Oudste geschiedenis
Het grondgebied van Bunsbeek maakte vroeger deel uit van het graafschap Brunengeruz maar werd in 1014 aan het bezit van de graven van Leuven toegevoegd. Bunsbeek was toen veel groter dan vandaag want ook Sint-Margriete-Houtem en Sint-Mertens-Vissenaken maakten er deel van uit.
De oudste kernen van het historische Bunsbeek zijn Sint-Mertens-Vissenaken en het gehucht Pepinusfort. De naam ‘Vissenaken’ komt van ‘Fenacum’ en ‘acum’ is Keltisch voor ‘beek’, waaruit men durft besluiten dat Vissenaken al bestond ten tijde van de Oude Belgen. Voor streekhistoricus P.V. Bets staat het vast dat Vissenaken in de zevende eeuw al een parochie was omdat de heilige Hymelinus er in de pastorij stierf in 631.
Pepinusfort is een verbastering van ‘Pepinusvoort’ of in het Latijn ‘Pepini vadum’, wat betekent: ‘doortocht van Pepinus over een beek’. Volgens de overlevering bouwde Pepijn van Landen in 640 een kasteel aan de Velpe, dat ‘Pepinusvaart’ werd genoemd. Een bevestiging vindt men bij Gillis van Orval, die in de dertiende eeuw de grenspalen van het graafschap Brunengeruz als volgt beschreef: ‘Dit graafschap gaat van Pepinusvaart tot aan de brug van Grimde’.
De oudste oorkonde waarin de naam Bunsbeek (Buusbeek, Boensbeek) voorkomt dateert van 1178. In 1440 waren de rechten van de heerlijkheid Bunsbeek verdeeld over vier personen die samen de Bunsbeekse schepenen benoemden: Hendrik van Oyenbrugge heer van Bunsbeek , Wouter Pypenpoy heer van Oplinter, Vrancken Oliviers heer van Sint-Mertens-Vissenaken en de abt van Heylissem.
Oorlogen en rampen
Grafsteen van Ridder Jan, kanselier van Brabant, Baron van Hauthem, in de kerk van Sint-Margriete-Houtem
Dank zij Ridder Jan, baron van Hauthem, ontsnapte Bunsbeek in 1489 aan de Keizerlijke troepen die Tienen en de meeste omliggende dorpen plunderden en verwoestten. Keizer Maximiliaan I had Hauthem pas twee jaar vroeger tot baronij verheven en de rechten persoonlijk aan Ridder Jan geschonken. De keizerlijke bevelhebbers mochten 's keizers geschenk niet vernietigen en spaarden daarom Sint-Margriete-Houtem en Bunsbeek. Helaas, in 1576 kregen de Bunsbeekse heerlijkheden het des te erger te verduren tijdens de bloedige veldslag te Sint-Mertens-Vissenaken (14 september) tussen Spanjaarden en een leger van Staatsesoldaten. Het dorp werd letterlijk van de kaart geveegd. Waarschijnlijk ging toen ook het kasteel van de heren van Bunsbeek tegen de vlakte (waar het stond is niet geweten). Alle inwoners moesten vluchten en pas in 1587 begonnen ze naar hun dorp terug te komen.
Gedurende de volgende 200 jaren bleven oorlogen en rampen elkaar opvolgen. In 1605 werden de Bunsbekenaren door soldaten uit hun huizen verdreven. In 1635moest Bunsbeek baldadigheden van de Hollandse en Franse troepen ondergaan nadat die Tienen al hadden geplunderd en in de as gelegd. In 1658 trokken Duitse soldaten moordend door het dorp. In 1747 en 1748 werd Bunsbeek gebrandschat voor de oorlogen van de Franse koning Lodewijk XV.
En dan waren er nog de natuurrampen: grote hagelschade in 1730, de strenge winter die in 1740 de veldgewassen grotendeels vernietigde, de overvloedige regens van 1758 die de oogst deden rotten.
In 1796, na de afschaffing van de heerlijkheden, hoorden Sint-Mertens-Vissenaken en Sint-Margriete-Houtem niet langer bij Bunsbeek. In 1840 werd de provinciale steenweg van Tienen naar Diest aangelegd die het centrum van Bunsbeek in twee verdeelt.
Eerste Wereldoorlog[bewerken]
In de Eerste Wereldoorlog schoten de Duitsers drie burgers dood en in Boeslinter brandden zij verscheidene huizen af.
Tweede Wereldoorlog[bewerken]
De Tweede Wereldoorlog heeft voor Bunsbeek beperkte gevolgen gehad. In de Tweede Wereldoorlog stalen de Duitsers in 1944 de kerkklokken voor de productie van oorlogsmaterieel. Op de kerkmuur stond geschreven "Wie met de klokken schiet, wint den oorlog niet", een juiste voorspelling.
