Domstad Utrecht: Een geologische lappendeken EarthCache
Hidden : 8/1/2018
Difficulty:
4 out of 5
Terrain:
1.5 out of 5

Size: Size: other (other)

Join now to view geocache location details. It's free!

Watch

How Geocaching Works
Looking for a different adventure?

Please note Use of geocaching.com services is subject to the terms and conditions in our disclaimer.

Geocache Description:
Al sinds het begin van de jaartelling wordt er voor de gebouwen in de stad Utrecht natuursteen gebruikt. In veel van de toegepaste natuurstenen zijn vaak interessante geologische verschijnselen waar te nemen. Deze EarthCache leid je langs diverse gebouwen in de oude binnenstad, waarbij op elke locatie een ander soort geologisch verschijnsel in verschillende soorten natuursteen wordt behandeld en waar je een analyse moet uitvoeren om deze EarthCache te kunnen loggen. Dit is geen eenvoudige opdracht en zal ook enige tijd in beslag nemen om tot een goed resultaat te komen. Neem de tijd om alles goed te lezen en te bekijken. Voor locatie 3 kan een vergrootglas eventueel handig zijn.
 Since the beginning of the era, natural stone has been used for buildings in the city of Utrecht. In many of the applied natural stones often interesting geological phenomena can be observed. This EarthCache guides you along various buildings in the old town, where at each location a different kind of geological phenomenon is treated in different types of natural stone and where you have to carry out an analysis to be able to log this EarthCache. This is not an easy task and will also take some time to achieve a good result. Take the time to read and view everything properly. A magnifying glass may be useful for location 3.


Cross bedding is een vorm van sedimentatie (afzetting) waarbij de structuur van de sedimentatielagen schuin opgebouwd is. De opbouw van de sedimentatielagen gebeurt door transport van het sediment, in het geval van bontzandsteen, door stroming van wind of water. Door de aanwezige stroming worden de kleine sedimentkorrels verplaatst en deze zullen zich stroomopwaarts langzaam opstapelen waardoor er asymmetrische rimpels of duintjes op de bodem vormen. De afbeelding hieronder laat een schematische weergave van dit proces zien.
Wanneer er een rimpel of duin is ontstaan, zullen de kleine sedimentkorrels door de stroming over het schuine vlak van deze rimpel of duin omhoog worden geduwd, totdat ze de top van de rimpel of duin bereiken. Op de top van de rimpel of duin stapelen de korrels zich steeds verder op totdat de er een hoogte wordt bereikt waarbij de stapel instabiel wordt en de korrels langs de zijkant naar beneden rollen. Op die manier wordt er een nieuw laagje van sedimentkorrels aan de achterkant van de rimpel of duin gevormd en groeit de rimpel of duin in de richting van de stroming.

De nieuw gevormde laagjes aan de achterkant van de rimpel of duin staan schuin ten opzichte van de helling van de rimpel of duin in stromingsrichting, waardoor het lijkt dat deze vlakken gekruist ten opzichte van elkaar staan en daarom wordt deze vorm van sedimentatie cross (kruis) bedding genoemd.
Zoals bij elk voorwerp dat bergafwaarts valt, zal deze niet meteen stoppen met rollen wanneer deze onderaan de berg komt, maar zal het nog even door rollen. De sedimentkorrels rollen niet alleen naar de onderkant maar vallen langs de zijkant en rollen een beetje langs de bedding totdat ze het momentum verliezen. Hierdoor ontstaat een soort van "lus" aan het nieuwe laagje en is dit niet een mooi recht vlak. Met de richting van de "lus" kan de richting van de opbouw van de verschillende lagen in het gesteente bepaald worden.

 Bontzandsteen

Op de eerste locatie sta je aan de achterzijde van de Domkerk. De zuilen die zich hier aan de buitenzijde bevinden zijn opgebouwd uit diverse steensoorten, waaronder bontzandsteen. Deze steensoort valt goed op door de kenmerkende donkerrode kleur, dat wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van ijzeroxide in het gesteente.
Bontzandsteen is een gesteentelaag dat gevonden wordt is de ondergrond van het westen en midden van Europa en al ongeveer 250 miljoen jaar geleden is gevormd, tijdens het Vroeg-Trias tijdperk. De bontzandsteen korrels werden door water aangevoerd en afgezet in een groot bekken, wat grote delen van wat nu West Europa is, bedekte.
Door de speciale vorm van sedimentatie, genaamd cross-bedding, is in de gebruikte bouwstenen de stromingsrichting van het water nog terug te zien.
 Cross bedding is a form of sedimentation (deposition) in which the structure of the sedimentation layers is built up obliquely. The sedimentation layers are built up by transporting the sediment, in the case of bunter, by the flow of wind or water.
Due to the current flow, the small sediment granules are moved and these will accumulate slowly upstream, creating asymmetrical wrinkles or dunes on the bottom. The image below shows a schematic representation of this process.
When a ripple or dune has formed, the small sediment grains will be pushed upwards by the current, over the sloping surface of this ripple or dune, until they reach the top of the ripple or dune. At the top of the ripple or dune, the grains pile up further and further until a height is reached in which the pile becomes unstable and the grains roll down along the side of the ripple or dune. In this way a new layer of sediment granules is formed at the back of the ripple or dune and the ripple or dune grows in the same direction as the current flows.

