Dnia 24 lutego 1965 r. popularny amerykański tygodnik branży rozrywkowej Variety zamieścił nekrolog zaczynający się od słów: „Książę Michał Waszyński, producent filmowy, w wieku sześćdziesięciu lat zmarł na atak serca 20 lutego w Madrycie…”
Światowa branża filmowa żegnała współproducenta wielkich filmów tamtego czasu: Spokojnego Amerykanina (1957), Króla Królów (1960), Cyda (1961), 55 dni w Pekinie (1962), Upadku cesarstwa rzymskiego (1963) i Świata cyrku (1963). Współtwórcę m.in. Quo Vadis (1951), Rzymskich wakacji (1953), Bosonogiej contessy (1954) i Aleksandra Wielkiego (1955). Człowieka, który odkrywał talenty Audrey Hepburn i Sophii Scicolone (Loren) u samego zarania ich wielkich karier. Przyjaciela Orsona Wellesa, Josepha L. Mankiewicza i Samuela Bronstona. Bajecznie bogatego polskiego arystokratę fotografowanego w towarzystwie ówczesnych gwiazd: Avy Gardner, Claudii Cardinale, Charltona Hestona, Gregory’ego Pecka, Aleca Guinnessa i innych oraz bywalca salonów, obracającego się w najwyższych kręgach światowej elity – arystokratów, królów i papieży.
Po Rzymie, gdzie miał wspaniały pałac z kolekcją dzieł sztuki przy via Giacomo Carissimi, jeździł białym cadillacem z klamkami ze szczerego złota, po Madrycie imponującum rolls-roycem, z bagażnika którego zwisały dwie flagi z polskimi insygniami królewskimi.
Scenarzysta Philip Yordan wspominał pogrzeb Waszyńskiego w Madrycie: „Miałem wrażenie, że chowamy świętego lub bohatera narodowego. Czyż oni nie rozumieli, że to był wymyślony książę?”
W przedwojennej Polsce Michał Waszyński był rozchwytywanym reżyserem największych kinowych przebojów. Realizował popularne komedie i ekranizacje literatury z największymi gwiazdami tamtych lat: Eugeniuszem Bodo, Lodą Niemirzanką, Adolfem Dymszą, Iną Benitą, Aleksandrem Żabczyńskim, Lodą Halamą, Michałem Zniczem i wieloma innymi. Spod jego ręki wyszły m.in. filmy Mogiła Nieznanego Żołnierza (1927), Przedwiośnie (1928), Kult ciała (1929), Niebezpieczny romans (1930), Głos pustyni (1932), Jego ekscelencja subiekt (1933), Prokurator Alicja Horn (1933), Co mój mąż robi w nocy? (1934), Antek policmajster (1935), Dodek na froncie (1936), Papa się żeni (1936), Znachor (1937), Profesor Wilczur (1938), Serce matki (1938), Trzy serca (1939). Kręcił szybko i oszczędnie, a jego filmy doskonale na siebie zarabiały. Mieszkał w Warszawie, w luksusowym apartamencie na Saskiej Kępie, miał konie do gry w polo, samochody wyścigowe, lokaja, a nawet wiejską posiadłość.
Do historii kinematografii przeszedł właściwie jako autor jednego filmu – Dybuka (1937), pierwszego w Polsce pełnometrażowego filmu nagranego całkowicie w języku jidysz. Dybuk uznawany jest za najwybitniejszy film żydowski wyprodukowany w Polsce, święcił też triumfy za granicą. „Film nierzeczywisty”, nawiedzony przez duchy, pełen egzorcyzmów, wreszcie przeklęty – wszystkie osoby biorące udział w filmie zginęły w warszawskim getcie albo popełniły samobójstwo – wspominał jeden z aktorów. Jeszcze wiele lat później Waszyński mówił o Dybuku szeptem lub w ogóle. Bał się tego filmu.
Waszyński znał jidysz, ale się do tego nie przyznawał. Prince Michael Waszynski, Mike, Książę, Misza dla przyjaciół, urodził się bowiem jako Mosze Waks na dalekich rubieżach Rzeczypospolitej, 29 września 1904 r. w prowincjonalnym Kowlu. Syn kowala i handlarki drobiem odebrał tradycyjne wykształcenie chasydów – skończył cheder i był błyskotliwym uczniem jesziwy, kiedy to został wyrzucony z ośrodka studiów talmudycznych bet midrasz za herezję. Niedługo potem, w 1919 r., opuścił rodzinny dom i wyjechał z Kowla na zawsze, miał wówczas zaledwie 16 lat. Jego los do roku 1922 r. – wówczas jego zmienione już nazwisko pojawia się w czołówce filmu Zazdrość - pozostaje nieznany. Związany z filmowym światkiem Warszawy Waszyński mieszkał w jednej z najuboższych dzielnic, w strasznej nędzy ulicy Miłej. To stąd wyruszył w 1931 r. na podbój świata ostatecznie odcinając się od żydowskich korzeni.
