Sint-Quintinus EarthCache

Nederlands

De Sint-Quintinuskathedraal van Hasselt is de kleinste en jongste kathedraal van België. Toen op 31 mei 1967 het Bisdom Hasselt werd opgericht door paus Paulus VI, werd de decanale Sint-Quintinuskerk van Hasselt gepromoveerd naar kathedraal. Dit is de hoofdkerk van het bisdom en Mgr. Patrick Hoogmartens heeft er dan ook zijn 'cathedra' of bisschopszetel. De kathedraal eert, zoals de naam al doet vermoeden, de heilige Sint-Quintinus. Quinten of Kwinten, zoals hij soms ook genoemd wordt, heeft zijn feestdag op 31 oktober. Hij wordt vaak aangeroepen tegen de hoest en is de patroonheilige van de chirurgen, kapelaans, kleermakers, korporaals en sleutelmakers. Er zijn ook verscheidene plaatsen waar hij de patroonheilige van is. Ondermeer Saint-Quentin in Frankrijk, Hasselt, Hees, Sint-Kwintens-Lennik maar ook Zonhoven en Gelinden.

Een kathedraal is niet op één dag gebouwd. De weg naar het ultieme huis van God is lang en kronkelig, dit wordt bewezen door de verscheidene bouwfases van het gebouw.

• Tussen 820 en 920 na Christus: aan de Helbeek (centrum Hasselt) wordt een eerste primitieve kerk opgericht gewijd aan Sint-Quintinus.
• Rond 1100 werd Hasselt een parochie en werd er een Romaanse kerk in Diestse ijzerzandsteen opgericht.
• 12de eeuw na Christus: de kerk werd uitgebreid met zijbeuken.
• 13de eeuw na Christus: de zuidelijke zijbeuk wordt verbouwd.
• 14de eeuw na Christus: toevoeging van een kruisbeuk (kerk gebouwd in vorm van een kruis).
• Begin 15de eeuw: de Romaanse stijl moet plaats maken voor de gotische stijl.
• Begin 16de eeuw: bouw van een kooromgang met kapellen, dit was uniek voor een Limburgse kerk in die tijd.
• 1725: de torenspits van 1574 brandt door een blikseminslag af. De huidige torenspits is geboren.
• 1862-1879: restauratiewerken onder leiding van architect J. Delsaux. Ook worden er traptorentjes tegen de westelijke gevel en spuwers geplaatst.
• 1994-2000: weer restauratiewerken.

Tijdens al deze werken is er één constante: de voorkant van de onderbouw van de toren is nog altijd gemaakt van de originele Diestse ijzerzandsteen. Het is over dit merkwaardig gesteente dat deze earthcache zal gaan.


IJzerzandsteen

"IJzerzandsteen is een fijnkorrelig, donkerbruine ijzerhoudende steensoort, ontstaan door het samenklitten van fijne glauconiet-houdende limonietzandkorreltjes. Door de inwerking van lucht oxideert het oorspronkelijk donkergroene glauconiet naar het donkerbruine limoniet." (Wikipedia)

IJzerzandsteen, ook wel Diestiaan genoemd, is ontstaan door de Diestiaanzee. Deze ondertussen verdwenen zee overspoelde in het Tertiair (zo'n 70 tot 3 miljoen jaar geleden) regelmatig een groot deel van België. Hierdoor werden er afwisselend klei en zandlagen afgezet. Maar zo'n acht miljoen jaar geleden werd er ook een laag sterk glauconiethoudende zand afgezet. Dankzij de zee, die zich ook regelmatig terugtrok vielen deze zandbanken bloot. Hierdoor werd het glauconiet verweerd en het zand roestte aan elkaar. Oxidatie deed zijn werk. Niet enkel door de blootstelling aan lucht, maar ook door het inwerkende water, dan langzaam door de lagen zand sijpelde werd er een sterke laag ijzerzandsteen gevormd. IJzerzandsteen werd een zeer populair bouwmateriaal tijdens de middeleeuwen en is dan ook in vele kerken gebruikt.

(De relatieve positie van de historische Diestiaanzee ten opzichte van Europa.)

De Diestiaanse zee is dus verdwenen, maar hoe komt dat nu? Wel, dankzij de vorming van de Alpen werd het land langzaam naar omhoog getild. Hierdoor trok de oude zee zich permanent terug. Wind en regen hebben de zachte zandlagen - die niet beschermd werden door ijzerzandsteen - weggespoeld. Hierdoor is er een heuvelachtig landschap ontstaan. Deze heuvels noemt men getuigenheuvels en zijn onder andere terug te vinden in het Hageland, de Vlaamse Ardennen en het Heuvelland.

Gebruik en ontginning van ijzerzandsteen

Zoals je kan zien werd ijzerzandsteen vooral in de regio van Diest ontgind. En daar werd het ook gebruikt. In de middeleeuwse samenleving was het heel normaal om een lokaal gevonden product ook slechts lokaal te gebruiken, iets wat wij moderne mensen ons niet kunnen voorstellen.

Ijzerzandsteen werd hét bouwmateriaal van de middeleeuwen. Het was lokaal beschikbaar, de Diestse ijzerzandsteen had niet al te veel storende limonietlagen én het gesteente was makkelijk te versnijden. Dit alles maakte het gesteente tot het typische bouwmateriaal van de Demergotiek en de Zuid-Vlaamse heuvels. Ook het feit dat er weinig andere groeven waren - er waren wel klei-, marmer- en arduingroeven - die het juiste materiaal konden leveren en dichtbij waren zorgde ervoor dat ijzerzandsteen zo populair werd.

