Damiatebrug - Moving Bridges on Waymarking.com

STADSWANDELING DOOR OUD-DORDRECHT

We beginnen onze wandeling bij de Grote- of Onze Lieve Vrouwekerk.

Volgens niet bevestigde overleveringen was Dordrecht kort na het jaar 1000 gesticht door Graaf Dirk III. Op de plaats waar nu de Grote Kerk staat, heeft vanaf het midden van de elfde eeuw tot omstreeks 1280 een eenvoudige kapel gestaan.
Toen begon men deze kerk te bouwen, waarschijnlijk in opdracht van Graaf Dirk V. De kerk werd gewijd aan de H. Sura. De toren dateert van 1339.
Bij de grote stadsbrand van 1457 brandde de kerk af, maar de toren bleef gespaard. Men begon spoedig aan de herbouw. Deze geheel in steen overwelfde kruisbasiliek wordt gerekend tot de brabantse gotiek.

Bijzonder zijn de barokke preekstoel uit 1756, het koperen koorhek uit 1744, het orgel van 1762 en enkele ramen, waarin voorstellingen van de Sint-Elisabethsvloed, van de grote stadsbrand en van de Dordtse synode.
Bekend zijn de fraai bewerkte houten koorbanken, waarschijnlijk uit de 16e eeuw en mede toegeschreven aan Jan Terwen Aerts, houtsnijder uit de Zuidelijke Nederlanden, doopsgezind geworden en die later via Emden naar Keulen vluchtte. Na 1572 keerde hij naar Dordrecht terug en woonde aldaar tot zijn dood in 1589. Mogelijk is deze Jan Terwen Aerts omstreeks 1540 doopsgezind geworden, want juist in deze jaren maakten de rondreizende voorgangers Gillis van Aken en Leendert Bouwensz Oom hier vele proselieten.
In de laatste helft van deze eeuw (de twintigste) heeft kerk en toren een grondige opknapbeurt gehad. De indrukwekkende heropeningsdienst van 23 augustus 1987 ligt bij velen in en om Dordt nog vers in het geheugen.
**
Via de Mazelaarsstraat gaan we langs het zakkendragershuisje (nr. 2) naar de Hooikade. Mazelaar is een oud woord voor zakkendrager. Aan de Hooikade meerden de schepen af, die uit de Oostzeelanden graan aanvoerden en in en bij dit huisje wachtten de arbeiders die deze schepen moesten lossen of zij werk konden krijgen.

We lopen langs het huis BEVER-SCHAEP (nr. 18) dat in opdracht van de regentenfamilie Van Beveren gebouwd is door Peter Post van Haarlem (1608-1669), die onder meer het Mauritshuis, de Goudse waag en het Huis ten Bosch bouwde.

Door de Catharijnepoort (van 1652) lopen we langs het ronddeel Engelenburg, een bewaard gebleven vestingwerk van de stadsversterking aan de rivierzijde.

We gaan de Engelenburgerbrug over en komen op het stadsgedeelte tussen de Nieuwe Haven en de Oude Maas.
Hier lag tot ver in de zestiende eeuw een uitgestrekte zandplaat. Toen men besloot de Nieuwe Haven en de Wolwevershaven te graven, werd de uitgebaggerde grond gebruikt om deze zandplaat op te hogen. Tegelijkertijd werd een nieuwe vestingmuur gebouwd. De nu binnen de nieuwe vestingmuur liggende wat kale vlakte werd "Het Nieuwe Werck" genoemd. In de loop van de zestiende eeuw zijn op dit "Nieuwe Werck" een aantal geloofsvervolgden, waaronder verscheidene doopsgezinden, terechtgesteld. De bekendsten hiervan, wier geschiedenis is verhaald in de Martelaarsspiegel van Tieleman van Braght, zijn wel Jan Woutersz. van Kuyck en Adriaenken Jansd. uit Molenaarsgraaf.

