[PL] Chybotek w Szklarskiej Porębie
Chybotek to granitowa grupa skalna znajdująca się przy szlaku niebieskim łączącym Szklarską Porębę Górną ze Szklarską Porębą Dolną, niedaleko domu-muzeum malarza Wlastimila Hofmana i punktu widokowego Złoty Widok. Jeśli ktoś marzy o tym, aby zdarzył się cud i był w stanie poruszyć skałę, z pewnością powinien udać się na wycieczkę do Szklarskiej Poręby. Dzięki Chybotkowi bez problemu spełni się jego marzenie. I to bez większego wysiłku.
Geneza granitu karkonoskiego
Granit jest jedną ze skał magmowych głębinowych, czyli powstaje przez zastygnięcie magmy na dużej głębokości w skorupie ziemskiej – kilku lub kilkunastu kilometrów. W skład granitu wchodzą cztery główne minerały: kwarc, skaleń potasowy, skalenie sodowo-wapniowe, tak zwane plagioklazy, oraz łyszczyki, czyli mika.
Ale nawet rozpoznanie czterech głównych minerałów nie oznacza jeszcze, że na pewno mamy do czynienia z granitem. Tylko skały o określonych proporcjach między minerałami nazywamy granitami: udział kwarcu musi być pomiędzy 20 a 60%, a skaleni między 10 a 65%. Warto podkreślić, że identyczny z granitem skład mineralny mają niektóre skały metamorficzne, na przykład gnejsy. Podobieństwo nie jest zresztą przypadkowe – wiele gnejsów powstało przez przeobrażenie starszych granitów.
Różna geneza granitów i gnejsów odzwierciedla się w ich wyglądzie. O ile granity ogólnie nie wykazują uporządkowania w rozmieszczeniu minerałów, to w gnejsach takie uporządkowanie można łatwo dostrzec. Granity karkonoskie od wieków były eksploatowane w licznych kamieniołomach, zarówno na terenie Śląska jak i Czech.
Jak powstał Chybotek ?
Nazwą chybotek określamy blok skalny, którego powierzchnia styku z podłożem jest o wiele mniejsza niż ta w najszerszym miejscu. Jest on tak zrównoważony, że przy użyciu niewielkiej siły ludzkiej możemy go wprawić w niewielki ruch wahadłowy. Powstał on w wyniku nierównomiernego wietrzenia, charakterystycznego dla skał granitowych. Dzięki temu jego równowagę można zachwiać i skałę wprowadzić w ruch wahadłowy. Właśnie od tej możliwości kołysania, czyli innymi słowy chybotania pochodzi nazwa głazu.
Nasz Chybotek składa się z kilku spłaszczonych bloków skalnych o łącznej wys. 3-4 m. Zbudowany jest z przysadzistego cokołu, na którym spoczywa duży, wielokątny blok granitu o długości około 3 m i grubości około 1,7 m. Tworzy go kilkumetrowa grupa skalna zbudowana z niewielkich granitowych bloków stworzonych przez granit karkonoski. Geograficznie leży ona już w Górach Izerskich (znajduje się na lewym zboczu doliny Kamiennej, wyznaczającej granicę między Karkonoszami a Górami Izerskimi) na wysokości 565 m.n.p.m. Najwyżej leżący blok w kształcie odwróconego stożka o średnicy 4-5 m i wys. ok. 1,5 m, wsparty w dwóch punktach jest doskonale zrównoważony i daje się łatwo wprawić w ruch kolebkowy. Według jednych badaczy waga bloku wynosi ok. 27 ton a według innych 15 ale bez względu na jego wagę uczeni są jednego zdania, że jest on chyba ze wszystkich znanych chybotków na tym terenie największy, a amplituda wahnięć wynosi ok. 10 cm.
Uwaga: Odwiedzając Chybotka nie stój nigdy pod nim podczas kołysania! Należy założyć hipotetycznie, że Chybotek kiedyś może spaść w dół niszcząc wszystko co spotka na swej drodze!
Zadania:
1. Przypatrz się Chybotkowi i powiedz jak myślisz skąd się wzięła jego inna nazwa - Misa Cukru?
2. Jaki proces przyczynił się do powstania Chybotka?
3. Jak myślisz czy erozja postępuje nadal? Czy Chybotek kiedyś spadnie czy osiądzie?
4. Opcjonalne: Kamień jest bardzo fotogeniczny, dołącz swoje zdjęcie na jego tle do wpisu
Logowanie
Skrytka typu EarthCache nie posiada fizycznego pojemnika. Po wysłaniu na mój profil odpowiedzi na powyższe pytania można śmiało logować skrytkę. W przypadku braku wiadomości oraz przy rażących błędach w ich treści logi będą kasowane. Nie musisz czekać na moją zgodę na logowanie, jednak pamiętaj, że logi bez uprzednio wysłanych odpowiedzi będą kasowane. Jeśli coś w nich będzie nie tak napiszę i pomogę w zadaniu. Powodzenia i miłego podziwiania :).
Literatura:
Magiczny szlak Ducha Gór przewodnik po Szklarskiej Porębie
Alfred JAHN, Geneza skałek granitowych, Czasopismo Geograficzne 1962
Tadeusz Steć, Wojciech Walczak, Karkonosze monografia krajoznawcza, Warszawa 1962
Piotr Migoń, Granit – od magmy do kamienia w służbie człowieka, Karkonoski Park Narodowy Jelenia Góra 2012