De Earthcache loggen

Beantwoord de volgende vragen in uw eigen woorden en e-mail ze naar mij. Log onmiddelijk. U krijgt enkel een tegenbericht indien uw antwoorden fout zijn of er meer informatie nodig is.

1. Hoe ziet de ijzerzandsteen die gebruikt is bij de bouw van de kathedraal, eruit en hoe voelt het gesteente aan? Hoe komt dit?
2. Als men ijzerzandsteen vond, ging men enkel het bovenste deel van de berg ontginnen. Waarom?
3. (Optioneel, maar zeer gewenst): Maak een foto van uzelf of uw GPS aan de kathedraal.

English

The Saint-Quintinus cathedral of Hasselt is the smallest and youngest cathedral in Belgium. On the 31st of may 1967, the diocese of Hasselt was created by pope Paulus VI. This meant that the diocese needed a main church and thus the Saint-Quintinus church was promoted to cathedral. Monsignor Patrick Hoogmartens has established his 'cathedra' or bishop seat here. The cathedral honors, as the name suggests, Saint Quintinus. Quinten or Kwinten, as he is sometimes called, has his holiday on the 31st of October. He often is called on to cure coughing and he is the patron saint of the surgeons, curates, tailors, corporals and key makers. There are various places where he is the patron saint. Saint-Quentin in France, Hasselt, Hees, Sint-Kwintens-Lennik but also Zonhoven and Gelinden are only some of these places.

A cathedral is not build in one day. The road to the ultimate house of God is long, this is proven by the various building phases of the building.

• 820-920 AD: the first primitive church is build at the Helbeek (centre of Hasselt) and is devoted to Saint Quintinus.
• Around 1100 AD, Hasselt became a parish and a roman church was built, using a specific type of rock called ferruginous sandstone, found in Diest.
• 12th century AD: the church was upgraded and they added side aisles.
• 13th century AD: the southern side aisles are getting rebuilt.
• 14th century AD: they added a transept (church built in the form of a cross).
• Early 15th century: the roman style is thrown overboard and they started reworking the church in the gothic style.
• Early 16th century: they are building a chancel ambulatory with chapels, which was unique for a church in Limburg at that time.
• 1725: the peak of the tower, built in 1574, burns down because of a lightning strike. The current peak is born.
• 1862-1879: restoration under the guidance of architect J. Delsaux starts. They are adding gargoyles and little towers.
• 1994-2000: another restoration of the church.

During these works there is one constant: the front of the lower tower is still made from the original ferruginous sandstone. The topic of this eartcache is this curious rock.

Ferruginous sandstone

"Ferruginous sandstone is a fine grained, darkbrown, iron-rich stone, created by the sticking together of fine glauconite-holding limonite sand grains. Because air oxidizes the former darkgreen glauconite, the stone changes to a darkbrown limonite." (Wikipedia - loosely translated)

Ferruginous sandstone, also called Diestiaan, originated from the Diestiaan-sea. This long gone sea often used to submerge large parts of Belgium in the Tertiary (some 70 - 3 million years ago). Because of this, layers of clay and sand were deposited. But some eight million years ago, a layer of glauconite-rich sand was also deposited. Thanks to the withdrawal of the sea, which withdrew various times, these sand-banks came to the surface. Because of this, the glauconite was worn down and the sand rusted together. Oxidation did it's job. But not only by air was the rock formed, water that slowly seeped into the layers of sand also played a key role in the formation of a strong layer of ferruginous sandstone. The stone was a very popular building material during the middle ages and it has been used to build many churches.

(The relative position of the historical Diestiaan-sea with respect to the current borders of Belgium.)

The Diestiaan-sea is gone now, but how did that happen? Thanks to the geological processes that formed the Alps, the land was slowly risen. Because of this, the sea withdrew permanently. Wind and rain battered the soft sand layers - those who weren't protected by the ferruginous sandstone - and flushed them away. This formed a hilly landscape. These hills are now known as "witness hills" (loosely translated) and they are found in the Hageland, the Flemish Ardennes and the Heuvelland.

Use and mining of ferruginous sandstone

As you can see, the ferruginous sandstone was mined mostly in the Diest region. And that's where it was used. In the middle ages, it was normal for a community to only use a locally found product locally. This is something that we, modern people, can't imagine.

Ferruginous sandstone became thé building material of the middle ages. It was locally available, the Diestian rock didn't have too many ugly limonite layers and it was easy to cut. All this made it so that the stone became the typical building material for the Demergothic style and the South-Flemish hills. The fact that there weren't many quarries - there were clay, marble and blue stone quarries - that could deliver the right building materials for big structures like a cathedral, and the fact that these quarries weren't very close to Hasselt made ferruginous sandstone so popular.

Logging the earthcache

Answer the following questions in your own words and e-mail me the answers. Log immediately. You will only receive a reply if your answers are wrong or require more information.

1. What is the appearance of the ferruginous sandstone used at the cathedral? What does it feel like when you touch it? Why does it feel like this?
2. When people found ferruginous sandstone, they would only excavate the outer parts of the mountain. Why would they do this?
3. (Optional, but encouraged): Snap a picture of yourself or your GPS in front of the cathedral.