Klomp(je)
Klompen zijn houten schoeisel dat sinds de oudheid en vooral vanaf de middeleeuwen in grote delen van Europa werd gedragen. Klompen maken was vooral een handmatige bezigheid, tot in de loop van de 19e eeuw machines hun intrede deden. Eind jaren vijftig van de 20e eeuw daalde de productie pijlsnel, omdat steeds minder mensen klompen droegen. Vandaag is het ambacht beperkt tot enkele klompenmakers. Andere benamingen voor een klomp zijn holleblok, holsblok, kloef en kloon.
De maat van een klomp wordt weergegeven in centimeters, waarbij de binnenkant met een meetlat afgemeten wordt. Het lopen op klompen vereist een speciale techniek. Mensen die het nog nooit gedaan hebben, kunnen er veel moeite mee hebben en zullen al snel de klompen verliezen. Door de tenen te krommen bij het optillen van de voet wordt de klomp vastgehouden. Mensen die vaak op klompen lopen doen dit onbewust.
Geschiedenis
Wanneer de klomp ontstond en hoe de evolutie van de vormen verliep, is moeilijk te achterhalen. Uit de sandaal met houten zool ontstond in het begin van de 12e eeuw de patijn (of platijn, trip of tripklomp). Patijnen hadden houten zolen met twee of drie poten aan de onderzijde en een wreefband uit leder. Wellicht ontstonden uit de patijnen later de klompen. Houten zolen met lederen of stoffen banden of riemen zijn ouder dan de klomp en vond men zowel in Europa als in Azië, en ook bij de Romeinen en Galliërs. De hoge volledig houten klomp is een typisch Europees fenomeen, met kernlanden België, Nederland en Frankrijk. Op diverse plaatsen zijn er in Europa klompen teruggevonden uit de 12e eeuw. Buiten Europa zijn er bijvoorbeeld de klompen van de Japanse Shinto-priesters.
Sinds het prille ontstaan was de klompenmakerij voornamelijk op het platteland en in de winter te vinden. Boeren maakten 's winters hun eigen klompen, als het werk op het land stil lag. Ook doorgewinterde ambachtslieden als stratenmakers, tuinders, vissers en metaalbewerkers droegen klompen. Vanaf de 19e eeuw evolueerde dit en hadden de meeste dorpen in België een klompenmaker-ambachtsman die instond voor de bevoorrading van het dorp en de directe omgeving. Het beroep kwam tot volle bloei vanaf de 2e helft van de 19e eeuw tot na de Tweede Wereldoorlog. In de oorlog was een opleving in het gebruik van klompen door schaarste aan schoenen. Vanaf de jaren 1950 begon de verkoop achteruit te gaan door de opkomst van leren schoenen, rubberlaarzen en de stijgende welvaart waardoor leren schoenen alomtegenwoordig werden. Door de beschikbaarheid van leren schoenen werd de klomp als symbool van armoede gezien. Een kleine opleving volgde in eind jaren zestig en begin jaren zeventig toen hippies en andere alternatief ingestelde mensen klompen gingen dragen. Tegenwoordig worden klompen nog wel als werkschoeisel gedragen, o.a. door boeren. De houten variant wordt daarbij steeds meer verdrongen door de comfortabelere leren schoenklomp. In 2017 waren er nog 15 klompenmakers in Nederland.
Wilgenhout of canadapopulierenhout wordt het meest gebruikt om klompen te maken, hoewel men in principe alle houtsoorten kan gebruiken behalve de harshoudende soorten. Daar blijven namelijk de messen aan kleven als men het hout wil bewerken.
Door de week droeg men vaak onbeschilderde klompen, terwijl er op zondag eerder geschilderde of versierde klompen gedragen werden om naar de kerk te gaan. Meestal versleten mensen meer dan één paar per jaar. Toch waren ze er zuinig op: een gebarsten klomp werd niet zomaar weggegooid. Men maakte er een groefje in en met ijzerdraad werd de klomp hersteld. Als de klompen echt afgeschreven waren, werden ze nog gebruikt als voederbakje of nestkastje of dienden ze als brandhout. Klompen waren ook de veiligheidsschoenen avant la lettre. Zo droegen arbeiders bij Sidmar klompen tegen de vonken van het metaal.