Vluchtoord Uden vluchtelingenkamp Multi-cache

Multi is opgezet om aandacht te geven, dat op 12 februari 2015 honderd jaar geleden is dat tussen Uden en Zeeland een vluchtelingenkamp opgericht is. Een vluchtelingenkamp voor de Belgen die de eerste wereldoorlog ontvluchten. Van het kamp is niets overgebleven. Multi laat u op locatie zien hoe het kampement ingericht was, hoe het dagelijks leven was en welk vermaak de bewoners uitoefenden d.m.v. foto’s van de barakken en bezigheden op de plek waar deze gestaan hebben.

Aan het begin van de eerste wereld oorlog, oktober 1914, leed België onder zware beschieting. Een grote vluchtelingen stroom van vele duizenden kwam in dat najaar opgang naar het neutrale Nederland. Onbekend was hoe lang dit zal gaan duren. De Nederlandse regering stelde een regeringscommissaris aan met de opdracht snel opvang gelegenheid te creëren. Omdat veel vluchtelingen in en rond Antwerpen in Zeeuws Vlaanderen massaal aan kwamen werd in Hontenisse met spoed een tentenkampen opgericht voor de winter. Snel bleek dit onvoldoende te zijn en heeft de commissaris op meerdere plaatsen opvang mogelijkheden gecreëerd. In Uden werd 35 ha hei tussen Uden en Zeeland voor deze gelegenheid tijdelijk aan de regering overgedragen. De vluchtelingen zijn na lange tochten door zuid Nederland te voet en karren aangekomen. Met een doordacht plan werd in een mum van tijd een geheel houten barakkendorp uit de grond gestampt. Bedoeld voor 10.000 personen. Uden had in die tijd maar 6000 inwoners. Op 12 februari 1915 vond de opening plaats.

Het vluchtoord werd opgericht als een zelfstandig dorp met een eigen bestuur. Het leven diende zo normaal mogelijk verloop te hebben. Voor ruim 1200 leerlingen werd er leer en leefruimte gemaakt. Alle kinderen van 6 tot 14 moesten onderwijs volgen. Woonbarakken werden opgericht voor slaapgelegenheid. Daarnaast eetzalen om 1000 personen per barak tegelijk eten op te kunnen dienen. Eetzalen diende tevens voor dag en avond verblijf, zoals voor ontwikkeling, cultuur, binnensport en ontspanning. Verder zijn er barakken gebouwd als bestuursgebouw, post en telegraaf kantoor, wachthuis bij de ingang, pastorie, winkels, kleding magazijn, voeding magazijn, werkplaatsen, smederij, mandenmakerij, vloerkledenmakerij, melkhuis, badinrichting, atelier voor vrouwen, wijkverpleging, polikliniek met apotheek, ziekenhuis, zusterhuis, lijkenhuis, kolenhok en een elektriciteit centrale.

Bij aankomst moest men zich eerst registreren bij de burgelijke stand van vluchtoord en kreeg men een bewijs van inschrijving met de persoonlijke gegevens. Met dit bewijs van inschrijving gingen alle vluchtoordkantoren voor je open. Je ontving in het kleding magazijn een standaard kledingpakket, schoeisel, een slaapbarak toegewezen, stromatras, dekens, bestekpakket, wasblik, dweil, maaltijden, recht op gebruik badhuis enz. Zonder dit bewijs kon je niets.

Kledingmagazijn

Een echte wetgeving was er niet, immers Belgen in Nederland, welke kant moest men op. Wel kende het leven op vluchtoord reglementen van orde, reglement voor de eetzalen, bekendmakingen, waarschuwingen, maatregelen ingeval van brand, uren der maaltijden, netheid en hygiëne . Dit waren strenge regels om het leven beheersbaar te houden met de vele mensen op elkaar. In elke barak werd een barakchef aangesteld die verantwoordelijk was voor naleving orde, netheid en hygiëne c.f. de reglementen.

Een belangrijk onderdeel om de mensen bezig te houden was de vrijheid om te gaan werken in het kamp. Immers om alles ten uitvoer te brengen had men vele handen nodig. Werk genoeg om het dagelijks leven in goede banen te leiden. Bevoorrading voor het dagelijks leven zoals kleding, voedsel, medicijnen. Verdeling naar betreffende barakken. Hiervoor was zelf een spoorrail aangelegd, hand bediend, om over de heide te transporteren. Drie keer daags eten gereed maken en verdelen naar betreffende eetzalen, opdienen voor duizend personen per barak. Keukens schoonmaken, barakken schoonmaken. Afwas doen. Kleding herstellen in kledingmagazijn, timmerlieden voor onderhoud barakken, monteurs voor technisch onderhoud kamp enz. Volop werk voor honderden personen per dag. Je kon je hiervoor opgeven. In plaats van geld kon je hiermee punten verdienen, van roodkarton met een klein bedrag erop en geldig gemaakt met een stempel van de commissaris. Met deze punten kon je van alles kopen in de puntenwinkel, zoals kleding, sigaretten, sportspullen enz. Echt geld was er niet. Er was dan ook een flinke handel.