Hier een afbeelding van de veroordeling van Jan Woutersz van Cuyk

Na de val van Antwerpen in 1585 vluchtten talloze Zuid-Nederlanders, waaronder vele doopsgezinden, naar het veilige Noorden. Het Nieuwe Werck wordt dan snel volgebouwd.
Lips, de bekende oud-archivaris van Dordrecht, veronderstelt dat de naam Walevest (langs de rivier heet het Buitenwalevest en de straat daaraan evenwijdig Binnenwalevest) misschien te maken heeft met het feit dat nogal wat franssprekende protestanten uit de Zuidelijke Nederlanden zich in dit nieuwe stadsgedeelte vestigden. Deze groep stichtte omstreeks 1586 de Waalse Kerk. Het kerkgebouw staat op de hoek Voorstraat-Bagijnhof, maar is sedert enkele tientallen jaren niet meer als kerk in gebruik.
**
Lopend vanaf de Engelenburgerbrug gaan we langs de Nieuwe Haven en zien rechts de lange IJzeren brug en links op nr. 26 het Museum 40-45 en op nr.29. het Museum Simon van Gijn. Het huis op nr.29 is gebouwd in opdracht van een Dordtste magistraat (Johan van Neurenberg, 1747 burgemeester). De laatste bewoner was de bankier en kunstverzamelaar Mr. Simon van Gijn. Hij vermaakte zijn huis met inboedel aan de stad met als doel er een museum van te maken. Het huis is een patricierswoning in Louis XIV-stijl. Het museum bezit een grote collectie antiek speelgoed.

**

Aan het eind van de Nieuwe Haven gaan we naar links over de Wolwevershaven. Op nr. 30 zien we het grootste pakhuis, genaamd STOCKHOLM, gebouwd in 1630 door een Zweeds koopman. Het heeft dienst gedaan als suikerraffinaderij en later als graanpakhuis en zaadhandel.

Via de Damiatebrug komen we op de Kuiperhaven, herinnering aan de tijd dat Dordrecht het "stapelrecht" van wijn had. Veel van de oude pakhuizen zijn nu als woning ingericht.
**
We gaan linksaf naar de GROOTHOOFDSPOORT en het GROOTHOOFD. De poort was de belangrijkste entree van de stad en werd gebouwd in 1418 en vernieuwd in 1618. Het monumentale poortgebouw is versierd met beeldhouwwerk van Gilles Huppe.

Naast de Groothoofdspoort stond tot 1607 een middeleeuwse gevangenis, de zo genoemde PUTTOCKX-TOREN. Dit was een "schuldgevangenis". Wie persoonlijke schulden had, kon daar in gijzeling gehouden worden tot de familie de schuld voldaan had. Maar ook, als bijvoorbeeld een inwoner van Schoonhoven in de goede stad Dordrecht kwam en de regering van Dordrecht had nog een rekening te vereffenen met de gemeente Schoonhoven, dan werd zo'n nietsvermoedende Schoonhovenaar in de Puttockx-toren vastgehouden en hij kwam pas weer vrij als de schuld was afgelost. De Puttockx-toren werd dan ook "het gisel-huys na de grote brugge" genoemd.

Eén der eerste Dordtse martelaren der Doopsgezinden, Digna Pietersd., is hier in 1555 geëxecuteerd. De toren is in het begin der zeventiende eeuw afgebroken.

Via de Wijnstraat wandelen we weer terug in de richting van de Grote Kerk.
Wijnstraat 84/86 werd in 1735 gebouwd als herenhuis door de familie Eygenraam. Van 1823-1867 was dit de Dordtse schouwburg. In de zeventiende en de achttiende eeuw was toneel verboden en tijdens de kermis speelden er dan gezelschappen buiten de poorten in Zwijndrecht en Papendrecht. In de tweede helft van de achttiende eeuw werd er aan het Kromhout een schouwburg ingericht.