Fusie
Bunsbeek was tot 1977 een zelfstandige gemeente. Op 1 januari fuseerden Bunsbeek, Attenrode-Wever, Glabbeek-Zuurbemde en Kapellen tot de fusiegemeenteGlabbeek. Bij de fusie verloor Bunsbeek 142 ha doordat het gehucht Stok bij Kortenaken gevoegd werd en een ander deel naar de stad Tienen ging.
Verdriet van Bunsbeek
Toen pastoor L. Vanderheyden, voor er van de Inrichtende macht van de vrije basisschool, in 1986 de officieel erkende oudervereniging ‘afschafte’ werd Bunsbeek een nationaal strijdtoneel voor democratische structuren in het onderwijs. Het conflict kreeg zoveel weerklank dat op den duur de NCOV-top (Nationale Confederatie der Ouderverenigingen), schoolinspecties, het bisdom, deStaatssecretaris voor Onderwijs, het Parlement en ook de rechterlijke macht en de BOB in de Bunsbeekse schoolstrijd werden meegesleept. Tijdens het politieonderzoek werden 70 mensen verhoord, waaronder pastoor L. Vanderheyden, de bisschoppelijk vicaris voor het onderwijs J. Peeters en pater M. Devriendt, hoofdinspecteur.
Het dorp wordt, net als de deelgemeente Glabbeek-Zuurbemde, in twee delen gesneden door de gewestweg N29 tussen Tienen en Diest. Komende uit de richting Tienen, verandert de naam van de weg in Bunsbeek van Diestsesteenweg naar Tiensesteenweg.
Demografie
De bevolkingsdichtheid bedraagt 173 inwoners per km² en is daarmee de laagste van de vier deelgemeenten van Glabbeek.
Bezienswaardigheden
Sint-Quirinuskerk Bunsbeek
Volgens een verklaring van paus Celestinus III in 1198 behoorde de kerk van de heilige Quirinus van Bunsbeek tot het bezit van de abdij van Heylissem. De abt van Heylissem was de echte pastoor van de parochie, de priester die er dienst deed slechts de vicaris of onderpastoor van de prelaat. Tot 1821 waren alle Bunsbeekse pastoors reguliere kanunniken uit de abdij van Heylissem; Cornelius Berwaerts (Tienen 1794 - 1823) was de eerste priester van het seminarie vanMechelen.
Omdat het onderhoud van de kerk op de inwoners van Bunsbeek werd afgewenteld terwijl de inkomsten van de kerk integraal naar de abdij gingen ontstond er een geschil dat eeuwen zou aanslepen. Op 10 april 1317 werd een akkoord gesloten maar onenigheid bleef bestaan over het onderhoud van de kerktoren. Er werd getwist in 1566, 1631 en 1651 ook nadat de zaak in 1566 door het geestelijk Hof van Luik werd beslecht. De vervallen toren werd op kosten van de abdij hersteld in 1631 maar bleek in 1651 weer gaten te vertonen. In 1703 was de toren zo vervallen, dat men de klokken op het kerkhof had gehangen. De toren met spits werd hersteld in 1756.
Het kostbaarste bezit van de kerk is een gewaad, een kazuivel met twee dalmatieken uit de zestiende eeuw, versierd met miniaturen van zijde. Deze gewaden zijn afkomstig uit de abdij van Heylissem die tot 1821 Bunsbeek bediende. Ze werden te Leuven gemaakt in opdracht van Guillelmus Molendinus, abt van 1501 tot 1544. Het kruismidden van de kazuivel stelt de aanbidding van de wijzen voor met links en rechts tafereeltjes van hun reis op weg naar de stal. Aan de voorzijde staan onder elkaar (met baldakijn) Joachim in de woestijn (met inscriptie van de restauratie in 1783), de ontmoeting van Joachim enAnna (de ouders van Maria) en de tempelgang van Maria als kind (Anna en Joachim kijken toe).
- De oude pastorij van de Sint-Quirinuskerk stond aan de overzijde van de straat op de plaats tegenover de huidige pastorij. Ze brandde tweemaal af: in 1606 en in 1687. Het kerkportaal deed daarop dienst als pastoorswoning tot in 1735 toen pastoor Jacobus De Wael het portaal deed afbreken. Hij verhuisde in 1741 naar een nieuwe pastorij in de Walmersumstraat. In 1867 werd de huidige pastorij gebouwd, korter bij de kerk.
- Kapelletjes: In een gehucht van Bunsbeek, Boeslinter, staat een kapelletje, O.L.Vrouw van Bijstand, dat na de Tweede Wereldoorlog werd hersteld. Een kapel op het gehucht IJzeren, bij Tienen, werd in 1606 door een storm verwoest en verder afgebroken: de klok ging naar de kerk van Sint-Margriete-Houtem.
- Monument Wereldoorlogen: Naast de Sint-Quirinuskerk is een monument ter herdenking van beide Wereldoorlogen te vinden, met daarop de namen van de gesneuvelde soldaten en burgers.
