De caches van deze serie zijn gekoppeld aan historische plekken in de Kraats, waarvan diverse rijksmonumenten.
Deze serie kun je het best doen per fiets of wandelend (maar pas dan op want de Kromme Steeg, Kraatsweg en Langesteeg kunnen druk zijn met verkeer). Een aantal caches liggen aan/bij het Harsloërpad (een Klompenpad). Sommige caches zijn niet per auto te bereiken. Kom je van ver met de auto, neem dan de fiets mee en parkeer bv bij zwembad de Vrije Slag in Bennekom of bij de ambachtelijke bakkerij (cache #9), en begin daar de zoektocht. De oorspronkelijke ronde (caches #1-11) en tweede ronde (caches #12-24) kunnen apart gedaan worden, of gecombineerd naar eigen inzicht. Dan is er geen vaste volgorde. Veel plezier!!!
De uitdaging: Vind de globale locatie van caches aan de hand van historische plattegronden, en dan de exacte locatie van de caches m.b.v. fotos, legpuzzels, peilingen, hints, enz.
Kaart van de Gelderse vallei van de hand van N. van Geelkercken uit 1655 (Gelders Archief). Centraal op de kaart loopt de Wetering waardoor het water uit Doesburg(erbuurt) via Ede-Veldhuizen, Manen en de Kraats naar de Grift geleid wordt.
Algemeen
Westelijk van Bennekom ligt de Kraats en het Binnenveld. Dit buurtschap ligt tussen de plaatsen Bennekom, Ede, Veenendaal en Wageningen. Mogelijk komt de naam ‘Kraats’ van de christelijke heilige Pancratius (289 – 12 mei 304), de beschermheer van de kinderen (voor andere mogelijke origines van ‘de Kraats’ zie Erfgoed Ede)
Kraats en Binnenveld vormden lang een tamelijk geïsoleerd gebied, waarvan de bevolking ook een aantal bijzondere karakteristieken vertoont. De Kraats is het groene gebied ten westen van Bennekom. De oudste boerderijen stammen uit de late middeleeuwen en zijn op zandruggen gebouwd; de stegen op de zandruggen lopen kronkelend (bv Kromme Steeg). Ten noorden en ten zuiden daarvan liggen polders met rechte stegen. Dit oude agrarische gebied was lang in het bezit van kloosters en adel. Eind negentiende eeuw werden de gronden geveild en ontstonden kleinere boerderijen. Traditionele landbouw en veeteelt werden er tot eind twintigste eeuw beoefend.
Nog steeds is het gebied in hoofdzaak agrarisch. Het Binnenveld is het vlakke gebied ten westen van de Kraats en kent geen bebouwing. Eeuwenlang stond het elk voorjaar onder water. In het noordelijk deel werd turf gewonnen; de rest werd voor extensieve veeteelt gebruikt, bijvoorbeeld om schapen te hoeden. Pas na de aanleg van het Valleikanaal/Grift en de ruilverkaveling medio twintigste eeuw is het gebied intensiever in gebruik. De laatste jaren staat het Binnenveld in de belangstelling vanwege haar natuurwaarden en de plannen om deze te versterken.
Het ontstaan
Het gebied is ontstaan in de ijstijd. Een enorm stuk landijs schuift naar het zuiden en vormt aan beide zijden een stuwwal. Toen het ijs gesmolten was bleef er alleen een diep dal over. De twee stuwwallen werden de Utrechtse Heuvelrug en het Veluwemassief genoemd. Door het stuiven van zand kwamen er heuveltjes tussen de stuwwallen die de waterafvoer belemmerden. Ondertussen steeg de temperatuur door de klimaatverwarming. Op de natte delen ontstond veen. De wind bleef ook zijn werk doen en maakte beide stuwwallen een stuk kleiner. Zo ontstaat er een prachtig landschap met veel bos en veen.
Ontvening
Als de mens komt wonen in dit gebied verandert er veel. Ze begonnen met het afgraven van het veen. Na 1400 is er veel veen (turf) afgegraven voor het gebruik van brandstof. Er werden speciale veenraden aangesteld om het graven te bevorderen. Voor de afvoer van water en het turf werd de Grift gegraven. Als het veen is afgegraven ontstaan er natte gebieden en moerassen zoals de Blauwe Kamer en de Blauwe Hel. Door de aanleg van dijken probeerde men grip te krijgen op het water. Een voorbeeld hiervan is de Maanderdijk, de noord grens van de Kraats. Om het water uit het veen te halen werden er veel slootjes gegraven die tegenwoordig dienst doen als de begrenzing van de percelen, vele hiervan werden haaks op de Grift gegraven. Door ruilverkaveling zijn er wel veel sloten verdwenen.
1900 tot heden
Door de moerasgebieden konden de boeren niets met de grond. Misschien is dit maar goed ook, want nu kunnen wij genieten van deze natuur. Een nadeel is dat je er niet in mag komen omdat deze gebieden zeer kwetsbaar zijn.
Tegenwoordig wordt het gebied gebruikt voor akkerbouw en veeteelt. En natuurlijk is dit een prachtige plek om een dagje doorheen te fietsen of te rijden. Met een overvloed aan allerlei vogels en mooie planten is dit zeker de moeite waard.
Bronnen:
- Kees van Grootheest (2018) “Kraats en Binnenveld, geschiedenis van een bijzonder gebied” Historisch Cahier gemeente Ede. ISBN: 978-90-79623-35-8
- Gelders Archief (zoek in Beeldbank naar de Kraats)
Cache Kraats #6: Boerderij Schoonhoven
Deze cache is NIET bereikbaar per auto.
Deze boerderij is een gemeentelijk monument en een van de oudste en misschien ook wel interessantste boerderijen in de Kraats, alleen al omdat deze nog sfeervol en wat verstopt aan de Dijkgraaf staat. Schoonhoven is waarschijnlijk een van de eerste ontginningen op de zuidelijke zandrug en wordt al in een akte van 1292 genoemd. Het omvatte vroeger 45 hectare en diverse boerderijen. Op de kadastrale kaart van 1832 springt dit gebied er uit: het is verkaveld in tal van kleinere percelen in verschillende vormen en met een heel wisselend grondgebruik. De oude boerderij Schoonhoven (Dijkgraaf 42) is in 1977 verkocht en is nu een zorgboerderij.
Ga eerst naar de rode cirkel toe (zie oude topografische kaart). Maak de simpele legpuzzel, en ontdek waar je de cache ter plekke moet zoeken.
Niet binnen het hek zoeken: PRIVEE !!
Op weg naar cache Kraats #7 zou je langs de cache "Rustpunt in t Veld" (GC649T9) aan de Zwartesteeg kunnen gaan voor een versnapering.