Sporen aan de hemel: 1 april 1943
April 1943: een roerige maand in door Nazi Duitsland bezet Europa: eind april 1943 braken overal in Nederland proteststakingen uit, spontaan en volkomen onverwacht. De reden voor de stakingen was een oproep van de bezetter. Deze oproep had als strekking dat alle voormalige Nederlandse militairen alsnog in krijgsgevangenschap moesten. Ze zouden in Duitsland te werk worden gesteld in de 'Arbeitseinsatz'. Deze stakingen, die tot in mei 1943 voortduurden, werden met grof geweld door de Duitsers onderdrukt. In Warschau vond een opstand plaats in de Joodse getto. De opstand vond plaats van 19 april tot 16 mei tot ze bloedig werd neergeslagen door de Duitsers onder leiding van SS-Gruppenführer Stroop.
Deze cache stond voorheen bekend als 'Avro Lancaster' en is in maart 2012 geadopteerd van Meryl. Onze dank gaat uit naar Meryl voor het uitzetten en onderhouden van deze cache. Wij hebben besloten deze cache op te laten gaan in l onze serie 'Sporen aan de Hemel', die als thema heeft de luchtoorlog boven Noord-Nederland. Deze wijkt dus af van de anderen, omdat deze niet gesitueerd is in Noord- l. Op dat we niet vergeten.
De missie:
In de nacht van 1 april klonk boven midden Nederland het monotone gebrom van vliegtuigmotoren: geallieerde bommenwerpers op weg naar Nazi-Duitsland om daar doelen te bombarderen met als doel de oorlog te bekorten. Eerder die nacht was vanaf de Royal Airforce (R.A.F.)-basis Elsham Wolds in Lincolnshire een Avro Lancaster van het 103 squadron opgestegen met als doel de Duitse stad Emmerich. Het toestel met registatienummer ED-626 werd gevlogen door de 20 jarige Squadron Leader O'Donoghue. Het squadron met als motto 'Noli Me Tangere' ('Touch Me Not') opgericht in het jaar 1917 was sinds oktober 1942 uitgerust met de Lancasters. Ondanks het feit dat het doel niet ver in Nazi-Duitsland lag, was de missie niet zonder gevaar, zeker voor een eenzame Lancaster...
Vanaf de winter van '40/'41 hadden de Duitsers in aanvulling van hun zoeklichtengordel een reeks nachtjagersectoren met gevechtsleidingsradarpeilstationen uitgezet, die op een onderlinge afstand van 40 kilometer waren geprojecteerd. Deze sectoren overlapten elkaar. Dit systeem stond bekend als het 'Himmelbett'-systeem. De straal van 40 kilometer was gebaseerd op de reikwijdte van de 'Würzburg'-radar. Met goed opgeleid personeel, die de apparatuur bediende, was men in staat om de nachtjagers met een nauwkeurigheid van 100 meter naar het doel te leiden. Echter de geallieerden zaten ook niet stil: ze werden steeds efficiënter in het storen van de radar en het 'Himmelbett'-systeem begon obsoleet te geraken. Maar de Duitsers zaten niet stil: begin 1943 introduceerden zij een nieuwe tactiek onder de naam: 'Zahme Sau' ('Tam Zwijn'). Bij deze tactiek werden bij de detectie van geallieerde bommenwerpers en masse Duitse nachtjagers gescrambeld waarna ze zich verzamelden bij diverse radiobakens om van daar uit naar geallieerde bommenwerpers te worden gedirigeerd. De nachtjagers hielden contact met de bommenwerpers zolang brandstof- en munitievoorraad dit toeliet. De specialisten van het Nachtjagdgeschwader 1 met hun, op deze taak specifiek uitgeruste vliegtuigen, boekten daardoor vele successen tegen de geallieerde bommenwerpers.
Maar terug naar de ED-626: Squadron Leader O'Donoghue manoeuvreerde zijn Lancaster Mk III de startbaan op en toen hij toestemming kreeg om op te stijgen, deed hij de gaskleppen van de machtige Packard Merlin motoren open, waarna de Lancaster de donkere nacht in verdween. Tijd: 04.29u. Dit keer stond de Lancaster er alleen voor...
Op vliegbasis Twente had Oberfeldwebel Fritz Timm samen met zijn boordmarconist dienst. Timm, ingedeeld bij de Dritte Gruppe Nachtjagdgeschwader 1, zou bij het alarmstart in zijn Messerschmitt Bf-110 het luchtruim kiezen. De tweemotorige Bf-110, een jachtkruiser met twee watergekoelde Daimler Benz motoren met elk 1100 pk, was uitgerust met de zogenaamde 'Schrägemusik', een schuin naar boven vurend boordwapen, waardoor de Bf-110 in staat was om onder de niet bewapende onderkant van de Britse bommenwerper te kruipen. Zodra de nachtjager ongezien onder zijn prooi was gekropen, was deze ten dode opgeschreven. Oberfeldwebel had al de nodige overwinningstekens op de richtingsroer van zijn nachtjager kunnen aanbrengen: elk teken een geallieerd toestel wat hij had neergeschoten.