The newly formed layers at the back of the ripple or dune are inclined relative to the slope of the ripple or dune in the direction of current flow, which makes it appear that these surfaces are crossed opposite of each other and therefore this form of sedimentation is called cross bedding.
As with any item that falls downhill, it will not immediately stop rolling when it comes down the mountain, but it will continue rolling. The sediment grains not only roll to the bottom but fall along the side and roll a bit along the bed until they lose the momentum. This creates a kind of "loop" to the new layer and is not a nice straight surface. With the direction of the "loop" the direction of the build up structure of the layers in the rock can be determined.


 Bunter

At the first location you are standing at the back of the Dom Church. The columns that are located here on the outside are made up of various types of stone, including Bunter. This type of rock stands out because of its characteristic dark red color, which is caused by the presence of iron oxide in the rock.
Bunter is a rock layer that is found is the subsurface of the west and center of Europe and was formed about 250 million years ago, during the Early Triassic period. The sandstone grains were supplied by water and deposited in a large basin, covering large parts of what is now Western Europe.
Due to the special form of sedimentation, called cross-bedding, the flow direction of the water can still be seen in the used building blocks.



Fossielen zijn restanten en sporen van planten en dieren die in gesteente bewaard zijn gebleven. Doordat het sediment van het gesteente zorgt voor insluiting van plant of dier, is er geen contact meer met zuurstof en kan er geen verdere ontleding plaatsvinden. Het fossiel zelf hoeft daarbij niet “versteend” te raken maar kan in zijn oorspronkelijke vorm worden geconserveerd.

Een fossiel is meer dan alleen maar een hard geworden overblijfsel uit de oudheid. De zogenaamde gidsfossielen zijn een speciale groep fossielen, die door onderzoekers worden gebruikt om te achterhalen in welke periode een bepaalde steensoort is gevormd. Om als gidsfossiel te functioneren, moet een fossiel duidelijk herkenbaar zijn en afkomstig zijn van een plant of dier dat over een zo kort mogelijke periode veel verspreiding had. Wanneer er door meerdere lagen van een gesteente veel dezelfde fossielen verspreid zijn is het goed te bepalen wanneer een steensoort is gevormd. De nauwkeurigheid voor het bepalen van de datering van een gesteentelaag is ook afhankelijk van hoe lang een bepaalde soort heeft geleefd.

Inoceramus, Nerinea en Monotis zijn alle drie gidsfossielen die gedurende de Mesozoïcum era hebben geleefd en hebben als overeenkomst dat het alle drie weekdieren zijn geweest. De Inoceramus en Monotis waren tweekleppige schelpdieren zoals wij nu de mossel kennen. De Nerinea wordt toegewezen aan de familie van de slakken, ook wel “buikpotige” genoemd.

 Portland kalksteen

Op de tweede locatie sta je voor de Domtoren. Net zoals de Domkerk is ook de Domtoren opgebouwd uit verschillende steensoorten, waarbij we nu vooral kijken naar het Portland kalksteen dat zicht aan de voet van de toren bevindt.
Portland kalksteen is, zoals de naam als zegt, afkomstig vanuit het schiereiland Portland wat ten zuidwesten van Engeland ligt. Het schiereiland bestaat voor een groot deel uit kalksteen wat is gevormd in de Mesozoïcum era, tijdens de Trias, Jura en Krijt periodes, zo’n 66 tot 252 miljoen jaar geleden.
 Fossils are remnants and traces of plants and animals that have been preserved in rock. Because the sediment of the rock ensures the inclusion of plant or animal, there is no contact with oxygen and no further decomposition can take place. The fossil itself does not have to be "petrified" but can be preserved in its original form.

A fossil is more than just a hardened relic from antiquity. The so-called index fossils are a special group of fossils, used by researchers to find out in which period a particular type of rock has been formed. In order to function as a index fossil, a fossil must be clearly recognizable and originate from a plant or animal that has spread widely over as short a period as possible. When many of the same fossils are spread through several layers of a rock, it is easy to determine when a type of stone has been formed. The accuracy for determining the dating of a rock layer also depends on how long a particular species has lived.