De punten die verdiend konden worden

Puntenwinkel

Vluchtoord had eigen elektriciteit en warmwater centrales. Eén op Oostwijk en één op Westwijk, geplaatst in een barak. Stoommachines voor de aandrijving werden op het kamp gebruikt als praktijk onderwijs voor de technische ambachtschool.

Electriciteit, stoommachine en badinrichting barakken

Stoommachines

Het verenigingsleven nam een voorname plaats in. Een toneelvereniging, zangvereniging, fanfare, padvinderij, sport en jeugdclubs werden opgericht. Vele wedstrijden en toneelvoorstellingen werden uitgevoerd.

Podium voor de Kerk waar veel activiteiten plaats vonden

Plattegrond Vluchtoord van 1915

1 Hoofdingang met De Wacht
2 Woonbarakken
3 RK Kerk & eetzaal
4 Scholen
5 Ziekenhuis
6 PNEM gebouw
7 Wielerbaan

In het gebied van de Multi mag je niet overal parkeren, voor sommige plekken geld een parkeer verbod en is een wegsleepregeling van kracht. Aanbevolen parkeer plaats ligt centraal tussen start en finish.

U staat hier langs de oude weg Uden-Zeeland midden in het gebied waar het vluchtelingen kamp Vluchtoord Uden gelegen heeft. Met het aanblik van heden is het nauwelijks voor te stellen wat hier plaats heeft gevonden. Op de kale heide is op 12 mei 1915 het kamp officieel geopend. Van het barakkenkamp zelf is niets meer terug te vinden. Met een wandeling over het voormalig kamp probeer ik dit weer tot leven te brengen door met foto’s een aantal barakken te ‘bezoeken’ op de plekken waar die stonden. Na de oorlog is het barakkenkamp afgebroken. Na 1923 heeft de Heidemij de huidige bossen aangelegd, bedoeld als stuthout voor de Limburgse mijnen. Alle wegen waren toen onverhard. Ik neem u mee terug in de tijd. Het kamp vluchtoord is dmv een houtenhek met gaas gescheiden van de weg. Met de rug naar de (Uden-Zeeland) doorgaande) weg ligt voor u de toenmalige Middenweg, hoofdweg midden door het kamp. Links van de Middenweg is Oostwijk genaamd en rechts Westwijk. Straatnamen die op het huidige Vluchtoord industrieterrein hierna vernoemd zijn. Het Vluchtoord industrieterrein ligt hoofdzakelijk naast het vluchtelingenkamp, een paar gebouwen staan inmiddels op de oude Westerweg.

Doorgaande weg Uden-Zeeland voor hoofdingang, daar achter de scholen

Links naast hoofdingang bevond zich de Wacht.

A= Nummer fietsenknooppunt + 18
A=…
B= Woordwaarde huidige straatnaam van de Middenweg?
B=…

Hier stonden links en rechts van de weg de eerste grote woonbarakken.

Een woonbarakken was 48 meter lang en 14 meter breed. Barak was ingedeeld in 27 stuks z.g. ‘kabienen’ van 3 x 7 en 4,5 x 6 meter, elk bedoeld voor een gezin als slaapverblijf, z.g. Kabiene.

Kabiene

C= laatste artikelnummer + 22.
C=…

Bedenk, al verder lopend, dat aan deze weg 34 van deze grote barakken stonden! Helemaal tot het einde van de huidige weg. Het was een grote bedrijvigheid van mensen.

Hier staat u voor de plek waar de kerk heeft gestaan. Het Vluchtoord monument is ivm de honderdjarige herdenking geplaatst ter nagedachtenis.

Rechts van de weg, pal tegenover de kerk, stonden drie van de tien grote eetzalen. Bedoeld om 1000 mensen per barak tegelijk eten op te dienen.

Eén van de tien eetzalen

We vertrekken naar de andere kant van de doorgaande weg. Let op: Steek de weg alleen over op VIA1.

Hier staat u tegenover de hoofdingang Vluchtoord. Een plek kijkend naar een open plek in het bosgebied. Net zo kijkend als de foto van de schoolgebouwen. In die tijd op een kale heide. In dit stuk waren 6 grote scholen gebouwd, bedoeld voor 1200 leerlingen. Voor lager- tot voortgezet en zelfs beroepsonderwijs. In de avond waren er gemiddeld 250-350 leerlingen. De leerkrachten waren eveneens Belgen. Het aantal leerlingen groeide in die periode naar 1898 leerlingen, reden dat later 8 kleinere schoolbarakken erbij gebouwd zijn.