- Molen van Pamelen: In Bunsbeek bevindt zich op het riviertje de Velp de Molen van Pamelen of Rotelmolen. Er was hier al rond het jaar 1300 een eerste watermolen, terwijl de huidige inrichting dateert van begin 17e eeuw. Men heeft recentelijk de molen gerestaureerd.
- Herdenkingskruis: In 1974 werd Eduard 'Warke' Struyven tijdens een nachtelijke stroperstocht in Bunsbeek doodgeschoten door lokale boswachters. Op de plaats van het tragische gebeuren aan de Ruekenbos staat een herdenkingskruis.
Natuur
- Natuurgebied de Paddepoel: In de jaren 1970 kwam in Bunsbeek reactie tegen de rechttrekking van de Velpe. Een lokale actiegroep verzamelde fondsen en kon een klein perceel weideland kopen aan de oever van de rivier om er het kleinste natuurgebied van het land van te maken, de Paddepoel (1,5 ha). Dankzij dit initiatief is de Velpe vrij blijven meanderen door het Bunsbeekse broek. Tijdens de ruilverkaveling Vissenaken-Glabbeek kon dertig jaar later een groot stuk van de vallei rond de Paddepoel worden bijgekocht zodat in 2008 een robuust natuurgebied van bijna 100 ha ontstond. Natuurpuntrealiseerde er een groot natuurontwikkelingsproject met de creatie van een doorstroommoeras en het beheer van de soortenrijke graslanden, moerassen, poelen en bosjes. De Paddepoel-Velpevallei is een schoolvoorbeeld van succesvol herstel van de biodiversiteit. De flora van de oude Paddepoel wordt een schatkamer genoemd wegens de unieke plantensoorten en het vernattingsgebied trekt zeldzame vogels aan.
De bijgekomen poelen vergroten de leefruimte voor amfibieën.
- De Sint-Quirinusbron is te bereiken via een klein voetpad aan de Diestsesteenweg. In 1748 schreef men 'Sint Quireyns borre', en in 1761 'Sint Quirinus borre'. In een nis boven de put staat een eenvoudig St.-Quirinusbeeldje. Met een glazen pint aan een koord gebonden kan men er water scheppen. Men gaat er op “beeweg” (bedevaart) tegen hoofdpijn.
Cultuur
BOK, oorspronkelijk de ‘Bunsbeekse Ouderkring’ – nu ’Bunsbeekse Ontspanningskring’, werd opgericht in 1977. BOK brengt volwassenentoneel en heeft ook een actieve jeugdafdeling. BOK staat hoog gequoteerd (Uitmuntendheid) bij de provinciale toneeljury en mocht in 2000 de provincie Vlaams-Brabant vertegenwoordigen op het 64e Koninklijk Landjuweel met een voorstelling van August, August, Augustvan Pavel Kohout.
- Het jeugdhuis De Kloemp.
- In het parochiecentrum Sint-Quirinus vinden jaarlijks diverse activiteiten plaats.
- Dorpsfeesten: Ieder jaar vindt in mei gedurende een weekeinde de dorpsfeesten plaats op Bunsbeek Dorp, in de buurt van de pastorij en het parochiecentrum.
- Bunsbeek Kermis vond jaarlijks plaats begin mei, in de Schoolstraat ter hoogte van de voormalige jongensschool van Bunsbeek.
- Steenweg Kermis vindt jaarlijks plaats in oktober, langs de Diestsesteenweg op de terreinen van het voormalige café Het Loze Vissertje. Er is er nog jaarlijks een fanfareoptocht.
- Kloempfeesten: Ieder jaar vinden bij halfoogst de jaarlijkse Kloempfeesten plaats, met diverse activiteiten voor jong en oud gedurende het weekeinde op het sportplein in de Schoolstraat.
Economie
In Bunsbeek vindt men twee bakkers, een apotheek, een Italiaans restaurant, een frituur, twee tuincentra, een bloemenwinkel, een kapsalon, een schoenwinkel, diverse cafés, een tankstation en een lingeriezaak.
Onderwijs
Bunsbeek beschikt over een basisschool, de Vrije Basisschool Bunsbeek, met een hoofdvestiging in het dorp en een afdeling in Wever.
Sport
- Bunsbeek beschikt over een eigen voetbalclub Toekomst Bunsbeek. De oprichting vond plaats in 1955, terwijl de club een jaar later met competitievoetbal begon. Het eerste elftal speelde in het seizoen 2009-2010 competitievoetbal in afdeling 3e provinciale A van de KBVB, maar degradeerde... Toekomst Bunsbeek streeft een goede verhouding met andere clubs na, zo wisselt de club regelmatig jeugdspelers uit met naburige clubs Voorwaarts Tienen en Crossing Vissenaken.
- Toekers Bunsbeek is een bij de Vlaamse Wandel Federatie aangesloten wandelclub. De oprichting vond plaats in 1996, als een initiatief afkomstig uit de voetbalclub Toekomst Bunsbeek. De naam verwijst hier ook enigszins naar.
Afbeeldingen