Inoceramus, Nerinea and Monotis are all three index fossils that have lived during the Mesozoic era and have the similarity that they were all three molluscs. The Inoceramus and Monotis were bivalve shellfish as we now know the mussel. The Nerinea is assigned to the family of the snails, also called "gastropod".

 Portland limestone

At the second location you are standing in front of the Dom Tower. Just like the Dom Church, the Dom Tower is also made up of various types of natural stone, where we now mainly look at the Portland limestone that is located at the foot of the tower.
Portland limestone, as the name says, comes from the Portland peninsula which lies in the south-west of England. The peninsula consists largely of limestone formed in the Mesozoic era, during the Triassic, Jurassic and Cretaceous periods, some 66 to 252 million years ago.




Het grootste deel van de aardmantel bestaat uit vast gesteente. Als gevolg van de hoge temperaturen en drukken in de aardkern, smelt een klein gedeelte van het gesteente van de aardmantel. Door het smelten van het gesteente wordt magma gevormd. Doordat het magma een andere dichtheid heeft dan het vaste gesteente, beweegt het magma langzaam omhoog door de aardmantel en kan daar langzaam stollen of zich vermengen met magma dat al aanwezig is. Het vermengen met ander magma wordt magmadifferentiatie genoemd en bepaalt mede de chemische samenstelling van het magma. Wanneer magma vanuit de kern van de aarde via vulkanisme over het aardoppervlak uitvloeit, wordt er niet meer over magma maar over lava gesproken. Wanneer lava op het aardoppervlak stolt, ontstaat een uitvloeiingsgesteente.

Ondanks dat er duizenden verschillende mineralen bekend zijn, is er slechts een kleine groep die in magma kristalliseren. Deze kleine groep wordt gesteentevormende mineralen genoemd. Sanidien is één van die mineralen, en behoort tot de categorie veldspaten. Veldspaten zijn gesteentevormende mineralen, ontstaan door de stolling van lava aan het aardoppervlak en de naam is afgeleid van de Duitse woorden "Feld" en "Spath" wat staat voor steen waarin geen erts zit. Er zijn drie verschillende typen veldspaat; kalium-aluminiumsilicaten, natrium-aluminiumsilicaten en calcium-aluminiumsilicaten.
Het sanidien mineraal is opgebouwd uit kalium (K), natrium (Na), aluminium (Al) en tectosilicaat (Si), met als chemische formule (K,Na)(Si,Al)4O8 en de naam is afgeleid van de Griekse woorden "sanis" en "idos", wat staat voor "plaatje" en "zien". Het sanidien mineraal valt door zijn chemische samenstelling onder de kalium-aluminiumsilicaten, ook wel kaliveldspaten genoemd.
Hier in het Drachenfelds trachiet heeft het sanidien een grijze glas- tot parelglans, maar het kan ook een kleurloze, witte of rozewitte kleur hebben.



 Drachenfels trachiet

Op de derde locatie sta je voor de Buurtoren. Links en rechts van de deur is de muur opgebouwd uit Drachenfelds trachiet. Het trachiet is te herkennen aan de grijze kleur en bevat voornamelijk veldspaat mineralen. Het Drachenfelds trachiet is een uitvloeiingsgesteente dat is gewonnen uit een 25 miljoen jaar oude, 321 meter hoge dode vulkaan, in de omgeving van de Duitse plaats Bonn en wordt al sinds de Romeinse tijd gebruikt als bouwmateriaal.
 Most of the earth's mantle consists of solid rock. As a result of the high temperatures and pressures in the earth's core, a small part of the rock of the earth's mantle melts. Magma is formed by the melting of the rock. Because the magma has a different density than the solid rock, the magma slowly moves upwards through the mantle and can slowly solidify or mix with magma that is already present. The mixing with other magma is called magma differentiation and partly determines the chemical composition of the magma. When magma flows from the core of the earth via volcanism over the surface of the earth, magma is no longer called magma but lava. When lava solidifies on the earth's surface, an outflow rock arises.

Although thousands of different minerals are known, there is only a small group that crystallize in magma. This small group is called rock-forming minerals. Sanidine is one of those minerals, and belongs to the category of feldspars. Feldspars are rock-forming minerals, created by the solidification of lava on the earth's surface and the name is derived from the German words "Feld" and "Spath" which stands for stone in which there is no ore. There are three different types of feldspar; potassium aluminum silicates, sodium aluminosilicates and calcium aluminosilicates.
The sanidine mineral is made up of potassium (K), sodium (Na), aluminum (Al) and tectosilicate (Si), with the chemical formula (K,Na)(Si,Al)4O8 and the name is derived from the Greek words "sanis" and "idos", which stands for "plates" and "see". The sanidine mineral belongs due to its chemical composition among the potassium aluminum silicates, also known as potassium feldspars.
Here in the Drachenfeld's trachyte, the sanidine has a gray glass to pearl sheen, but it can also have a colorless, white or pinkish-white color.