Het begon te schemeren. Aan boord van de ED-626 maakte de bemanning zich op voor de vlucht terug naar Elsham Wolds: de missie boven Emmerich was volbracht. Nu nog zorgen dat de vijand hen niet te pakken kreeg: alert blijven! Ondertussen naderde een Messerschmitt Bf-110 steeds dichter zijn doel. Het doel: een eenzame Lancaster ergens boven Gelderland. Behoedzaam kroop Timm onder de bommenwerper: niemand aan de boord van de Lancaster had hem opgemerkt. Stacatto klonk: veertig meter onder de bommenwerper braakte de Schrägemusik zijn lood uit richting de Brit. Het was een voltreffer...
De bemanning van de Lancaster heeft nooit geweten, waardoor hun toestel werd geraakt. Het vliegtuig vloog in brand en was onbestuurbaar geworden. Niemand weet wat er in die laatste minuten aan boord is gebeurd. Waarom verliet de bemanning niet het toestel? Waren ze niet in staat om te springen? Volgens een ooggetuige verloor het toestel snel hoogte en kwam brandend in glijvlucht naar beneden: het mistte op een haar na de kerktoren van Elspeet om vervolgens te pletter te slaan in de Leuvenumse Bossen.
Om 07.22u raakte de Lancaster de grond: de sporen daarvan zijn nog steeds zichtbaar. Het stuiterde nog één keer op; om vervolgens 50 meter tot stilstand te komen. Het incident was niet on opgemerkt gebleven: al snel kwamen veel mensen kijken; de locatie was makkelijk te vinden, omdat de Lancaster brandde als een fakkel. Een tweetal bemanningsleden hing aan hun parachute levenloos in de nabije bomen. Schuin achter de bommenwerper lag een zwaargewonde man: Sergeant Sefton Stafford, één van de boordschutters. Spoedig waren de Duitsers ter plaatse en moest een ieder de plek verlaten. Stafford is door de Duitsers naar een hospitaal afgevoerd, alwaar hij aan zijn verwondingen overleed. Hij werd begraven op begraafplaats 'Rusthof' in Amersfoort. Vier bemanningsleden kwamen om in de vlammen; twee anderen werden uit het toestel geslingerd. Zij liggen allen begraven in Harderwijk op begraafplaats 'Oosteinde'. De toenmalige landeigenaar, de heer Jurriaanse, heeft als eerste op de plek waar de bommenwerper neerstortte een eenvoudig gedenkteken opgericht: een eenvoudig kruis...
Oberfeldwebel Timm, verantwoordelijk voor het neerschieten van de Avro Lancaster, viel op 28 mei 1944 voor de lopen van een Amerikaanse P-51 Mustang, waarna hij dodelijk getroffen neerstortte op een spoorbaan bij het Duitse Ebsdorf.
Deze cache is een eerbetoon aan hen die hun leven gaven voor onze vrijheid:
39828 - Squadron Leader - Pilot - C. O'Donoghue
1459176 - Sergeant - Boordwerktuigkundige - J.E. Callaghan
658467 - Sergeant. - Navigator - A.H. Fry
126517 - Flying officer - Bommenrichter - E.R.V. Ashcroft
1212281 - Sergeant. - Radiotelegrafist/boordschutter - J.E. Winn
115731 - Flying Officer - Boordschutter - I.C. Burns
1033931 - Sergeant. - Boordschutter - S. Stafford
De route:
De wandeling voert je door de Leuvenumse Bossen, voor een groot deel eigendom van Natuurmonumenten, zonder hun welwillende toestemming en medewerking was deze cacheroute niet mogelijk geweest. De wandeling van en terug naar de parkeerplaats bedraagt zo'n 5 tot 6 kilometer; het is eveneens mogelijk om de route na het vinden van de cache te verlengen met een kilometer: hiermee voorkom je dat je het grootste deel van de wandeling terug langs recht pad loopt. De keuze is aan jezelf
De Leuvenumse Bossen zijn een aantal aaneengesloten natuurgebieden samengesteld uit vier verschillende deelgebieden met elk hun eigen karakter. Het Hulshorsterzand herbergt stuifzandvlaktes met hoge zandduinen. Leuvenhorst wordt gedomineerd door grove dennenbossen op voormalig stuifzand. Het Leuvenumse bos, een van de eerste aankopen van Natuurmonumenten, is een gevarieerd bos met (veel) loofhout doorsneden door een laaglandbeek. Het Cyriasische veld tenslotte heeft een droge heidevegetatie. De gebieden vormen een belangrijke natuurverbinding tussen de Veluwe en het Veluwemeer. Door nieuwe gebiedsaankopen, natuurherstel en het aanleggen van wildpassages zorgt Natuurmonumenten ervoor dat edelherten in de toekomst naar de Veluwemeerkust kunnen trekken. Zo kunnen ze de vlaktes weer bereiken waar ze vroeger thuis hoorden. Ook andere dieren, planten, insecten, amfibieën en reptielen zullen profiteren van deze groene verbindingszone. Een bijzonder gebied, waarin het zeer goed mogelijk is, dat je onderweg wild tegenkomt...