Wymarzył sobie, że będzie księciem i został nim.
Jego nieprawdopodobne życie, wyreżyserowane w połowie przez burzliwy wiek XX a w połowie przez niego samego, pełne było absurdalnych zwrotów i nieprawdopodobnych wydarzeń. Chasyd z Wołynia odznaczony krzyżem Izabeli Katolickiej, homoseksualista żonaty z niezmiernie bogatą włoską hrabiną (córką milionera z New Jersey), nędzarz ze sztetl zamieszkujący rzymski pałac, ubogi aktor z ulicy Miłej produkujący najdroższe filmy w dziejach kina…
„Udało mi się, jak sądzę, wyprowadzić cały świat w pole, lecz obaj wiemy, że świat jest głupi” – pisał w jednym z ostatnich listów do przyjaciela.
Cytaty pochodzą z polskiej edycji książki Samuela Blumenfelda „Człowiek, który chciał być księciem”, Warszawa: Świat Książki, 2008.
Kesz:
Pod współrzędnymi startowymi nie ma pojemnika. Aby odnaleźć kesza poszukaj odpowiedzi na poniższe pytania a otrzymane liczby podstaw do wzorów.
Przy zalegającym śniegu pojemnik może być niedostępny. Powodzenia.
A- liczba liter we włoskim słowie oznaczającym hrabinę (słowo to wystąpiło w tytule filmu w reż. Josepha L. Mankiewicza, którego współproducentem był Waszyński)
B- liczba nazwisk, które nosił Książę
C- ostatnia cyfra roku, w którym Waszynski wyreżyserował film Fiamme sul mare
D- liczba liter w nazwisku żony Waszyńskiego
E- cyfra powtórzona w tytule filmu o chińskim powstaniu bokserów, którego Waszyński był koproducentem (dekoracje do tego filmu uznaje się za drugie, po Kleopatrze, najkosztowniejsze w historii kinematografii)
F- data dzienna premiery filmu Przedwiośnie w reż. Henryka Szaro
Suma kontrolna: A+B+C+D+E+F=45
Finał: N52°14.(UVW)+11 E020°58.(XYZ)+20
U = (A/B + A/C) x (A/B) - (11xA)/C
V = (A/C) x (E/A) x (C^2/E) + (DxCxA)/(FxDxB)
W = [F-D-(B-1)^0,5]^0,5
X = (B^3 - F + D^0,5)^2
Y = A/C + B/C + F/(D-B) + (DxB)/(D-B) + C/C
Z = F-D
On the 24 February of 1965 a popular weekly entertainment magazine Variety has published an obituary that started with the following words: 'Prince Michał Waszyński, a film producer has passed away at the age of sixty in Madrid on the 20th February due to a stroke...'
Global film industry has said its goodbyes to the co-producer of such great titles of the era in the likes of: The Quiet American (1957), King of Kings (1960), El Cid (1961), 55 days at Peking (1962), The Fall of the Roman Empire (1963) and Circus World (1963). Co-creator of Quo Vadis (1951), Roman Holiday (1953), The Barefoot Contessa (1954) and Alexander the Great (1955).
A man who had recognized talents of Audrey Hepburn and Sophia Scicolone (Loren) just as their breakthroughs were to happen. A close friend to Orson Wells, Joseph L. Mankiewicz and Samuel Bronston. Terribly rich Polish aristocrat often photographed in the company of great stars such as Ava Gardner, Claudia Cardinale, Charlton Heston, Gregory Peck, Alec Guinness and more. Also a socialite, spending his time within the circles of the most elite of men - aristocrats, kings and popes.
In Rome, where he owned a beautiful palace with a vast collection of works of art just besides via Giacomo Carissimi, he used to drive a white caddillac with door-handles made of pure gold. In Madrid an impressive rolls royce with two flags presenting polish royal insignia sticking out of the trunk.
Script writer Philip Yordan reminisced about Waszyńskich funeral in Madrid: "I had an impression that we're sending off a saint or a national hero. Did they not get it that he wasn't really a prince?"
