Czarny Staw jak atrament EarthCache

Uwaga! EC niedostępny w zimie, gdy miejsce znajduje się pod śniegiem.
Warning! Not available in winter!

Skrytka została stworzona przez catnh. Zdjęcia i treść są własnością catnh.
Dziękuję wszystkim za odwiedzenie tej skrytki, którą przekazałam w dobre ręce. :)

Czarny Staw pod Rysami nazywany jest także Czarnym Stawem nad Morskim Okiem. Swoją nazwę zawdzięcza sinicom z gatunku Pleurocapsa, które nadają wodzie barwę tak ciemnobłękitną, że miejscami kolor wody wydaje się czarny. Odpowiedzialny za to jest znajdujący się w ich komórkach barwnik fikocyjan.

Czarny Staw pod Rysami jest w czołówce największych tatrzańskich stawów, uplasował się na 4 miejscu, tuż po Morskim Oku, Wielkim Stawie Polskim i Wielkim Stawie Hińczowym. Znajduje się na wysokości ok. 1580 m n.p.m., zajmuje powierzchnię 20,6 ha, a jego głębokość maksymalna to 76,4 m. Warunki życia są tu ciężkie, dlatego nie znajdziemy w nim pstrągów, a wokół niego roślinność także nie jest zbyt bogata w porównaniu z leżącymi poniżej brzegami Morskiego Oka.

Procesy lodowcowe

Erozja glacjalna to całokształt procesów zachodzących w spągu (tzn. w dolnej części) przemieszczającej się masy lodowej, które powodują usuwanie materiału tworzącego podłoże lodowca i w konsekwencji obniżenie powierzchni terenu. Zwykle wyróżniane są trzy procesy erozyjne: wyorywanie, ścieranie i zdzieranie.

Dla powstania Czarnego Stawu największe znaczenie miał trzeci z wymienionych procesów - zdzieranie, czyli tzw. egzaracja.

Egzaracja dotyczy tego co znajduje się w podłożu lodowca. Utwory znajdujące się tam, czyli np. głazy, są deformowane i przesuwane pod wpływem przesuwającego się lodu, zaś część z nich przymarza do stopy lodowca i jest włączana w jego obręb (stąd po topnieniu lodowca można znaleźć głazy narzutowe). Do struktur glacitektonicznych (czyli deformacji podłoża przed lodowiec) należą: fałdy, łuski, nasunięcia oraz depresje glacitektoniczne, które są w istocie zagłębieniami egzaracyjnymi.

Kotły lodowcowe

Erozja glacjalna w górach doprowadziła w wielu miejscach do powstania cyrków i żłobów lodowcowych, które są efektem przeobrażenia starszych form (udział w tym biorą także procesy nieglacjalne). Jeziora karowe wzięły swoją nazwę od kotłów lodowcowych określanych także jako kary lub cyrki lodowcowe.

Kotły lodowcowe to półkoliste lub wydłużone zagłębienia, otoczone z trzech stron stromymi zboczami, a otwarte w kierunku nachylenia powierzchni stokowej. W większych kotłach dno jest na ogół płaskie albo pogłębione i zamknięte ryglem skalnym, najczęściej zmutonizowanym.

Mutony

Muton to asymetryczny pagórek, który powstaje w wyniku kombinacji wyorywania i ścierania. Mutony nazywane także bywają barańcami, baranimi łbami lub bochnami skalnymi. W profilu podłużnym widoczna jest asymetria mutonów, ma ona charakter wskaźnikowy przy odtwarzaniu kierunków ruchu lądolodów. Strona zwrócona w kierunku, z którego nasuwał się lodowiec nazywana jest stroną proksymalną, jest nachylona łagodnie i często wygładzona, a nawet wypolerowana - powierzchnie takie to wygłady lodowcowe. Strona przeciwna, ześlizgowa (dystalna) jest znacznie bardziej stroma, z systemem stopni oddzielonych ścianami skalnymi wysokości od 1-2 m do kilkudziesięciu metrów. Mutony mogą mieć od kilku do kilkuset metrów długości.
Na wygładach lodowcowych można zaobserwować drobne formy, związane z selektywnym niszczeniem podłoża: rysy lodowcowe i zadziory lodowcowe.
Rysy lodowcowe to płytkie bruzdy wyorane w podłożu przez ostre okruchy skalne wmarznięte w przemieszczający się lód.
Zadziory lodowcowe tworzą się na skutek odpryskiwania odłamków skalnych pod naciskiem bloków transportowanych w lodzie. Zadziory mają postać płytkich, sierpowatych zagłębień.

Zadanie:

[PL]

1. Czy Czarny Staw powstał w kotle lodowcowym? Co o tym świadczy?

2. Przyjrzyj się kamieniowi ze zdjęcia. Czy są na nim widoczne ślady działalności lodowca takie jak rysy lub zadziory lodowcowe?

3. Na podstawie obserwacji terenu i śladów działalności lodowca, określ, w jakim kierunku (strona świata) przesuwał się lodowiec.

4. Wiem, że z naukowego punktu widzenia kolor czarnego stawu jest spowodowany przez sinice, lecz ja w to nie wierzę! Mam własną teorię. Podejrzewam, że to wina chochlików, które mają atrament i cały czas wlewają go do wody.
Jaka jest Twoja teoria na temat czarnej wody w stawie?

[EN]

1. Is Czarny Staw in glacial cirque? Which elements of terrain indicates this?

2. Take a look at the stone from in the picture. Are there any traces of glacial activity - striations or chattermarks?

3. In which direction does the glacier move? (cardinal direction)

4. Polish word: "czarny" means black. There are some organisms (Pleurocapsa) which make the water blue, it's so dark blue it looks like black. But I don't believe that Pleurocapsa's cause it. I think there are some imps and they are pouring ink into water all the time. What is your theory about black water in this pond?


Bibliografia:

- Wielka Encyklopedia Tatrzańska, W.H. i Z. Paryscy, Wydawnictwo Górskie, Poronin 2004
- Przewodnik geologiczny po Tatrach, Z. Kotański, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1971
- Po graniach Tatr. Przewodnik geologiczny, A. Gawęda, Grupa Infomax, Katowice 2010
- Geomorfologia, P. Migoń, PWN, Warszawa 2006