Kolumna z Granitu Ślężańskiego [PL/EN] EarthCache

Kolumna z Granitu Ślężańskiego
The Ślęża Granite Column

Przedmiotem EarthCache'u
The subject of this Earthcache

POLSKI

PROSZĘ CZYTAĆ! Nie ma pojemnika na miejscu wskazanym przez współrzędne. W celu zalogowania “EarthCache” należy udać się do miejsca wskazanego przez współrzędne, obserwować kolumnę, odpowiedzieć na cztery poniższe pytania i przesłać mi odpowiedzi przez formularz kontaktowy.

O Kolumnie

Kolumna romańska pochodzi z czternastego (XIV-tego) wieku. Została znaleziona w roku 1895, w piwnicach wschodniego skrzydła budynku uniwersytetu. Uważa się, że była częscią Zamku Cesarskiego we Wrocławiu (pozostało bardzo niewielke po tym zamku do czasów dzisiejszych). Po II wojnie światowej, została umieszczona we wschodniej ścianie gmachu głównego, który został zrekonstruowany po zniszczeniu w czasie wojny.

Zamek Cesarski we Wrocławiu

Kolumna została wykonana z granitu pochodzącego z kamieniołomu położonego między Gozdnicą, a Wieżycą w masywie Ślęży (ok. 30 km na południe od Wrocławia). Kamieniołom ten jest też znany jako „Blücher” albo "Harcerski"i jest najprawdopodobniej jednym z najstarszych na świecie. Eksplatacja tego kamieniołomu sięga okresu Brązu i Żelaza, czyli XII wieku przed naszą era. Słynne rzeżby na Ślęży są wykonane z tego granitu. Kaminiołom został zamknięty w 1830 roku.

Jedna rzeźba wykonana z granitu na masywu Ślęży

Wietrzenie skał

Ta granitowa kolumna jest z granitu dwułyszczykowego ponieważ zawiera biotyt i muskowit. Muskowit jest mineralem, glinokrzemian potasu i glinu. Biotyt jest minerałem skałotwórczy, ciemna mika żelazowo-magnezowo--glinowa z dodatkiem niewielkich ilości potasu, sodu lub baru. Czasami nazywana jest “żelazną miką”.

Granit jest bardzo twardym materialem, ale poddaje sie procesowi wietrzenia skał, jak w przypadku wszystkich skał. Wietrzenie skał polega na rozpadaniu lub rozkładaniu się skał spowodowane deszczem, rożnicami temperatur i czynnosciami biologicznymi.

Istnieją trzy typy procesu wietrzenia skał: fizyczny, chemiczny i biologiczny.

Przykłady wietrzenia

Wietrzenie fizyczne (znane również jako mechaniczne) najczęściej jest spowodowane:

• przez wodę zamarzającą w szczelinach skalnych, która zwiększa swoją objętość rozsadzając skały (zobacz przykładową ilustrację; zdjęcie po lewej)
• przez eksfoliacje (łuszczenie) polegające na złuszczaniu się zewnętrznych partii skał, odpadanie drobnych płytek od powierzchni

Wietrzenie chemiczne spowodowane jest przez deszczówkę, która wchodzi w reakcję chemiczną z minerałami w skale, żeby uformować nowe minerały i rozpuszczalne sole. Istnieją różne rodzaje wietrzenia chemicznego; najważniejsze to:

• solucja (rozpuszczanie): skały rozpuszczają się w kwaśnym deszczu (zobacz przykład; środkowa ilustracja)
• hydroliza: rozkład skały przez kwaśną wodę, w którego celu powstaje glina i rozpuzczalne sole
• oksydacja (utlenienie): rozkład skały przez tlen i wodę, często daje skałom bogatym w żelazo

Wietrzenie biologiczne jest to osłabienie i w rezultacie rozkład skał przez rośliny, zwierzęta i mikroby. Najbardziej typowymy rodzajami wietrzenia biologicznego są:

• rosnace korzenie roślin i porostów, które wywierają presje na skały (zobacz przykład; ilustracja po prawej)
• aktywność mikrobów, która rozkłada minerały skał poprzez zmianę chemicznej kompozycji mineralów

Pytania

1. Opisz miejsca w różnym kolorze z lewej i górnej strony kolumny.
2. Jaki rodzaj wietrzenia skał to spowodował, i dlaczego tak sądzisz?
3. Gęstość tego typu granitu jest 2.6g/cm3. Jaka jest przybliżona waga kolumny (tylko czści monolitycznej)?
4. Opcjonalnie: zrób zdjęcie samego siebie przed kolumna.

