Het Kempens plateau en de Watering van Lommel.
Het Kempens plateau is een geologisch fenomeen in de provincie Limburg. Het Kempens plateau is een klassiek voorbeeld van reliëfinversie en een geologisch structureel, positief reliëf. Gevormd als een immense puinkegel van de Maas tijdens de Mindelijstijd, is het nu een uitgesproken positief reliëf waarvan de hoogste punten op ca +100 meter liggen. De zwakke, noordwaartse daling van het reliëf is een consequent gevolg van het paleogeografisch wordingsproces. Maar het Kempens plateau bevat zowel de typisch Kempense hoogvlakte als delen van de overgangs zone naar de Centrale en naar de Noordelijke Kempen en naar de Nederlandse laagvlakte. De eigenlijke Kempense hoogvlakte wordt min of meer begrensd door de lijn Leopoldsburg-Neerpelt.
Het Landschap:
De Maas zette dus een grote puinkegel in het Mindelglaciaal of Elsteriaan af. Daarna ontstond een nieuwe, relatief diep uitgesleten vallei waar de Grensmaas zich een weg zocht door haar eigen puin. De overgang van de Maasvallei naar het Kempens Plateau is erg steil en vormt een trap van gemiddeld 45 meter. Bij Gellik bereikt het plateau een hoogte van 103 m terwijl het in Lommel 50 m boven de zeespiegel ligt. Het hoogteverschil is goed te zien op onderstaande schets.
Het landschapsbeeld wordt niet zozeer bepaald door het Tertiair tot Vroeg-Pleistoceen substraat maar wel door de erop afgezette vroeg- tot midden-pleistocene formatie van het Kempens Plateau. Deze formatie bestaat uit zanden en grinden. In het zuidelijke deel treft men hoofdzakelijke grind en grof zand aan, in het noordelijk deel zand zoals de zanden van Lommel, in het Noordoosten zanden van Bocholt en in het uiterste Zuidoosten zanden van Winterslag.
Geologie:
De zandfacies van de formatie bestaan hoofdzakelijk uit grove witte zanden met plaatselijk grindrijke lagen. Deze zanden worden ontgonnen voor de bouwindustrie. De zanden van Lommel zijn fluviatiele Rijnsedimenten, afgezet tijdens het Vroeg-Pleistoceen.
Hierboven een paleogeografische reconstructie van de nederlanden en omgeving tijdens het vroeg en laat-pleistoceen
In het Laat-Pleistoceen werd het hele gebied bedekt met een sediment. Dit sediment is een dekzandlaagje aangevoerd door de wind in aanwezigheid van sneeuw en afgezet, met een afwisseling van zand en sneeuwlaagjes. Gemiddeld is de dikte van deze afzettingen niet meer dan ca. 1 meter.
Er volgde een vegetatiearme periode in het Laatglaciaal en het Preboreaal. Tijdens het Atlanticum en een deel van het Subboreaal was het plateau bedekt met wouden. De samenstelling van die wouden schommelde in functie van het heersende klimaat. Tijdens het Subboreaal zette de ontbossing in ten gevolge van menselijke activiteiten die in het Subatalanticum leidde tot een grote, bijna boomloze vlakte. Daarin was heide prominent aanwezig.
Heide
Pedologie:
De bodems bestaan grotendeels uit droge en grovere zanden met lokaal grindbijmenging en kan er maaspuin aan het oppervlak komen. Het lommels zand heeft een zeer hoog kwartsgehalte.
Deze zandgronden bestaan overwegend uit podzolen en uitgestrekte vlakken en profielloze duinen. Zeer arme gronden dus die ons brengt bij de wateringen.
De watering van Lommel-kolonie:
De wateringen of vloeibeemden vormden een zeer belangrijk landschapstype in dit deel van het Kempens plateau. De Belgische regering vatte in 1847 het plan op om de schrale, woeste en arme zandgronden in de Kempen te verbeteren en rendabel te maken. Daartoe werden vanaf het Maas-Scheldekanaal, dat in 1847 was geopend, kanaaltjes, zoals de Spijsloop, gegraven naar een bevloeiingsgebied dat De Watering (of De Wetering) werd genoemd. Hier werd gras en hooi gewonnen. Het kanaal bevatte mineraalrijk Maaswater. Het plan was geïnspireerd door bevloeiingswerken in Noord-Italië.
De wateringen zijn dus vloeibeemden, aangelegd op genivelleerde heidevelden. Een ingenieus bevloeiingssysteem waarbij de aanvoersloot het water verdeelde via bovensloten en bovenzoeven over een netwerk van aaneengesloten percelen. Na bevloeiing werd het water terug opgevangen door een parallel systeem van onderzoeven en ondersloten waarna het water weggevoerd werd. Wat achterbleef was een laagje mineraalrijk slib die de bodem geleidelijk verrijkte. Deze kultuuringreep met Maaswater had als neveneffekt de verandering van de bodem en hierdoor het ontstaan van een zeer interessante flora en van voedselrijk hooiland. In de wateringen komen dan ook meer dan 500 plantesoorten voor, waarvan vele thuishoren in Lotharingen, de Ardennen, de Condroz, Haspengouw of op Alpenweiden.. Na de Tweede Wereldoorlog werd het onderhoud van het complexe slotensysteem en het maaien in mei en in september na bevloeiing te arbeidsintensief en raakten de onrendabele wateringen in onbruik. Grote delen werden beplant, andere gebruikt als bemest weiland. In Lommel-Kolonie worden echter nog maar 3 ha vloeiland volgens de klassieke methode beheerd.
Het bevloeide bosgedeelte, eigendom gemeente Lommel, is enkel vrij toegankelijk op de eerste zondag van de maand. Er zijn dan ook geleide wandelingen. Het Wateringhuis is gratis te bezoeken van 14 tot 18 uur op elke eerste zondag van de maand en op alle zondagen van juni, juli, augustus en september.
De vragen:
-
De samenstelling van de bodem veranderde geheel van arme, schrale zandgronden. De hedendaagse flora die je meestal in de ardennen,de condroz of op alpenweiden kunt vinden maar nu ook hier is hier 1 bewijs van. Enkele voorbeelden van aanwezige planten zijn de sleutelbloem, brede orchis en herfsttijloos. Verklaar waarom dit zo is in de watering.
-
Vanop de aangegeven coördinaten kun je duidelijk zien dat een niet-zo-zeldzame plant, maar wel zeldzaam op de schrale heidegronden in de omgeving, hier prima gedijt. Deze plant is gras, te vinden op de hectaren hooiland in de watering. Hooilanden, die hier vroeger onmogelijk waren. Indien ik je vertel dat de aanwezigheid van 2 basische kationen dit weelderig hooiland verklaart, vertel me dan over welke kationen het gaat en verklaar hoe ze hier zijn terecht gekomen.
- Een foto bij je log kunnen we je niet meer verplichten maar is uiteraard zeer welkom!!!
-
Succes!!
Met medewerking van
![]()
