De Zuiderzee – Prinsensluis
De Zuiderzee ontstond in vroege middeleeuwen als gevolg van een serie overstromingen, waarbij steeds meer land verdween dat het oorspronkelijke binnenmeer – het Aelmere – van de Noordzee en de latere Waddenzee gescheiden had gehouden. Uiteindelijk ontstond een rechtstreekse verbinding met de Noordzee en werd het binnenmeer een binnenzee. De oorspronkelijke oppervlakte was circa 5.900 km². Met de voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 werd de Zuiderzee gesplitst in twee afzonderlijke wateren. Voor de komst van de Afsluitdijk lag Genemuiden aan de Zuiderzee.
Nadat het plaatsje Mastenbroek in 1825 door het water werd getroffen, moesten maatregelen worden genomen. De gealarmeerde overheid besloot de zeedijken echter niet te herstellen maar zogeheten overlaten aan te leggen: lage dijken met een flauwe helling.
Het langzaam overlopen van de polder was minder ingrijpend dan het onbeheersbare van dijkdoorbraken. Bij hoog water stroomde het water via deze overlaten over het laaggelegen polderland gewoon naar zee. Een jaar later werd als onderdeel van dit overlaatsysteem de Prinsensluis gebouwd. De naam verwijst naar het sluiswachtersgeslacht Prins. De sluis kreeg drie openingen om na een stormvloed snel het water te kunnen lozen. De sluis vormt het laatste monumentale relict van dit systeem van overlaten. Het jaar daarop werd de overlaat weer op dijkhoogte gebracht.
De Prinsensluis deed vrij recentelijk nog dienst als stuw bij Mastenbroek. Dat gebeurde in de periode van de Koude Oorlog (1952 tot 1965). In die tijd werd nog ernstig rekening gehouden met de mogelijkheid van een Russische inval. De sluis maakte toen onderdeel uit van de IJssellinie, die onderwaterzetting van Nijmegen tot de Prinsensluis mogelijk maakte. Zo heeft het water het kwetsbare vaderland tot in de jaren ’60 beschermd tegen militaire dreiging. De schotbalkloods van Defensie naast de sluis herinnert hier nog aan.
Ook de Duitsers kenden trouwens de defensieve betekenis van het water. Zij wilden in 1944 de polder Mastenbroek laten onderlopen. Het waterschapspersoneel wilde echter niet meewerken. De Duitsers beschouwden dit als sabotage en staken als represaille de oude woning van de sluiswachter in brand. De Bond Heemschut, die zich ook inzette voor de restauratie van de Prinsensluis, heeft dit gemeentelijk en provinciaal monument intussen voorgedragen als Rijksmonument.