Tip: loop eens langs het gebouw en de aangrenzende panden. Een mooi historisch plaatje naast een moderner geheel als het theater iets verderop.
Geschiedenis: die gaat voor dit prachtige historische pand terug tot de zeventiende eeuw, maar daarvan is alleen nog de kelder over.
Het pand zelf stamt grotendeels uit 1888. De naam "Huize Venendal" is historisch gezien eigenlijk niet juist. Het gebouw maakte ooit deel uit van het landgoed Venendal, gesticht door Hendrik Schaep. Dit pand was het poorthuis annex schuur, koestal en knechtenwoning. Het oude Huis Venendal stond waar we nu Hoofdstraat 7 vinden. Dit was gebouwd rond 1646. Het poorthuis liep door tot over de huidige straat, tot aan het water van de eerste wijk, nu Hoofdstraat.
Het huidige Huize Venendal heeft als basis een geschil tussen Hendrik Schaep en Johan van Echten. Hendrik wilde zijn landgoed uitbreiden en een bestaande poort verplaatsen. Het gebied werd hem in 1653 geschonken door Johan van Echten, maar die weigerde vervolgens daadwerkelijk met de grond over de brug te komen en liet er zelfs een meierwoning neerzetten. Pas in 1662 werd er een overeenkomst gesloten tussen Schaep en de erven van Johan van Echten. Schaep kreeg het land, liet de woning ombouwen tot poorthuis en legde er een wijk en een singel om heen, waardoor het hele landgoed was afgeschermd van ongewenst bezoek.
In het pand is een gevelsteen uit 1653 in een muur gemetseld. Het herinnert aan de toezegging of de bouw van de meierwoning. Twee andere stenen zijn er bij gevoegd, herinnerend aan de vorming van het huidige pand.
Na het overlijden van Hendrik Schaep in 1668 heeft het gebouw vele eigenaren gekend. Het bleef steeds een ondersteunende functie houden van het hoofdgebouw. Na het uiteenvallen van het landgoed Venendal verdween het poortgedeelte, kwam er een nieuwe woning (1857), in 1888 voorzien van een geheel nieuw voorkomen. Dit naar een ontwerp van gemeentearchitect Hendrik Hoegsma. Het oude bijgebouw werd nu een herenhuis.
De eerste museale bezetting, Hoogeveens Museum Venendal, werd geopend op 5 mei 1977. In 2001 kwam voor dit museum de uitbreiding op de achterzijde. Later werd het Museum De 5000 Morgen die ca 2 jaar geleden verhuisde naar de iets verderop gelegen bibliotheek, waardoor het pand leeg kwam te staan.Sinds 16 december 2017 was het opnieuw museum, maar nu is het een Galerie en meer.
De toegang was en blijft gratis op de drie openingsdagen. Vrijdag, zaterdag en zondag geopend van 13 - 17 uur
Bron: onderzoek van Albert Metselaar, regionaal historicus. Meer info op Internet uiteraard