Het woord 'boek' is vermoedelijk afkomstig van het Germaanse woord voor beuk, boche. De omslagen van de eerste boeken werden namelijk gemaakt van een rechthoekig stuk (beuken)hout.

Het Griekse woord biblia (boeken) is het meervoud van biblion dat oorspronkelijk 'papyrusje' betekende, het materiaal waarop in de oudheid meestal werd geschreven, en later werd gebruikt als aanduiding van papier, geschrift en boek(rol).

Voor de huidige boekvorm met pagina's, de codex, werd uitgevonden, bestond geschreven informatieoverdracht al in de vorm van inbeiteling op steen, boekrollen van papyrus of perkament, kleitabletten, stukken bot, leren vellen en dergelijke. Korte notities die niet bewaard hoefden te blijven, werden meestal op potscherven geschreven. Dit kwam zo omdat in ieder huishouden schalen, bekers en voorraadvaten van keramiek gebruikt werden en er geregeld wat brak zodat er aan scherven geen gebrek was.

Romeinen

De Romeinen schreven hun notities op wastafeltjes. Zo'n wastafel bestond uit een plankje met een klein opstaand randje waarin bijenwas was aangebracht. Met een stift (een stilus) kraste men dan de boodschap in de was. Als de boodschap niet meer actueel was, streek men de was weer glad en kon het wastafeltje opnieuw gebruikt worden.

Voor langere boodschappen gebruikte men meerdere wastafeltjes. Als die vervolgens met een (leren) scharniertje met elkaar verbonden werden, ontstond er een soort boekvorm (codex). Het boek zoals wij dat kennen is zodoende waarschijnlijk een Romeinse uitvinding.

Codex versus boekrol
Men zag al snel de voordelen van een codex ten opzichte van de gebruikelijke boekrol. De codex is handiger bij het opzoeken van informatie door te bladeren, waarbij een boekrol mees

tal een heel stuk afgerold moet worden. Een codex kan veel meer informatie bevatten (omdat van de bladen beide zijden gebruikt worden) en is bovendien veel robuuster door de stevige boekband dan de scheurgevoelige boekrol. Vanaf het begin van de christelijke jaartelling verdrong de codex dan ook snel de boekrol. Enkel bij rekeningen en processtukken bleef de rol tot ver in de late Middeleeuwen de dominante schriftdrager.

Middeleeuwen (ca 400 en 1400 na Christus)

Om versleten boeken te vervangen of meer exemplaren te maken, werden demanuscripten met de hand en een aangescherpte rietpen of ganzenveer overgeschreven door zogenoemde kopiisten. In de oudheid gebeurde dit meestal in de hellenistische bibliotheken in opdracht van de overheid, soms ook in opdracht van rijke uitgevers die meerdere exemplaren voor de verkoop nodig hadden. In de Middeleeuwen vertrouwde men dit werk meestal toe aan monniken in kloosters. Daar had men bij de kloosterbibliotheek meestal een speciale schrijfruimte voor, het scriptorium. Daar konden de monniken er zo lang over doen als nodig was om een boek netjes over te schrijven; bovendien paste men vaak kalligrafie toe en allerlei versieringen en illustraties. Het woord monnikenwerk heeft daarom de betekenis gekregen van langdurig en nauwkeurig werk. Men gebruikte daarbij zwarte inkt; rode inkt wendde men aan voor de versieringen en de beginletters.

De kopiisten schreven nauwgezet maar door onkunde en vermoeidheid niet altijd vrij van fouten boeken over van de zogenoemde legger of het oorspronkelijke bestaande boek. Door de moeizame arbeid van het kopiëren ging gaandeweg het hele lichaam pijn doen. Ofschoon maar één hand bewoog raakte het hele lijf uitgeput. Vergissingen ziet men na controle in golven door de teksten bewegen, op die momenten dat de aandacht van de kopiist na urenlange aandacht verslapt. Zo maakte een kopiist van Godfried van Bouillon de onbekende figuur 'Godefridus van Beliren'. Een andere kopiist schreef ooit over de moeder Gods Maria in plaats van 'een rose boven alle bloemen' nogal verstrooid 'haese boven alle bomen'.

Een van de bekendste handschriften uit deze periode is het Brugse Gruuthuse-handschrift van rond 1400, dat oogt als een lijvig boekwerk.

Buidelboek

In de middeleeuwen bestond er het buidelboek, een gebedenboek, manuscript of gedrukt, waarbij aan de onderzijde van de band een buidel of zak was verbonden, die als het boek niet gebruikt werd, naar boven werd opgetrokken en met een koord dichtgeregen, zodat het tegen beschadigingen beschermd was. Een dergelijk werk werd ook wel integument genoemd.

Uitvinding boekdrukkunst

De uitvinding van het drukken met losse letters op papier maakte vanaf halverwege de 15e eeuw de ontwikkeling van de mechanische boekdrukkunst mogelijk. Mogelijk bestond die kunst in het Verre Oosten, Midden-Amerika en het Midden-Oosten al eerder en is die als het ware steeds opnieuw uitgevonden. In 1442 werd het allereerste met losse letters gedrukte boek uitgegeven. Het eerste boekwerk dat in oplage gedrukt werd was de Gutenbergbijbel. Daarna kwam de massaproductie van boeken snel op gang. Boeken die gezet zijn met losse letters, gedrukt vóór 1 januari 1501 in Europa, worden incunabelen of wiegendruk genoemd. Het drukken met losse letters werd later vervangen door allerlei andere en snellere druktechnieken zoals de rotatiedruk waarbij de drukplaat cilindervormig is. Deze drukcilinder wordt om een rol bevestigd en in een drukmachine geplaatst waar via verschillende andere rollen een rol papier door wordt gevoerd. Hierdoor kan in een continu proces zeer snel gedrukt worden.

Door de boekdrukkunst verdwijnt geleidelijk het handschrift uit de literatuur als opslagvorm. Het overleeft nog als hulpmiddel voor acteurs, kladboek voor schrijvers en kopij voor drukkers.

Tweede helft 19e eeuw en 20e eeuw

In de 19e en 20e eeuw kwamen steeds meer middelen ter beschikking voor de uitgave van het geschreven woord in boekvorm door de uitvinding van achtereenvolgens de schrijfmachine, de stencilmachine, de kopieermachine en de pc met printer.
 

Spreekwoorden en gezegdes

Hij is een open boek - zijn innerlijk is duidelijk te lezen

Een boekje opendoen over iets of iemand - verborgen informatie naar buiten brengen over een persoon of situatie

Met je neus in de boeken zitten - veel studeren

Bron: wikipedia