[PL]
Kopalnia soli w Bochni jest mniej znana niż jej sąsiadka w Wieliczce, jest jednakże od niej starsza. Wydobycie rozpoczęto w niej już w 1248 roku. Zwiedzanie zabytkowej części kopalni na poziomach: III (Wernier), IV (August) i VI (Sienkiewicz) dostarcza wielu okazji do zapoznania się z geologią regionu oraz z historią i tradycjami górnictwa solnego w Małopolsce.
Złoże soli w Bochni
(Na podstawie Z. Duda, J Hydzik:
"Kopalnia Soli Bochnia" 2009)
Małopolskie złoża soli kamiennej powstały około 13,5 miliona lat temu, w miocenie.Wypiętrzaniu się Karpat towarzyszyło utworzenie po ich północnej stronie rozległego podłużnego zapadliska, które wypełniła woda. Było to tak zwane Morze Mioceńskie. W środkowym miocenie zaistniały warunki klimatyczne sprzyjające parowaniu wody i wytrącaniu się soli kamiennych. Ruchy tektoniczne spowodowały następnie przesunięcia skał i niszczenie części powstałych wcześniej pokładów soli kamiennej, które zostały rozbite na mniejsze fragmenty w postaci bloków o zróżnicowanych wielkościach. Materiał ten, wraz z innymi skałami został nasunięty na wcześniej powstałe pokłady soli. W formowaniu się złóż miały też udział wielkie podmorskie osuwiska. Czas tworzenia się całego kompleksu skał solnych trwał około 20 tysięcy lat.
Obszar złoża Bocheńskiego znajduje się na granicy dwóch krain geograficznych: Kotliny Sandomierskiej i Karpat Fliszowych. Równoleżnikowa rozciągłość rozpoznanego złoża solnego wynosi ok. 3.5 km, maksymalna szerokość wynosi 200 m, głębokość najniższego, XIII poziomu to 468 m, a rozpoznanie wierceniami sięga ok. 520 m licząc od powierzchni terenu. W przekrojach poziomych i pionowych złoże ma kształt zbliżony do soczewki. Sól skupiona jest w północnym skrzydle antykliny bocheńskiej i stanowi główny element tektoniczny w okolicach Bochni.
W kopalni Bochnia znajdują się trzy grupy pokładów soli: południowa, środkowa i północna (patrz schemat). Sole południowe jest to warstwa o miąższości od 2 do 4 m. Przeważa czysta sól średnio- i gruboziarnista nadająca się do spożycia. Wskutek zaburzeń tektonicznych sole te tworzą przy południowej granicy złoża większe skupienia. Sole środkowe stanowią główne bogactwo złóż bocheńskich i występują bezpośrednio na łupku iłowo-anhydrytowym. Są to jadalne sole średnioziarniste, szare z cienkimi przewarstwieniami soli białej, które tworzą najbardziej charakterystyczną dla Kopalni Soli Bochnia sól pasiastą. Miąższość tej warstwy oceniona została na 8–12 m. Sole północne występują nad iłowcem anhydrytowym. Złożone są z zespołu cieńszych warstw solnych i naprzemianległych warstw iłu z anhydrytem. Sól jest przeważnie drobnoziarnista i występuje w warstwach o miąższości od 0,1 do 1 m.
Utwory solne złoża bocheńskiego uległy sfałdowaniu i silnemu spiętrzeniu przed nasuwającymi się masami fliszu karpackiego. Główny fałd, w którego skrzydle północnym znajduje się złoże solne, nazwano antykliną bocheńską, na południe, równolegle do niego, przebiega drugi fałd nazwany antykliną Uzborni.
Poniżej - schemat złoża w Bochni: 1 – czwartorzęd, 2 – warstwy grabowieckie, 3 – warstwy chodenickie (nadsolne), 4 – złoże soli kamiennej (ewaporaty facji chlorkowej), 5 – ewaporaty facji siarczanowej (gips i anhydryt), 6 – warstwy skawińskie (podsolne), 7 – kreda górna (paleogen), 8 – flisz brzegu Karpat, 9 – kreda podłoża formacji solonośnej, 10 – uskoki
O soli kamiennej:
Sól kamienna, czyli Halityt to monomineralna skała zbudowana z chlorku sodu NaCl. Jest przejrzysta lub półprzejrzysta. Ma barwę białą, lub jest pozbawiona koloru, choć może też przyjmować kolor w zależności od domieszek. Jej składnik, chlorek sodu, ma strukturę krystaliczną, sześcienną. Łatwo pęka wzdłuż płaszczyzn krystalicznych. Rozpusza się w wodzie aż do stężenia około 36gramów soli w 100 gramach wody.
Twoje zadanie:
- Odwiedź kopalnię. Znajdź wewnątrz dwa różne typy soli kamiennej, która wykształciła w złożu. Napisz w jakich galeriach/komorach się znajdują i jak wyglądają (nie musisz używać terminów geologicznych).
- Odpowiedz poprawnie na pytania:
- Jednym ze sposobów wydobycia soli jest wypłukiwanie jej ze złoża za pomocą wtłaczanej w nie wody. Tymczasem w kopalni jest chodnik wypełniony wodą. Czemu nie rozpuszcza ona solnych ścian? (Podpowiedź: nie próbuj pić tej wody.)