ENGLISH

PLEASE READ! There is no container at the posted coordinates. To log this EarthCache, you have go to the posted coordinates, observe the column, answer the 4 questions below and send me the answers using the contact form. Please do not post your replies in the log. If you log without sending me the answers within a few days, I will delete your log.

The Column

This Roman column dates back from the 14th century. It was found in 1895 in the basement of the east wing of the university building. It is believed to have been part of the Imperial Castle of Wrocław (very little remains from this castle nowadays). After the 2nd world war, it was embedded in the east wall of the university building which was being reconstructed after being damaged during the war.

The column is made of Granite extracted from a quarry situated between Gozdnica and Wieżyca in the Ślęża massif (about 30km south west of Wrocław). This quarry is known as the "Blucher" or "Scout" quarry and is presumably one of the oldest granite quarries in the world. Its exploitation dates back to the Bronze and Iron Age i.e. 12th century BC. The famous sculptures of Ślęża are made of this granite. The quarry was closed in 1830.

Rock weathering

The granite rock this column is a two-mica granite, as it contains both muscovite and biotite. Muscovite is a phyllosilicate mineral of aluminium and potassium. Biotite is a common phyllosilicate mineral within the mica group, and is sometimes called "iron mica".

Granite is made from is an extremely hard material but is subject to weathering as for all types or rocks. Weathering is the breakdown of rocks, by the action of rainwater, extremes of temperature, and biological activity.

There are three types of weathering, physical, chemical and biological.

Physical weathering (also known as mechanical weathering) is most often caused by:

• Freeze-thaw occurs when water continually seeps into cracks, freezes and expands, eventually breaking the rock apart (see example illustration; left photograph)
• Exfoliation occurs as cracks develop parallel to the land surface a consequence of the reduction in pressure during uplift and erosion.

Chemical weathering is caused by rain water reacting with the mineral grains in rocks to form new minerals (clays) and soluble salts. There are different types of chemical weathering; the most important are:

• Solution (or carbonation): removal of rock in solution by acidic rainwater (see example illustration; middle photograph).
• Hydrolysis: breakdown of rock by acidic water to produce clay and soluble salts.
• Oxidation: the breakdown of rock by oxygen and water, often giving iron-rich rocks a rusty-coloured weathered surface.

Biological weathering is the weakening and subsequent disintegration of rock by plants, animals and microbes. The most common types of biological weathering are:

• Growing plant roots or lichen which exert stress or pressure on rock (see example illustration; right photograph).
• Microbial activity which breaks down rock minerals by altering the rock’s chemical composition.
• Burrowing animals which can move rock fragments to the surface, exposing the rock to more intense chemical, physical, and biological processes.

Questions

1. Describe the areas of different colour on the left and upper side of the column.
2. What type of weathering to you think caused this, and why do you think so?
3. The density of this type of granite is 2.6 g/cm3. What is the approximate weight of the column (monolithic granite bloc only)?
4. Optional: take a picture of yourself in front of the column.

Źródła - References

1. Marek W. Lorenc, Sławomir Mazurek, 2010, "Wybrane, nowe propozycje atrakcji geoturystycznych z Dolnego Śląska"
2. "Przegląd Universytecki", Pismo informacyjne Uniwersytetu Wrocławskiego, Marzec 2003
3. Czasopismo "Nowy Kamieniarz", numer 59
4. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Weathering_freeze_thaw_action_iceland.jpg
5. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:-_Acid_rain_damaged_gargoyle_-.jpg
6. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lava_z14.jpg