen en sleutel (19de eeuw) op de bovenverdieping. De spiegelboogdeur in een geverfde omlijsting is voorzien van imposten, sleutel en druiplijst.

Het rijhuis Waversesteenweg 8 is, een tweeverdiepingshuis van drie traveeën onder zadeldak, waarvan de zichtbare vlechtingen in de rechterzijgevel een 18de-eeuwse kern aanduiden. De voorgevel is echter nieuw.

Er volgt nog een rijhuis, nummer 10, met twee bouwlagen van drie traveeën onder zadeldak uit de 18de eeuw.

Waversesteenweg 12 tenslotte is een woonhuis, dat voorheen met nummer 10 een groot goed kan hebben uitgemaakt. Heden is het een gecementeerd tweeverdiepingshuis onder pannen zadeldak, in kern opklimmend tot de 18de eeuw.

WP16 N 50° 46.363 E 004° 32.279

Natuurlijk wil je ook de Sint-Martinuskerk bezichtigen, op een heuvelhelling, ten zuiden van het dorpsplein, met hoge zandstenen keermuur en trap op de oost- en zuidzijde (deel van voormalige kerkhof). In zijn huidige vorm vertoont deze zandstenen kruisbasiliek een westertoren met romaanse kern (12de eeuw?), een gotische midden- en dwarsbeuk en een koor opgericht na de brand van 1489. De overwelving van het koor werd beëindigd in 1520. Bij een tweede brand in 1696 verdween het beukgewelf en werd ook de bovenbouw van de toren beschadigd. De nieuwe overwelving dateert van 1719 (jaartal op tweede gordelboog naar het oosten); naar verluidt zouden ook de zijbeuken op dat tijdstip zijn wederopgebouwd; ze werden blijkbaar aangepast tijdens de restauratie van 1881 onder leiding van architecten C. Almain en De Hase (gevelstenen in koor).

De vierkante romaanse toren (12de eeuw?) in vrij regelmatig verband is gemarkeerd door twee kordons waartussen rondboogvensters met latere galmborden werden aangebracht. In de deels verhoogde hoogste verdieping (na 1692) resten sporen van gekoppelde rondboogvormige galmgaten steunend op de tweede waterlijsten; rondboogvensters afgewerkt met vlakke hoek- en boogstenen; kwartronde stenen kroonlijst onder de ingesnoerde naaldspits; vier dakkapellen met driehoekig fronton en bolspits waarin telkens een uurwerkplaat werd aangebracht. Nieuwe bekleding van de onderbouw, gestut door steunberen met driedubbele versnijding; spitsboogvormig portaal en westervenster in neogotische stijl (vierde kwart 19de eeuw).

Westgevel van de zijbeuken en hun noord- en zuidgevel, in een vrij vlak, regelmatig verband op afgeschuinde sokkel, werden geritmeerd door steunberen met dubbele versnijding; spitsboogvormige tweelichtvensters onder een waterlijst met gestrekte uiteinden (resultaat van restauratie). In de bovenmuren van het schip, telkens drie steekboogvensters onder zware druiplijsten behorend tot de herstellingswerken van circa 1719. Scherp leien zadeldak aansluitend bij de bedaking van koor en transeptarmen (gelijke hoogte). Transeptarmen met blinde oost- en westgevels gemarkeerd door de afgeschuinde sokkels en twee waterlijsten die ook over de steunberen lopen; noordpuntgevel met finaal (restauratie?) en schouderstukken, gestut door haaks op elkaar gestelde steunberen; doorgetrokken waterlijsten die langs de afzaat en de boogrug van het spitsboogvormig vierlichtvenster lopen; zelfde gevelordonnantie voor de zuidertranseptarm maar de zuidpuntgevel wordt er gestut door overhoekse steunberen.

Opengewerkte koorpartij geritmeerd door versierde steunberen van het Brabantse type: casement met tootboog en ingeschreven driepas - bedoeld als beeldnis - boven de waterlijst ter hoogte van de vensterafzaten; boven de versnijding, overhoekse kop met twee gelijksoortige maar nu vlakke casementen onder een ezelsrugboog met hogers en een overkoepelend finaal. Brede spitsboogvormige vier- en vijflichtvensters met onder meer visblaastracering.

Tegen de zuiderkoormuur, sacristie van twee traveeën met zeer eenvoudige gevel gestut door steunberen; twee onversierde, getraliede spitsboogvensters met latere indeling; hoog leien lessenaarsdak.