Het pand Wijnstraat 127, de Beverburch, is het stamhuis van de regentenfamilie van Beveren. de nummers 123 en 125 worden genoemd "Het huis de Onbeschaamde". Zij werden gebouwd in opdracht van Abraham van Beveren in het begin der zeventiende eeuw door de al eerder genoemde Pieter Post. In het timpaan is een naakt jongetje te zien. Het verhaal gaat, dat toen Koningin-regentes Emma met de jeugdige Wilhelmina een bezoek bracht aan deze oudste stad van Holland, dit knaapje een oranje sjerp om kreeg.
**
De Bonifatius-kerk uit 1826 is gebouwd in de zogenoemde "Waterstaat-stijl" (er was namelijk toestemming van het Ministerie van Waterstaat nodig). Deze kerk is tegenwoordig in gebruik als jeugdsociëteit.
Het pand op nr. 87 is het WESTINDISCH HUIS. Het werd gebouwd in 1623 voor de bewindhebbers van de Westindisch Compagnie. Het was het geboortehuis van de bekende schilder Aert de Gelder, leerling van Rembrandt.
In 1735 is het huis verbouwd en werd er een suikerraffinaderij in gevestigd. Suiker werd in die tijd verwerkt tot harde kegelvormige stukken die werden voorzien van een blauw papieren manchet aan het ondereind. In de gevel van het huis zien we een dergelijk suikerbrood.

Tegenover de Nieuwbrug was het huis genaamd "Groot Aelmaenghin" (=groot Allemagne). Daar woonde in 1572 Cornelis van Beveren, die een grote rol speelde bij de overgang naar de Prinsgezinden. Hij was lid van het stadsbestuur. Hij was de hervorming toegedaan en heeft de in het verborgen levende doopsgezinden geholpen zoveel hij kon.

Bij de Nieuwbrug stond ook het huis "De Block" van de bekende doopsgezinde martelaarsfamilie De Gijselaar.
**
We wandelen de Nieuwbrug over en gaan dan rechtsaf de Voorstraat in. Voor ons op de hoek met de Steegoversloot zien we de AUGUSTIJNENKERK. De Augustijnenkerk behoorde bij het Augustijnenklooster HET HOF. De oorspronkelijke vijftiende eeuwse kerk is verschillende malen door brand geteisterd. Na de brand van 1773 kreeg de kerk zijn neo-classicistische gevel. De kerk is eigendom van de Nederlands Hervormde Gemeente van Dordrecht. In de kerk zijn een aantal graven van vooraanstaande Dordtenaren.
Rond het binnenplein van het reeds in 1275 gestichte klooster waren een ziekenhuis, een brouwerij, een bakkerij en andere dienstgebouwen. Na een brand in 1512 is het hele hof-complex in renaissancestijl herbouwd. Hierin bevindt zich ook de Statenzaal, waar in 1572 de eerste vrije Statenvergadering werd gehouden. Tijdens deze bijeenkomst werd het verzet gebundeld tegen de Spanjaarden. Deze vergadering luidde het begin van een zelfstandig Nederland in.
**

Wandelen we verder door de Voorstraat dan komen we bij het Scheffersplein, genoemd naar de bekendste Dordtse schilder. Bij het Scheffersplein was het Tolbrugstraatje.

We steken het Scheffersplein over en gaan dan via de Groenmarkt (die eigenlijk een verlengstuk van de Wijnstraat is) richting Grote Kerk.
Bij de Visbrug zien we het standbeeld van Jan en Cornelis de Witt, een creatie van Ton Dupuis.

Het prachtig gerestaureerde hotel "Americain", de voormalige vleeshouwershal en nu sinds enkele jaren in gebruik als bibliotheek trekt ieders aandacht.

Verder gaand in de richting van de Grote Kerk komen we bij het Stadhuisplein en zien dan het uit 1383 stammende gebouw, dat oorspronkelijk diende als koopmansbeurs voor de Vlaamse kooplieden. In 1544 koos het stadsbestuur het als zetel. In de negentiende eeuw werd het gotische gebouw door de stadsarchitect Itz van een neo-classicistische gevel voorzien, ge‹nspireerd door de bouwkunst van Grieken en Romeinen. Bij de restauratie van 1980 tot 1985 werd deze voorgevel gehandhaafd. Het gerestaureerde gebouw wordt nu gebruikt voor officiële ontvangsten, voor raadsvergaderingen, voor trouwerijen en dergelijke gebeurtenissen. Het tegenwoordige stadskantoor bevindt zicht aan de Spui-Boulevard.

We wandelen nu naar de Grote-Kerksbuurt. Op de nummers 21 en 23 herinnert een gevelsteen aan het feit, dat hier het geboortehuis is van een van beroemdste Dordtse burgers: raadspensionaris Johan de Witt.

Hiermee zijn wij aan het einde gekomen van een wandeling in het oudste gedeelte van Dordrecht.