Zapraszamy na spacer wśród modrzewi polskich!

Kolejny przystanek spaceru po śląskich rezerwatach przyrody - rezerwat Modrzewiowa Góra.

Rezerwat przyrody Modrzewiowa Góra został ustanowiony zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 17 maja 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody, w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego ze stanowiskami modrzewia polskiego.

Obejmuje obszar lasu o powierzchni 49,27 ha, położony jest w obrębie ewidencyjnym Zwierzyniec III, gminie wiejskiej Panki, powiecie kłobuckim, województwie śląskim.

!!!UWAGA!!!

Pamiętaj, że po rezerwacie można poruszać się tylko po wyznaczonym szlaku. Jest to szlak pieszo – rowerowy, stanowiący leśną ścieżkę edukacyjną Nadleśnictwa Kłobuck oraz oznakowany na niebiesko Szlak Rezerwatów Przyrody.

Pamiętaj też o obowiązujących zasadach zachowania w rezerwatach przyrody, bo w nich przyroda ma zawsze pierwszeństwo, a człowiek jest tylko gościem ;), a więc nie schodzimy ze szlaków, nie uszkadzamy roślin, nie płoszymy zwierząt, nie zbieramy grzybów i nie wyprowadzamy psów.  Spacery z czworonogiem są zawsze super :) ale planujmy je świadomie w innym miejscu, aby nie naruszać obowiązujących w rezerwatach zakazów(!)

Trochę faktów na temat wartości przyrodniczych rezerwatu.

Rezerwat przyrody Modrzewiowa Góra został utworzony w roku 1957. Od tego czasu rezerwat nie zmienił zasięgu granic. Zgodnie z opisem terenu rezerwatu z okresu jego utworzenia w całości stanowił on powierzchnię leśną. Drzewostan był wielopiętrowy i wielowiekowy. W części północno-zachodniej występowało około 100 szt. dębów bezszypułkowych i szypułkowych w wieku 200-400 lat. Na całej powierzchni występowały sporadycznie buk, sosna, świerk, jodła w wieku 120-150 lat.

Rezerwat przyrody Modrzewiowa Góra w dużej mierze położony jest na skraju kompleksu leśnego, w związku z czym część jego granic cechuje się dużą czytelnością w terenie. Rezerwat ma kształt zbliżony do trójkąta, jednym z wierzchołków zwróconym na południe. Całą powierzchnię rezerwatu przyrody Modrzewiowa Góra zajmują ekosystemy leśne. Zasadniczo są to lasy mieszane z dominacją drzew liściastych i niewielką domieszką drzew iglastych, mniejszy jest udział drzewostanów czysto liściastych.

Rezerwat przyrody Modrzewiowa Góra jest jednym z około 20 rezerwatów na terenie kraju, które chronią stanowiska modrzewia europejskiego polskiego Larix decidua subsp. polonica. Ponieważ, zgodnie z czerwoną listą IUCN, takson ten jest zagrożony (kategoria EN) – zmniejsza się jego liczebność, a jego populacje występują na izolowanych stanowiskach – stanowi on o istotnej roli rezerwatu przyrody Modrzewiowa Góra w krajowym systemie ochrony przyrody.

Na terenie rezerwatu występuje kilkaset modrzewi polskich w różnym wieku, sięgającym prawie 180 lat!!!! Najwięcej rośnie ich jednym z fragmentów lasu, gdzie tworzą zwarty drzewostan w wieku 98 lat.

Spośród gatunków zwierząt najliczniej reprezentowane są bezkręgowce, a wśród nich gatunki owadów. Duże znaczenie dla rezerwatu mają gatunki saproksyliczne (czyli związane z martwym drewnem). Ze względu na wiek i strukturę drzewostanu widoczne są w rezerwacie procesy przyrodnicze, które mogą powodować powiększenie puli genowej i gatunkowej organizmów zwierzęcych. Dotyczy to szczególnie bezkręgowców zasiedlających obumierające i martwe drzewa oraz ich części. W całym lesie tworzącym rezerwat przyrody istnieją bardzo dobre warunki dla występowania organizmów saproksylicznych. Wynika to przede wszystkim ze stosunkowo dużej, nawet jak na powierzchnię chronioną, ilości tzw. martwego drewna. Podczas prac dotyczących inwentaryzacji fauny rezerwatu natrafiono na gatunki saproksyliczne. Stwierdzono m.in. występowanie bardzo rzadkiego chrząszcza z rodziny przekraskowatych Cleridae tj. Dermestoides sanguinicollis. Chrząszcz ten wpisany jest do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt Bezkręgowych jako zagrożony wyginięciem.