Binnenin, brede spitsboogarcade tussen toren en het schip van drie traveeën. Basilicale opstand: laat-gotische zuilen met een achtzijdig voetstuk en een vrij smal kolenbladkapiteel afgelijnd door een achtzijdige abacus; geprofileerde spitsboogarcaden (einde 14de eeuw - eerste kwart 15de eeuw); ingedrukte kruisribgewelven gescheiden door brede gordelbogen verrijkt met caissons – jaartal 1719 in de meest oostelijke boog – en opgevangen door consoles met classicistische inslag. Bakstenen kruisribgewelven in de zijbeuken. Kruisribgewelf van de kruising opgevangen door de hogergeplaatste halfkapitelen van de oostelijke beukzuilen en driekwartzuilen tegen de oostelijke wanden van de transeptarmen. Noord- en zuidtranseptarmen van drie traveeën, overkluisd door middel van kruisribgewelven. Hoge spitsboog met tenietlopend profiel tussen kruising en koor. Vrij rijzig en helder koor met kruisriboverwelving – beëindigd 1520 – waarvan de peerkraalribben en gordelbogen doorlopen in kapiteelloze bundelzuiltjes op hoge sokkel.

De glasramen in het koor zijn van J.B. Capronnier, 1881. Er zijn een gestoffeerd Onze-Lieve-Vrouwebeeld en Heilige Antonius (16de eeuw), barokke zijaltaren (17de eeuw); rococo lambriseringen in transept en zijbeuken (midden 18de eeuw); biechtstoelen (18de eeuw); een gotische doopvont met wapen der van Hoorn (15de eeuw). Verder zijn er talrijke grafplaten tegen de gevels.

Voor de kerk, aan de noordkant, is er een groot standbeeld van Christus. De som van de cijfers van het jaartaal op de sokkel is O.

WP17 N 50° 46.379 E 004° 32.261

Op het Justus Lipsiusplein is er ook een groot borstbeeld van de humanist van 1853. Aan de westkant ervan is er een opdracht. Wat is het laatste jaartaal (in de laatste regel)? De som van de cijfers ervan is P.

Ik hoop dat je van de wandeling door Overijse hebt genoten en dat je misschien ook nog een beetje hebt geleerd. Nu kan je de coördinaten van de final berekenen: N 50° 46.(AxBxC+DxExF+GxH+M+N) E 004° 32.(IxP+J+K+2xN+O)

Ter controle: A+B+C+D+E+F+G+H+I+J+K+L+M+N+O+P=173

Ceterum censeo latebras solum pro sodalibus solventibus esse abrogandas.

Het podium:

FTF: waldog

STF: TeamSavello

TTF: stijnvdd

Prenten © k+gw+a

Bronnen: inventaris.onroerenderfgoed.be/; wikipedia

Versies:

• v1.0: zoals gepubliceerd
• v1.1: formule van de checksum gecorrigeerd (hartelijk dank aan TeamSavello om mij daarop te hebben attent gemaakt (22.5.2014)
• v1.2: WP9 heeft een nieuwe vraag gekregen wegens verandering ter plaatse (7.10.2015)
• v1.3: Wegens een mogelijk probleem met waspen werd de cache verplaatst en de formule en de hint aangepast (10.10.2015)
• v1.4: Omdat de cache verdwenen was werd de cache verplaatst en de formule en de hint opnieuw aangepast (26.2.2016)
• v1.5: Turfje65 heeft voor het event “Meet and Greet op 24 april 2016” een heel mooi nieuw final gemaakt – waarvoor hartelijk dank! Formule en hint blijven dezelfde (27.4.2016)
• v1.6: Omdat de cache door openbare vandalen vernield was werd de cache verplaatst en de formule en de hint aangepast (20.1.2017)
• v1.7: De cache was verdwenen. Turfje65 heeft de mooie final weer hersteld – waarvoor hartelijk dank! De cache is dus weer waar hij voor 20.1.2017 was, en de formule en de hint zijn weer aangepast (10.6.2017)
• v1.8: Helaas werd de cache herhaaldelijk gestolen. Ik moest dus helaas een slotje aanbrengen. Slotcode toegevoegd (9.3.2018)
• v1.9: Helaas werd de cache opnieuw gestolen en zelfs met een betonschaar het slotje doorgesneden. Dus nu een basisversie – BYOP! – en geen slotcode meer nodig (25.5.2018)
• v1.10: Wegens herhaaldelijke problemen met de cachedief/vandalen werd de final verplaatst. De formule en de hint zijn weer aangepast (5.1.2019)
• v1.11: Het beschermde (!) gebouw op WP9 werd afgebroken. De vraag (H) werd daarom veranderd (13.3.2020)
• v1.12: Kleine taalkundige precisering van WP1 (3.3.2021)
• v1.13: De situatie bij WP8 is veranderd, de vraag werd aangepast, de formule blijft onveranderd (11.12.2021)