Ter herdenking en herinnering aan onze Joodse medeburgers zijn deze struikelstenen geplaatst in het Alkmaars straatbeeld op 17 Juni 2019.
KORTE GESCHIEDENIS VAN JOODS ALKMAAR
De geschiedenis van het Joodse volk wordt gekenmerkt door de verspreiding en verjaging van de Joden over de hele wereld. Het verhaal van het systematisch opjagen begint 2000 jaar geleden in Jeruzalem, in Nederland begint dat in 13e eeuw en voor Alkmaar begint het in het 14e eeuwse Spanje.
Moord op de Joden in Barcelona
SPANJE
Als eind 14e eeuw en in de verdere 15e eeuw vanwege de Inquisitie het leven voor Joden in Spanje en vervolgens eind 15e eeuw ook in Portugal onmogelijk wordt gemaakt, vertrekken velen richting West Europa. Ze vestigen zich aanvankelijk en vooral in Antwerpen. In de 16e eeuw werden ze ook daar gedwongen te vertrekken vanwege de toenmalige 80 jarige oorlog en de overheersing door de Spanjaarden in onze Lage Landen. Ze staan bekend als de Sefardische Joden. Tijdens de opstand tegen Spanje werden de Noordelijke Nederlanden een toevluchtsoord voor de vluchtende Joden. In de Unie van Utrecht (1579) was n.l. vastgelegd dat niemand om zijn geloof vervolgd mocht worden. Joden mochten trouwen, zich overal vrij vestigen, eigendommen hebben en leven zonder voorgeschreven kleding. Een groot voorrecht voor alle minderheidsgroepen in de Lage Landen, toen de Republiek der 7 Provincien genoemd. Vooral vanwege de handel vestigden zich veel Joodse kooplui van Spaanse en Portugese afkomst in Amsterdam. In de omgeving van Alkmaar werd grond gekocht om een eigen Joodse begraafplaats in te richten: in Amsterdam werd dat verzoek namelijk niet toegestaan. Van de Alkmaarse burger Johan de Nachtegale werd in Groet een huisje met grond aangekocht.
HET DERDE RIJK
Concentratiekamp Dachau.
1933 wordt echter een keerpunt in de geschiedenis van West-Europa en daarmee ook van de wereld: in Duitsland wordt in januari van dat jaar Adolf Hitler Rijkskanselier, waarna op 22 maart het concentratiekamp Dachau wordt opgericht. Op 23 maart neemt vervolgens de Duitse Rijksdag een wet aan waardoor Hitler zich legaal kan ontwikkelen tot dictator. Ook in 1933 bestaat de synagoge in Alkmaar 125 jaar. Er werd een bescheiden feest gehouden, het gevoel dat het een ernstige tijd zou worden was onderhuids aanwezig. Met name door de zeer verslechterde positie van Joden in Duitsland werd dit gevoed. Steeds meer Joden vluchtten uit Duitsland naar o.a. Nederland en er kwamen ook enkelen (ca. 13 personen) in Alkmaar terecht, zoals de families Arons uit Emden en Katz uit Dusseldorf. Op 3 september 1935 worden in Duitsland de Neurenberger rassenwetten - ook wel de anti-Joodse rassenwetten genoemd - ingevoerd.
OORLOG
Kamp Schoorl.
Als op 10 mei 1940 de Duitsers Nederland binnenvallen zijn er velen uit de Joodse gemeenschap in Nederland die zich van het leven beroven. Ook een bekende Alkmaarse Jood, Abraham Drukker, speelde met deze gedachte. Anderen probeerden het land te ontvluchten, maar voor de meesten was het te laat. De angst dat wat in Duitsland was gebeurd ook hier zou gebeuren was groot, maar werd aanvankelijk tegengesproken, ontkend of niet geloofd. Toch bleek al spoedig de ernst van de realiteit door diverse verordeningen als het onthouden van overheidssteun aan Joden en het verbieden van de rituele slacht. Het is dan nog medio 1940. Korte tijd later worden radio's van Alkmaarse Joden in beslag genomen en krijgen ze een verhuisverbod. Vanwege de onlusten in Amsterdam in februari 1941 was er de eerste razzia waarbij 425 Joodse mannen en jongens werden opgepakt, naar kamp Schoorl werden gevoerd waarna de meesten naar Mauthausen en enkelen naar Buchenwald werden gedeporteerd en daar om het leven kwamen. Kamp Schoorl was het eerste SS/concentratiekamp in Nederland. Dit voorval en de erop volgende februari- staking maakte dat verscheidene Amsterdamse Joden vluchtten naar o.a. Alkmaar.
HET EINDE
Concentratiekamp Buchenwald.
Op 4 maart 1942 gaf de Duitse bezetter de Joodse Raad te Amsterdam opdracht alle Joodse inwoners van Alkmaar in te lichten dat ze de volgende dag hun stad zouden moeten verlaten met achterlating van alles wat ze bezaten. Bestemming: Amsterdam. Niet iedereen viel in de categorie om gedwongen te vertrekken: Joden met een eigen zaak mochten nog blijven, zij die ziek waren of getrouwd waren met niet-joden waren ook vrijgesteld. Ze werden korte tijd later allemaal verplicht de Jodenster te dragen. 5 maart was de dag van vertrek: die dag wachtte men thuis op de politie die alles sleutels innam. Daarna liep men met alleen wat kleine bagage naar het station om zelf een treinkaartje naar Amsterdam te kopen. Veel Alkmaarders waren ter afscheid gekomen. Onder doodse stilte stapten alle Joden in de wachtende trein die kort daarop vertrok. De Alkmaarders die dit hebben meegemaakt waren kapot en van slag. Het politierapport vermeldde later dat alles in goede orde was verlopen, zonder verzet. Dit was het begin van een tocht die voor velen naar het einde leidde, maar was tevens het einde van bijna 350 jaar Joodse geschiedenis in Alkmaar. Het merendeel van hen, die deze dag de stad moesten verlaten zou de oorlog niet overleven. Slechts een enkeling keerde terug. Het einde van de Joodse samenleving in Alkmaar was een feit.
Herinneringsplaquette aan de Bierkade in Alkmaar.
Als alle punten zijn bezocht en de benodigde info is gevonden is de cache te vinden op:
N52.AB.CDE E004.FG.HJK