Gatunek tego drapieżnego chrząszcz odnotowano pierwszy raz w tym rezerwacie z Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Ma tylko kilka stanowisk w Polsce, m.in. w Białowieży i Rogalinie.

Przekrasek (fot. T. Biwo)

Przedstawiciel chrząszczy Biegacz zielonozłoty (fot. T.Biwo)

Spośród kręgowców największą liczbą gatunków odznaczają się ptaki. Podobnie jak w przypadku mniejszych przedstawicieli fauny w większości są to gatunki ptaków typowe dla środowiska leśnego. Na uwagę zasługuje jednak występowanie tzw. dziuplaków. Do najcenniejszych dziuplaków odbywających lęgi na terenie rezerwatu należą dzięcioł czarny oraz gołąb siniak. Występowanie tych dwóch gatunków zależne jest od gabarytów drzew, a tym samym ich wieku. Dodatkowo występowanie populacji lęgowej siniaka jest ściśle zależne od populacji dzięcioła czarnego. Dzięcioł czarny jako największy w Polsce tzw. dziuplak pierwotny tworzy warunki do odbywania lęgów przez siniaka. Siniak z kolei jako tzw. dziuplak wtórny jest w stanie zasiedlić i odbyć lęgi w odpowiednio dużych i opuszczonych dziuplach dzięcioła czarnego. Kolejnym, ciekawszym, a jednocześnie posiadającym kategorię narażony na wyginięcie (VU) w Czerwonej Liście Ptaków Polski, gatunkiem jest ortolan. Ortolan zasiedla strefę ekotonową, tj. granicę leśno-polną.

Ekoton - ekosystem, który stanowi strefę przejściową między ekosystemami, zamieszkiwany przez organizmy charakterystyczne dla obu biocenoz bądź specyficzne tylko dla tej strefy. Ekotony o charakterze naturalnym tworzą łagodne formy przejściowe między sąsiadującymi ekosystemami (np. pas roślinności krzewiastej pomiędzy lasem i polem). Pełni rolę strefy buforowej, ochronnej dla lasu przed niszczącą siłą wiatru. Ze względu na funkcje i pozytywne cechy stref ekotonowych należy dążyć do ich zachowania i ochrony. 

Fot. RDOŚ

Rezerwat przyrody Modrzewiowa Góra nie ma nadprzeciętnych walorów faunistycznych na tle innych obiektów chronionych w kraju. Jednocześnie jego rola w krajowym systemie ochrony przyrody dla fauny może mieć duże znaczenie w zakresie organizmów saproksylicznych. Odkrycie stanowiska przekraska gatunku Dermestoides sanguinicollis posiadającego nieliczne stanowiska w Polsce może natomiast świadczyć o ważnej roli rezerwatu w zachowaniu rzadkich i ginących owadów związanych z martwym drewnem.

Cenne gatunki fauny (dziuplaki i organizmy saproksyliczne) swoją biologię i rozwój wiążą ściśle z martwym i zamierającym drewnem.

Przypominamy o roli martwego drewna w lesie!!!

Stojące czy leżące i próchniejące drewno nigdy (przenigdy!) nie marnuje się w przyrodzie :). Stanowi bowiem miejsce występowania ogromnej liczby stworzeń (mikroorganizmów, grzybów, mchów, ptaków oraz wielu gatunków owadów). Martwe kłody gromadzą wilgoć, czym stwarzają dogodne miejsca dla kiełkowania roślin. Wiele nasion drzew wybiera martwe kłody jako początek swej długiej historii życia.

Odwiedzając rezerwat Modrzewiowa Góra, zatrzymaj się przy martwej kłodzie, dobrze się jej przyjrzyj  i zwróć uwagę, czy określenie „martwa” jest w ogóle zasadne! To fascynujące, że po śmierci drzewa zaczyna się jego drugie, nie mniej ciekawe życie!

Ta pokaźna sosna była kiedyś niewielką siewką, która urosła na sporej martwej kłodzie drewna, kłoda z czasem rozłożyła się, a drzewko musiało jakoś sobie poradzić - prawda, że natura jest piękna? (fot: P. Skrzypiec)

Źródło: Plan ochrony dla rezerwatu przyrody „Modrzewiowa Góra” (K. Kulpiński, A. Tyc, T. Biwo, Kraków, 2022).

Skrytką opiekuje się Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach, jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami przyrodniczymi, zaobserwuj nasz profil Facebook. Znajdziesz go, wyszukując hasło: "Ochrona Przyrody Województwa Śląskiego".