Borowik górski (Butyriboletus subappendiculatus)
Borowik górski (Butyriboletus subappendiculatus)
Borowik górski to rzadki i ginący grzyb z rodziny borowikowatych, niezwykle podobny do tzw. borowika żółtobrązowego B. appendiculatus. Oba grzyby reprezentują opisany dopiero w 2014 r., nie mający polskiej nazwy, nowy rodzaj Butyriboletus o charakterze pośrednim między typowymi borowikami a maślakami. Niektórzy naukowcy uważają borowika górskiego jedynie za formę borowika żółtobrązowego, dlatego brak borowika górskiego w checkliście (zestawieniu wszystkich gatunków) grzybów wielkoowocnikowych podanych z Polski prof. Wojewody.
Borowik górski wytwarza owocniki od pierwszych dni lipca do połowy września.
Rozmieszczenie borowika górskiego tak w skali Polski, jak Europy i kuli ziemskiej nadaj jest znane tylko wyrywkowo i budzi wiele sporów wśród uczonych oraz amatorów. Podawano go m.in. z Bułgarii, Słowenii, Słowacji, Czech, Polski, Niemiec, Francji, Szwajcarii, Hiszpanii, UK, Szwecji i Norwegii. Niewykluczone, że rośnie także w Serbii, Czarnogórze, Grecji, Turcji, Rosji, Ukrainie czy Chinach.
Borowik górski różni się od morfologicznie niemal identycznego borowika żółtobrązowego preferowanymi siedliskami oraz partnerami mikoryzowymi. Rośnie pojedynczo lub w nielicznych grupach, na kwaśnej, bogatej w humus glebie, zwykle na skałach wylewnych (gnejsach i granitach) pod świerkami i jodłami w Polsce, pod świerkiem, sosną lub modrzewiem w Niemczech i Austrii. Mikoryzy formuje niemal na pewno ze świerkiem i jodłą, o innych szpilkowych brak pewnych danych, co już teraz pozwala go całkiem nieźle odróżnić od b. żółtobrązowego, zasiedlającego lasy liściaste na wapieniu bądź dolomicie, wchodzącego w mikoryzę z bukiem, grabem albo dębem. Tym niemniej b. górski preferuje miejsca widne i ciepłe, o rozluźnionym drzewostanie. Z Polski podawany głównie z południa (małopolskie, podkarpackie, rzadziej świętokrzyskie), lecz także z Pomorza Gdańskiego (zatem wszędzie tam, gdzie mikroklimat jest dość wilgotny, rosną dzikie lub sadzone jodły i świerki, a zarazem działają spostrzegawczy mikologowie).
Owocniki borowika górskiego są bardzo zmienne, o niektórych cechach idealnie pośrednich między typowymi borowikami a typowymi maślakami na przykład wierzch młodych owocników zawsze suchy, nawet po mgle, a u starszych zawsze lekko tłustawy („maślisty”) jak u maślaków.
Pory zmieniają kolor z wiekiem osobnika, tak samo jak rurki. Wpierw złociste, potem oliwkowe, a następnie brązowo-żółte z oliwkowym odcieniem.
Rurki borowika górskiego zmieniają barwę wraz z rozwojem owocnika, natomiast nie zmieniają koloru po uszkodzeniu. U młodych borowików górskich jasne, słomkowożółte; u starszych cytrynowo żółte; u najdojrzalszych zaś oliwkowo zielone, co najwyżej ze zgniło żółtym poblaskiem.
Kapelusz dość duży (10-15 cm średnicy), początkowo półokrągły i żółto-brązowy, o podwiniętych brzegach; następnie łukowato wygięty i płowy; u najstarszych egzemplarzy b. górskiego poduszkowaty oraz purpurowo brązowy. Dość swoista jest faktura powierzchni, okrytej wrastającymi włóknami. Mleczka brak.
Trzon środkowy, walcowaty, cały czas dość pękaty, ze stożkowato ukorzenioną podstawą i ciemniejszym, ochrowym dołem. Kształt i barwa nóżki zmieniają się z wiekiem owocnika równie gruntownie jak kapelusz i miąższ: u najmłodszych egzemplarzy nóżka beczułkowata lub jajowata w kształcie, okryta delikatną siatką, kremowobiała bądź pastelowo żółta, niekiedy z czerwonawą lub pomarańczową strefą; u starszych raczej nieregularnie cylindryczna lub tylko lekko walcowata, goła (siatka zanika). Pierścienia i pochwy brak.
Miąższ niemal wszędzie złocisty, w różnych odcieniach cytrynowej, siarkowej lub chromowej żółci w trzonie, a żółci w kapeluszu, tylko u podstawy nóżki różowawy, gliniasto rdzawy, purpurowo winny bądź łososiowy. U młodych egzemplarzy dość jędrny, u starszych miękki. Nie przebarwia się po nacięciu lub uszkodzeniu. Smak i woń słabe, trudne do nazwania (niespecyficzne), czasem opisywane jako lekko grzybowe.
Wysyp zarodników zdaniem niektórych zielonawy. Spory b. górskiego mierzą zwykle 9,5-15 µm na 3–4,5 µm.
Ogromna zmienność kształtów i kolorów trzonu, kapelusza i miąższu utrudnia odróżnienie od innych przedstawicieli rodzaju Butyriboletus, w Polsce i krajach sąsiednich od borowika przyczepkowego (b. żółtobrązowego). Borowik górski nie błękitnieje na przekroju w przeciwieństwie do borowika żółtobrązowego.
Z perspektywy grzybiarza-amatora najniebezpieczniejsze jest pomylenie b. górskiego albo żółtobrązowego z silnie trującymi, bajecznie kolorowymi borowikowatymi z rodzajów Rubroboletus, Suillellus oraz Imperator (w Polsce przede wszystkim z tzw. borowikiem ponurym vel świniakiem, diabelskim grzybem, poćcem Suillellus luridus oraz bardzo rzadkim u nas borowiekiem szatańskim czyli grzybem krwistym (Rubroboletus satanas).
Borowik górski to smaczny grzyb jadalny, ale zasługuje na ochronę z uwagi na swą rzadkość w Polsce i całej Europie. Świetnie nadaje się do suszenia co wzmacnia jego aromat. Początkującym grzybiarzom grozi także pomylenie go z trującymi członkami rodziny borowikowatych.
Jak u jadalnych maślaków, koźlarzy i borowików. Borowik górski dobrze smakuje z dziczyzną i wołowiną, w jajecznicy ze szczypiorkiem oraz jako samodzielne danie, zwłaszcza suszony lub marynowany.
Butyriboletus subappendiculatus
Butyriboletus subappendiculatus is a pored mushroom in the family Boletaceae. This European species was originally described as a species of Boletus in 1979, but later transferred to Butyriboletus in 2014. It is considered endangered in the Czech Republic.
Aby rozwiązać zagadkę należy skompletować układankę :
To complete the puzzle, you need to complete the puzzle:
Borowik górski (Butyriboletus subappendiculatus)