In pre-war Poland Michał Waszyński was a sought-after director of the biggest cinema hits. He produced popular comedies and adaptations of literature with the biggest stars of his years: Eugeniusz Bodo, Loda Niemirzanka, Adolf Dymsza, Ina Benita, Aleksander Żabczyński, Loda Halama, Michał Znicz and many more. Even more films came to light from under his palms: Mogiła Nieznanego Żołnierza (1927), Przedwiośnie (1928), Kult ciała (1929), Niebezpieczny romans (1930), Głos pustyni (1932), Jego ekscelencja subiekt (1933), Prokurator Alicja Horn (1933), Co mój mąż robi w nocy? (1934), Antek policmajster (1935), Dodek na froncie (1936), Papa się żeni (1936), Znachor (1937), Profesor Wilczur (1938), Serce matki (1938), Trzy serca (1939). He shot his films fast and cost efficient which then continued on generating a good revenue. He lived in Warsaw in a luxurious apartment in Saska Kępa. He owned polo horses, race cars, a butler and even a manor in the countryside.
What really made him a part of history of cinematography was a single film called Dybuk (1937). It was the first full-length film recorded completely in jidysz that's been made in Poland and to this day it's recognized as the most outstanding Jewish film produced in the country, a film that also enjoyed success worldwide. „An unreal film”, haunted by ghosts, full of egsorcisms and finally cursed – nearly all cast members had died tragic deaths in the Warsaw Ghetto or comited suicide – as one of the actors reminisced. For years to come Waszynski had avoided speaking about Dybuk completely. He was sincerely afraid of his own creation.
Waszyński knew jidysz but he had never openly admitted to that. Prince Michael Waszynski, Mike, Duke, to close friends Misza as he came to this world known as Mosze Waks in the far out boundaries of Polish state on 29th September of 1904 in a town of Kowel. A son to a blacksmith and poultry dealer, received traditional Hasidic education – he finished cheder and was a very bright student attending yeshiva until he got excluded from talmudic study centre bet midrasz for heresy. Soon after, in 1919, he had left his family home and departed Kowel for ever. He was only 16 years old at this stage. For next couple of years his doings stayed a mystery, this was until the release of Zazdrość in 1922 which featured his already changed name in the opening credits. Bound to Warsaws film community, Waszyński used to live in one of the most obscure and poor of nieghbourhoods and also in terrible poverty of Miła street. It's exactly where his journey of conquering the world started in 1931 and the moment he fully dissociated himself from his jewish roots.
He envisioned himself to be a prince and he became one.
His eerie life, on one hand an outcome of turbulent 20th century and on the other created by himself, was full of absurd and incredible turn of events. Chasyd from Wołyń awarded Izabela Katolicka's cross, homosexual married to an awfully rich Italian countess (a daughter to a millioner from New Jersey), wretch from shtetl occupying a Roman palace, impecunious actor from Miła street producing one of the most expensive films in the history of cinematography...
„I believe I managed to outwit the whole world but we both know that the world is stupid." – said Waszyński in one of the last letters to his close friend.
Quotes taken from the Polish edition of Samuel Blumenfield book „The man who wanted to be a Prince”, Warszawa: Świat Książki, 2008.
Cache:
The cache is not hidden at the start coordinates. Find the answers to the questions below and substitute the numbers you get in the formulas. They will lead you to the cache.
The box might be unavailable when there's a lot of snow. Good luck.
A- the number of the letters in the Italian word for countess (this word appeared in the title of the movie directed by Joseph L. Mankiewicz, co-produced by Waszyński).
B- the number of the surnames of the Prince.
C- the last digit of the year when Waszyński directed the Fiamme sul mare movie.
D- the number of the letters in the surname of Waszyński's wife.
E- the digit doubled in the title of the movie about the uprising of the Chinese boxers, co-produced by Waszyński. The set for this movie was the second, after the one used for Cleopatra, most expensive in the history of the cinema.
F- the day of the premiere of the Przedwiośnie movie directed by Henryk Szaro.
Check sum: A+B+C+D+E+F=45
Final: N52°14.(UVW)+11 E020°58.(XYZ)+20
U = (A/B + A/C) x (A/B) - (11xA)/C
V = (A/C) x (E/A) x (C^2/E) + (DxCxA)/(FxDxB)
W = [F-D-(B-1)^0,5]^0,5
X = (B^3 - F + D^0,5)^2
Y = A/C + B/C + F/(D-B) + (DxB)/(D-B) + C/C
Z = F-D