TWARDY ORZECH DO ZGRYZIENIA
TOUGH NUT TO CRACK
[PL]
Podążając żółtym szlakiem turystycznym od wsi Stolec zauważymy zalesiony pagór Góry Wapiennej. Wzniesienie ma około 60 m wysokości względnej (ponad otaczający teren), przy nachyleniu stoków do 15°. To odosobnione wzgórze jest przykładem ostańca o cechach twardzielcowych, czyli powstałego wskutek selektywnej denudacji i pozostawienia w formie wzniesienia miejsc zbudowanych ze skał twardszych, mniej podatnych na wietrzenie niż skały występujące w sąsiedztwie. Podobnych form ostańcowych o charakterze twardzielcowym jest tutaj więcej (np. Cierniowa Kopa, Wzgórza Szklarskie, niektóre bezimienne wzniesienia), ale Góra Wapienna jest najlepszym przykładem ze względu na stopień izolacji i wysokość względną. Górę Wapienną budują m.in. wapienie krystaliczne, czyli marmury, które są wyraźnie twardsze od otaczających je łupków łyszczykowych. W języku polskim istnieje rozgraniczenie pomiędzy twardzielami i ostańcami, bazujące na ich genezie. Twardzielce powstają w wyniku różnic odporności skał na procesy niszczące, natomiast przyczyny powstania ostańców są inne, często przypadkowe czy wynikające ze stopnia spękania masywu skalnego (zobacz EarthCache „Skalni świadkowie historii”). Takie izolowane wzniesienia są typowymi formami w krajobrazach poddanych długotrwałej denudacji, m.in. na powierzchniach zrównania. W Polsce spektakularnym przykładem twardzielca jest Śnieżka (1 602 m n.p.m.) w Karkonoszach, wznosząca się 150-250 m ponad trzeciorzędową powierzchnię zrównania (Równia pod Śnieżką).
Występujące tu, w obrębie łupków łyszczykowych, marmury były przedmiotem eksploatacji, z przerwami od 1780 do 1912 roku. Początkowo wydobycie prowadzono na potrzeby przemysłu kamieniarskiego, później (2. poł. XIX w.) wypalano wapno do celów lokalnego budownictwa i do nawożenia pól. Pozostałościami po tych pracach są wyrobiska dawnych kamieniołomów, zgrupowane w dwa kompleksy. Większy kompleks południowy składa się z kilku niezależnych od siebie miejsc dawnej eksploatacji. W dwóch z nich znajdują się otwory wejściowe do partii eksploatowanych metodą wgłębną, mających charakter rozległych komór. Komora południowa ma około 30 m długości, do 20 m szerokości i ok. 8 m wysokość. W dnie zalegają duże głazy i bloki pochodzące z obrywów ze stropu. W stropie są też widoczne poszerzone szczeliny. Zespół komór i korytarzy północnych jest znacznie większy i bardziej złożony przestrzennie. Wysokość korytarzy i hal wynosi 3 do 10 m, a łączna ich długość jest szacowana na 500–600 m. Wejście znajduje się w obrębie głębokiej rozpadliny przecinającej wzgórze – prawdopodobnie naturalnego pęknięcia w wapieniach, poszerzonego krasowo do obecnej postaci. Wewnątrz znajdują się efektowne sale podparte filarami, pozostawionymi podczas eksploatacji w celu zapewnienia stabilności stropu. Zróżnicowane warunki mikroklimatyczne oraz stała roczna temperatura panująca w sztolniach i komorach podziemnych dawnej kopalni zapewniają wielu gatunkom nietoperzy optymalne warunki hibernacji. Jest to jedno z najcenniejszych miejsc zimowania nietoperzy: mopka i nocka Natterera na Dolnym Śląsku.
Na południowym stoku Góry Wapiennej położony jest faunistyczny rezerwat Skałki Stoleckie, utworzony w roku 1965. Głównym celem utworzenia rezerwatu była ochrona naturalnych zbiorowisk roślinnych oraz ochrona rzadkich gatunków owadów: obrostki murówki zwanej pszczołą czarną lub tynkarką, budującej gniazda z gliny na skale wapiennej oraz trzech gatunków błonkówek. Było to jedyne w Polsce stanowiska tej pszczoły. Dziś Skałki Stoleckie są rezerwatem tylko z nazwy, ponieważ ostanie osobniki zaobserwowano tutaj w 1983 roku i gatunek ten uznawany jest w Polsce za wymarły.
Aby zalogować znalezienie musisz odwiedzić miejsce i odpowiedzieć na pytania:
- Co przyczyniło się do tego, że Góra wapienna ma charakter ostańca o charakterze twardzielcowym?
- Podaj 2 przykłady zastosowania marmurów
- W jaki sposób powstają powierzchnie zrównania?
- Podaj przybliżoną wysokość ścian kamieniołomu widocznego z punktu wskazanego współrzędnymi.
- Jakie skały w większości budują ściany kamieniołomu?>
- Opcjonalnie: Do swojego logu dołączyć fotografie siebie albo swojego GPS.
Odpowiedzi proszę wysyłać na adres mailowy dostępny przez profil. Logować można po wysłaniu odpowiedzi nie czekając na odpowiedź z naszej strony. Logi bez przesłanych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni!