Ommetje Garnwerd-Aduarderzijl

Het dorpsommetje Garnwerd-Aduarderzijl (6 km) voert u van Garnwerd via deels onverharde paden en langs het Aduarderdiep naar het historische sluizencomplex van Aduarderzijl. Vandaar loopt u verder via de oude, deels afgegraven, wierde Antum terug naar Garnwerd waar het laatste deel van de route door het rustieke deel van het dorp terug naar het uitgangspunt loopt. De caches kunnen ook afzonderlijk gezocht worden.

Onderweg komt de historie tot leven bij o.a. het gehucht Schifpot, Aduarderzijl en in Garnwerd zelf.
De omgeving maakt deel uit van het Nationaal Middag-Humsterland en was tot en met het begin van de twintigste eeuw, voor de aanleg van de bruggen over het Reitdiep en het Aduarderdiep, zeer geïsoleerd van de buitenwereld.
Helaas is het niet gelukt om bij alle punten op de route een cache te leggen.

Bewegwijzering

Het Ommetje Garnwerd-Aduarderzijl is op een aantal plaatsen langs de route gemarkeerd met het voetjeslogo.

Praktische informatie

Een gedeelte van de route gaat over particulier terrein. Bij het begin hiervan staat een welkombordje met gedragsregels. Om teleurstelling te voorkomen zijn enkele regels hier al vermeld.
-Alleen toegankelijk op het gemarkeerde pad tussen zonsopkomst en -ondergang
-Betreden op eigen risico
-Verboden voor honden
-Laat dieren met rust en voeder ze niet
-Een deel van de route is gesloten op 31 december

Geniet van dit ommetje, de rust en het landschap. Veel wandelplezier!

De tekst van deze caches is met toestemming gekopieerd uit de folder van deze route.
De caches zijn met toestemming geplaatst van de grondeigenaar en de dorpsvereniging van Garnwerd. Het Ommetje is een initiatief van Landschapsbeheer Groningen.

1- Garnwerd, Molen De Meeuw

De huidige molen van Garnwerd dateert van 1851. De oorspronkelijke Garnwerder molen bevond zich aan de westkant van het dorp, maar na de kanalisatie van het Reitdiep werd op de dijk een nieuwe molen gebouwd. De hoge ligging op de dijk garandeerde een vrije windvang en het Reitdiep was een ideale aan- en afvoerweg voor graan en meel. In toeristisch opzicht is deze molen een belangrijke molen in de provincie Groningen.

2 – Garnwerd, Kerk

De kerk stamt uit het einde van de 13e eeuw. Nadat in 738 de toren was ingestort, werd in 1751 de huidige gebouwd. De windvaan in de vorm van een leeuw refereert aan de familie Lewe van Aduard. De kerk bezit gaaf meubilair met een preekstoel uit de eerste helft van de 18e eeuw en een nog functionerend Van Dam orgel uit het begin van de 19e eeuw.

3 – Schifpot

De verbinding van Garnwerd met de rest van de voormalige gemeente Ezinge was tot 1938 een voetveer over het Aduarderdiep bij Schifpot. Deze naam slaat op het veerhuisje aan de oostkant van het Aduarderdiep en verwijst mogelijk naar een ijzeren pot waarin schif (vlasafval) werd gebrand. In het veerhuis bevond zich tot in de dertiger jaren van de vorige eeuw een zogenaamde stille knip (illegaal café) . In 1938 werd de brug over het Aduarderdiep voltooid waardoor het veer overbodig werd.

4 – Aduarderzijl

Aduarderzijl ontstond rond 1400 toen monniken van het klooster van Aduard het Aduarderdiep aanlegden naar het Reitdiep en hier de gelijknamige zijl (spuisluis) aanlegden. Omdat mede vanaf deze locatie het waterpeil en het scheepvaartverkeer van en naar de stad Groningen gecontroleerd konden worden, was het strategisch belang niet te onderschatten. Er hebben zich dan ook tijdens de Tachtigjarige Oorlog en tijdens het beleg van de Stad in 1672 diverse schermutselingen voorgedaan. Ter bevorde-ring van de waterdoorvoer werd in 1867 naast de oude zijl een nieuwe aangelegd. In 1974 verloren beide sluizen officieel hun zeewerende functie.

5 – Antum

De wierde van Antum werd in het begin van de 20ste eeuw voor driekwart afgegraven. Een kwart werd niet afgegraven omdat de eigenaar weigerde het te laten afgraven voor gebruik als meststof. Vóór de afgraving was Antum een grote en hoge wierde. Bij de afgraving zijn vondsten uit de Karolingische tijd (achtste t/m tiende eeuw) gedaan.

6 – Garnwerd, Schippershuisje

Garnwerd stamt van ver voor de jaartelling. Toen in 1629 het Reitdiep werd gekanaliseerd en Garnwerd daarmee direct aan de vaarverbin-ding tussen de stad Groningen en de zee kwam te liggen, veranderde het karakter van het dorp ingrijpend. Door de scheepvaart kwam er meer nering en het dorp werd langzaam, langs de huidige burgemeester Brouwerstraat, in de richting van het Reitdiep uitgebreid. In elk huis aan deze straat bevond zich wel een neringdoende. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd geadviseerd om de sterk in verval geraakte huisjes te slopen en te vervangen door nieuwe huurwoningen. Dat dit niet gebeurde, is te danken aan nieuwe inwoners van buiten het dorp, vooral studenten, die de huisjes voor een schijntje opkochten, verbouwden en weer doorverkochten, met de huidige situatie als resultaat. Het westelijk deel van de burgemeester Brouwerstraat wordt beschouwd als het smalste voor verkeer toegankelijke straatje van Nederland. Na het kanaliseren van het Reitdiep werd op de dijk niet alleen de molen, maar ook een herberg (café) & overzetterij en een schippers-huisje gebouwd.

7 a – Garnwerd, Brug en molen

Na de kanalisatie van het Aduarderdiep (rond 1400) en het Reitdiep in 1629, lag Garnwerd op een soort schiereiland, in het oosten begrensd door het Reitdiep en in het westen door het Aduarderdiep. Het oversteken van deze waterwegen geschiedde d.m.v. veerponten. De kerkreformatie in de 19e eeuw is mede door dit isolement aan Garnwerd vrijwel geheel voorbijgegaan. Aan deze situatie kwam een eind toen in 1933 de brug over het Reitdiep en in 1938 die over het Aduarderdiep werd voltooid.

7 b – Garnwerd, Scheepssloperij en pontveer

Door de afsnijding van het kerkelijk gebied bij Beswerd rond 1400, en in het bijzonder later (in 1629) ook de Garnwerderhoek (Klein Garnwerd, Alinghuizen en de Raken) voelden de bewoners van het buitengebied zich ‘geestelijk en stoffelijk’ geïsoleerd. Het veer van Garnwerd speelde daarbij een belangrijke rol wat zelfs tot meerdere rechtszaken heeft geleid. Garnwerd had vanaf 1813 tot 1943 naast de aanlegplaats van de veerpont een scheepssloperij aan de oever van het Reitdiep; de daaraan gerelateerde feestelijke scheepsboeldagen zijn de voorloper van het huidige ‘Garnwerd Grandioos’.

De cache

De cache kan ook los van het dorpsommetje gezocht worden en dan kan het een redelijk snelle oppikker zijn.
Graag de cache weer goed verstoppen, zodat andere muggles/dreuzels hem niet kunnen vinden.