- Dlaczego rzeźbienie w soli jest trudniejsze niż w kamieniu?
Nie wpisuj odpowiedzi w logu, wyślij je do mnie, Murazora, formularzem kontaktowym!
Mile widziane jest wstawienie w logu zdjecia, zrobionego wewnątrz kopalni, aczkolwiek nie jest to obowiązkowe.
[EN]
The salt mine of Bochnia is less famous that it's neighbor one in Wieliczka, but it is older. Exploatation of the Bochnia salt deposits begun in 1248AD. Visiting the old parts of the mine, levels 3rd (Wernier), 4th (August) and 6th (Sienkiewicz) provides a great opportunity to acquire some knowledge about the geology of the region as well as about the history and tradition of Lesser Poland salt mining.
The salt deposit in Bochnia
(Based on Z. Duda, J Hydzik:
"Kopalnia Soli Bochnia", 2009)
Rock salt deposits in Leser Poland have been formed about 13.5 million years ago in the miocene. When the Carpathian Mountains grow a large oblong hollow formed to their north. It was then filled with water making so called Miocene Sea. Climatic conditions in the middle Miocene were conducive to evaporation of water and rock salt precipitation. Tectonic movements caused the displacement of rocks and then leaded to the destruction of previously formed parts of the rock salt that have been broken down into blocks of different sizes. This material, along with other rock has been moved on the previously formed layers of salt. The total time of that process was about 20 thousand years.
The salt deposit lays on the border of two geographical regions: the Sandomierz Basin and the Carpathians. Latitudinal extent of the identified deposits of salt is about 3.5 km, its maximum width is 200 m, the lowest depth level is 468 m, and the drillings are approximately 520 m deep. The horizontal and vertical cross-sections of the salt layer are lens-shaped. The salt is concentrated in the northern part of the Bochnia fault and is a major tectonic element in the vicinity of Bochnia.
There are three groups of salt deposits there: southern, central and northern (see diagram). Southern Salts form a layer 2 to 4 m thick and it contains mainly pure salt of medium and fine grains. Central Salts are the main wealth of the Bochnia mine. They lay on the slate clay-anhydrite. They are mainly medium-grained edible salts, gray and white, (so called Bochnia Stripped Salt). The thickness of this layer is about 8-12 m. Northern Salts lay over anhydrite claystones. They are composed of thin layers of salt and alternating layers of clay with anhydrite. The salt is mostly fine-grained there and it forms layers 0.1 to 1 m thick.
Bochnia salt deposits were folded by the Carpathian flysch. The main, northern fold, is called Bochnia anticline, the southern one, parallel to it, is called Uzbornia anticline. The richest salt layers are close to the northern fold.
Below - geological scheme of the salt deposit in Bochnia: 1 – Quaternary, 2 – The grabowieckie layers, 3 – the chodenieckie layers (over slat), 4 – the salt deposit (evaporate of chloride facies), 5 - evaporate of sulfate facies (gypsum and anhydrite), 6 – the skawińskie layers (under salt), 7 – upper chalk (Paleogene), 8 – flysch of Carpathians side, 9 – chalk from foundation of salt formation, 10 – faults
About rock salt:
Rock salt or Halite is a monomineral rock made of sodium chloride NaCl. It can be transparent or semi-transparent. It is usually colorless or white but it may gain colors from impurities.
Sodium chloride has a hexagonal crystal structure. It breaks along its crystal planes easily. It dissolves in water up to about 36 gram of NaCl in 100 gram of water (depending on temperature).
Your task:
- Visit the mine. Find two different types of rock salt in the mine deposit. Write - in what chambers/galleries they were located and how they looked like. You need not to use proper geological terms.
- Answer correctly two questions:
- One of the methods salt can be mined is pumping water into the deposit area do dissolve the mineral and then to recover it from water on the ground. But you may notice that there is currently a water-filled gallery in the mine. Why salt walls don't get dissolved? Hint: if you get close you may stick your finger in and lick it but don't try to drink this water.)
- Why making salt sculptures is much more difficult than marble, granite or wooden ones?
Don't write your answers in the log, send them to me, Murazor, using the contact form!
You are also encouraged to take a photo inside the mine and add it to your log, but this is not mandatory.
Uwaga! Trasa schodzi kilka metrów poniżej poziomu morza!
Aby otrzymać brązową odznakę w badgegen-ie należy ręcznie ustawić poziom tego EC na -5m.
Caution! You will be a few meters below the sea level!
To receive your badgegen badge you need to manually set the altitude of this EC to -5m.
Dodatkowe zdjęcia z / Additional photos from
J.Wiewiórka et al.: "Nowe dane do budowy geologicznej złoża i historii górnictwa w Kopalni Soli Bochnia", Gosp. Sur. Min., 23 (2007)
Ocios i strop chodnika: kontakt iłowca i pokładu soli.
Wall and top of the gallery: contact of marly clays with salt.
Zespół iłowca z anhydrytem i dwoma pokładami soli kryształowej.
Clay and anhydrite complex and two layers of salt.
Bryła soli gruboziarnistej z warstewkami białej soli drobnoziarnistej.
A lump of large-crystal salt with intercalations of white fine-crystal salt.