Bijzonderheden:
- Het gebied is toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang;
- Vrij wandelen en fietsen op wegen en paden;
- Honden zijn aangelijnd toegestaan;
- Respecteer flora en fauna, de overige aanwijzingen en betreedt absoluut geen privé-terrein;
- Blijf op de paden behalve om de cachelocatie te bereiken.
De cache:
Even een opmerking vooraf, de cache is een eerbetoon aan hen die hun leven geven voor onze vrijheid. Daarom het verzoek deze cache niet te doen op 4 Mei
Waypoint 1:
N52 19.177 E5 45.290
Parkeer hier de auto: let op dat je niet op de weg parkeert. Waardevolle spullen: neem ze mee. Auto's worden hier opengebroken! Nadat je de auto geparkeerd hebt, ga je naar:
Waypoint 2:
N52 19.202 E5 45.214
Hier tref je meerdere keren hetzelfde getal aan. Noteer dit als ABC
Waypoint 3:
N52 19.(C-1)21 E5 44.(B+3)08
'Hier vind je een bordje; tel hiervan het aantal schroeven waarmee het vast zit, trek daar 1 van af en noteer dit als D'.
Waypoint 4:
N52 19.(D-2)24 E5 44.(D-1)70
Waypoint 4 is is een via punt: geen opdracht hier dus. In dit bos zit veel wild en wij kwamen, toen wij de route planden op dit deel van de route erg veel reeën tegen. Als je kans wilt maken om ze ook te zien, wees dan zo stil mogelijk en kijk goed om je heen: ze zijn soms lastig te spotten.
Waypoint 5:
N52 19.(D-1)72 E5 44.(D-3)80
Je vindt hier een getal van 2 cijfers onder een paard.
' Trek van dit getal onder het paard 43 af. Noteer dit als EF'.
We gaan verder richting:
Waypoint 6:
N52 19.(F-1)80 E5 44.(E-1)35
Let op: betreed hier geen privé-terrein!
'Ga hier op zoek naar de tekst op de gevel. Staat hier “Kijk uit” dan G=7, is ditmaal “`Pas op” dan G=2'.
Waypoint 8:
N52 19.G81 E5 43.(G+2)14
Op dit punt aangekomen, tref je een paal met informatie tegen. Deze informatie bevat een tijd, deze tijd is anders dan in de cache omschrijving is gegeven. Wij houden de tijd aan die we in de oude informatiebronnen hebben gevonden voor de omschrijving. Om het volgende punt te kunnen bepalen trek je de tijd gevonden op het informatie bord af van de tijd in de cache omschrijving. Dit geeft een aantal minuten. Vermenigvuldig dit verschil met 3 en je hebt de waarde voor H.
'Tijdsverschil vermenigvuldigd met 3 is de waarde voor H.
Waypoint 9:
N52 19.(H+2)69 E5 44.0(H-2)7
Hier tref je een bord aan met informatie.
'Wie maakte de tekening op dit bord? Neem de letterwaarde van de 2e letter van de voornaam als J'.
| A = |
| B = |
| C = |
| D = |
| E = |
| F = |
| G = |
| H = |
| J = |
De cache:
'De cache is te vinden op (F+G+H+J) meter van het bord in de richting DC(A-1) graden True North'.
Wees erg voorzichtig bij het loggen van de cache. Probeer zo onopvallend mogelijk te loggen. Het kan hier namelijk druk zijn!
De terugroute:
Na het loggen van de cache kun je terug naar de auto. Om nog iets langer te genieten van dit mooie stuk natuur geven we je twee waypoints waar je langs lkunt lopen terug naar de parkeerplaats. Dit is alleen tussen 01 September en 01 November niet mogelijk ivm de hertenbronst
Waypoint 10:
N52 20.(A-1)00 E5 44.(D-1)06
Waypoint 11:
N52 19.(G+1)05 E5 44.J00
We hopen dat jullie veel plezier beleeft hebben aan deze wandeling.
Deze cache maakt onderdeel uit van een cacheserie. Zie hiervoor op www.sporenaandehemel.nl. Op deze site kun je ook terecht voor een banner.
Bron: - Gevleugeld Verleden, Ab A. Jansen, 1976, Baarn