 Drachenfels trachyte

At the third location you stand in front of the Buurtoren. To the left and right of the door, the wall is made up of Drachenfeld's trachyte. The trachyte can be recognized by the gray color and contains mainly feldspar minerals. The Drachenfeld's trachyte is an outflow rock extracted from a 25 million years old, 321 meter high dead volcano, in the vicinity of the German city of Bonn and has been used as a building material since Roman times.


Om deze Earthcache te mogen loggen, zullen er vragen beantwoord moeten worden, na het uitvoeren van een analyse op locatie. Stuur ons de antwoorden, bij voorkeur via de email, op onze profielpagina. Logs zonder antwoorden worden zonder kennisgeving verwijderd. Bij onvolledige of onduidelijke antwoorden zullen we om meer of gedetailleerde uitleg vragen.

Locatie 1 / Opdracht 1

Hier aan de achterzijde van de Domkerk moet een analyse gedaan worden op een stuk bontzandsteen. Op de coördinaten N 52° 05.454 E 005° 07.371 sta je voor de vierde pilaar gezien vanaf de achterdeur van de kerk. Na de voet van de pilaar volgt, op ongeveer ooghoogte, een bouwsteen van bontzandsteen, waarin het cross bedding verschijnsel goed te zien is, vooral in het bovenste deel van de steen. Analyseer het gedeelte op de lange zijde van de steen en beantwoord de volgende vragen:
1a. Wat is volgens jou de stromingsrichting van de sedimentkorrels geweest?
1b. Leg aan de hand van wat je hier ziet uit waarom je dat denkt.

Locatie 2 / Opdracht 2

Op de tweede locatie, N 52 ° 05.439 E 005 ° 07.289, sta je voor de Dom Toren. Als je goed onder het dichtgemetselde raam kijkt zie je de fossielen in de voet van de toren zitten. Kijk goed welke van de in de listing genoemde gidsfossielen je hier aantreft.
2a. Uit welke periode van mesozoicum komt dit Portland kalksteen?
2b. Leg uit waarom je dat denkt.


Locatie 3 / Opdracht 3

Op de derde locatie, N 52° 05.431 E 005° 07.132, sta je voor de Buurtoren. Bekijk hier het Drachenfels trachiet rechts naast de deur. Hier tref je meerdere sanidien mineralen aan, ook die iets uit het trachiet steken.
3a. Beschrijf de structuur van dit mineraal dat je hier ziet.
3b. Leg aan de hand van die beschrijving uit waarom dit mineraal sanidien genoemd is.



4. Plaats ook een foto van je bezoek bij één van de locaties bij je log. Je hoeft er zelf niet op te staan, als er maar een deel van jezelf of de GPS in beeld is volstaat dat ook. Deze regel is teruggekomen en is weer verplicht.

 To be able to log this Earthcache, questions will have to be answered after performing an on-site analysis. Send us the answers, preferably via email, on our profile page. Logs without answers are deleted without notice. We will ask for more or detailed explanations for incomplete or unclear answers.


Location 1 / Task 1

Here at the back of the Dom Church an analysis has to be done on a piece of Bunter. At coordinates N 52° 05.454 E 005° 07.371 you stand in front of the fourth pillar seen from the back door of the church. After the base of the pillar follows, at about eye level, a building block of Bunter, in which the crossbed phenomenon is clearly visible, especially in the upper part of the stone. Analyze the part on the long side of the stone and answer the following questions:
1a. What do you think the flow direction of the sediment grains was?
1b. Explain why you think so from what you see here.



Location 2 / Task 2

At the second location, N 52° 05.439 E 005° 07.289, you are standing in front of the Dom Tower. If you look closely under the bricked-up window you can see the fossils in the foot of the tower. Take a good look at which index fossils, which are described in the listing, you will find here.
2a. From which period of the mesozoic era does this Portland limestone come?
2b. Explain why you think that.

Location 3 / Task 3

At the third location, N 52° 05.431 E 005° 07.132, you stand in front of the Buurtoren. Take a close look at the Drachenfels trachyte right of the door. Here you will find several sanidine minerals, also sticking out of the trachyte.
3a. Describe the structure of this mineral that you see here.
3b. Explain, based upon that description, why this mineral is called sanidine.

4. Also place a photo of your visit at one of the locations with your log. You don't have to stand on it yourself, if only a part of yourself or the GPS is on the picture, that's enough. This rule has returned and is mandatory again.

Flag Counter

Additional Hints (No hints available.)



Advertising with Us

Inventory

There are no Trackables in this cache.

View past Trackables

What are Trackable Items?

Bookmark Lists

View all 5 bookmark lists...