Schoolbarakken

Vraag WP4: Nabij staat een groene kast en heeft een herkenningsnummer.
E= letterwaarde minus getal van herkenningsnummer.
E=…

De hoek om komt u op het verlengde van de Middenweg. Op WP staat u voor hoofdingang van het ziekenhuis welke rechts van de weg stond. Huidige bebouwing heeft niets hiermee te maken. Het ziekenhuis, een barak bestaande uit vier zalen. Vrouwenzaal, mannenzaal, kinderzaal en kraamvrouwenzaal, daarnaast een polikliniek, operatiezaal en een mortiarium. Naar omstandigheden voor een dergelijk kamp hebben er zich weinig epidemieën voorgedaan, echter helemaal vrij ervan is het niet gebleven zoals de mazelen, kinkhoest, typhus en tuberculose. Hiervoor was een sanatorium op het kamp gebouwd. Ook heeft in 1918 de Spaanse griep, die in heel Nederland toesloeg, ook hier toegeslagen. Tegenover het ziekenhuis, links van de weg, stond de verpleegsterbarak.

Operatiekamer

Vrouwenzaal van het Ziekenhuis

Verpleegster woning

F = …

Al spoedig bleek er behoefte te zijn aan meer woningen. Daarom is besloten aan deze kant van de doorgaande weg uit te gaan breiden. Gewenst was, naar ervaring van de grote barakken, kleinere barakken te bouwen voor meer privacy zodat men daarin kon slapen, wonen en eten. Dit werden twee tot drie kamerwoningen, uitneembaar om die naar België mee te kunnen nemen. Timmerlieden van het kamp bouwde deze eigenhandig. Totaal 146 woningen voor ongeveer 650 Inwoners. Zij kregen een kleur in tegenstelling de kale grote barakken van de andere kant. Al snel werd dit dorp omgedoopt tot het ‘Villa Park’. Tevens is op het ‘oude’ terrein Oost en Westwijk een spoorbaantje aangelegd. Hiermee kon met ‘hand’ spoorwagens makkelijker de bevoorrading plaats vinden vanaf de hoofdingang naar keukens en stoommachines.

Kaart Vluchtoord uit 1918

Lopend over de verlengde Middenweg kun je nu moeilijk voorstellen dat je hier middendoor het Villa-park liep. Links en recht van de weg stonden 146 houten uitneembare barakken op de toen nog open heide velden.

Je staat hier op het parkeerterrein van het oude Pnem gebouw. Gebouwd in 1918 met een vermogen van 50KW. Deze centrale heeft niets met het kamp te maken. Hoogspanningmasten droegen de kabels door de weilanden ten oosten van Uden (huidige industrielaan). Later is het gebouw uitgebreid. In de zeventiger jaren is het nieuwe Pnem station (350KW) aan de overkant in gebruik genomen en zijn alle hoogspanningmasten vervangen door grotere exemplaren. Het oude Pnem gebouw heeft heden de functie als theater Naat Piek. Het klinkerpad (gedeeltelijk nog bestaande uit de originele klinkers) is aangelegd tbv transport van de zware transformatoren (3 stuks) om die in het gebouw te transporteren vanaf de weg Uden-Zeeland.

G= Uit hoeveel letters bestaat de straatnaam?
G=…

De Wielerbaan is het enige tastbare overgebleven van het vluchtoord kamp! Aangelegd door de Belgen net achter de laatste huisjes van het villa park. De heide is hier afgeplagd om een fiets renbaan te creëren. Plaggen zijn aan de buitenkant van de baan opgestapeld, welke nu nog zichtbaar is als een dijkje. Het is een aparte gewaarwording een rondje over de wielerbaan te lopen.

Wielerbaan

Wat is de hellingshoek van de bochten in de wielerbaan?
H= hellingshoek + 10.
H= ...

Met deze laatste gegevens kunt U het coördinaat samenstellen om eind cache te vinden en lopen we tegen het einde van de Multi. Zo kwam op 13 Oktober 1918 een einde van de eerste wereld oorlog welke bekend gesteld werd via Telegraafkantoor (barak). Dit betekende voor de Belgen op Vluchtoord het einde van hun ballingschap. Het hele kamp vierde dit uitbundig.

Via het Post en Telegraaf kantoor kwam het bericht binnen dat de oorlog beëindigd was

Het heeft bijna een jaar geduurd voordat alle Belgen vertrokken waren naar hun vaderland. Het afbreken van de Villa’s en opladen met inboedel op karren nam nodige tijd in beslag. De karren getrokken met paarden te voet naar huis.

WP8 Eindcache N 51.H.(A*G)-(E+5) E 005.D.(C*E)+(G+F)*F