Kapel Avezaath
Kapel Avezaath is een dorp in de Betuwe, in de Nederlandse provincie Gelderland, deels gelegen in de gemeente Tiel en deels (ten noorden van de rijksweg A15) in de gemeente Buren. Kapel Avezaath telt ca. 800 inwoners. Het dorp is in de middeleeuwen ontstaan op een stroomrug van de Waal. Het riviertje de Linge scheidt Kapel Avezaath van buurdorp Wadenoijen.
De Agatha Capel, een hervormde kerk, is een grotendeels bepleisterde zaalkerk. Het schip dateert uit de 14e eeuw. Het hogere laatgotische koor stamt uit het midden van de 16e eeuw. De geveltoren werd in 1783 toegevoegd. Kapel-Avezaath vormt samen met buurdorp Kerk-Avezaath de Protestantse gemeente Kerk- en Kapel-Avezaath.
Eén van de oudst bewoonde delen van Kapel-Avezaath is het gebied rondom de huidige hofstede Alden Haaf aan het Laageinde. Bij deze hofstede is de gracht (singel) nog aanwezig, welke een verhoogd gebied omsluit. Het oudst bekende Avezaathse document is een oorkonde uit de 9e of 10e eeuw, die in de 11e eeuw is gekopieerd. Hierin staat vermeld dat een hoeve in Avezaath geschonken is aan bisschop Balderik van Utrecht. Tiel is een van de oudste steden van Nederland: de plaats stamt uit de periode 850-1100, terwijl de meeste Nederlandse steden in de late middeleeuwen (1150-1300) ontstonden.
De teloorgang rond 850 van de circa tien kilometer verderop gelegen internationale handelsplaats Dorestad, zorgde ervoor dat een deel van de handel verschoof naar Tiel. In 896 ontving Tiel van de Frankische koning Zwentibold het tolrecht. Wanneer de stadsrechten zijn verleend is onbekend. Door archeologisch onderzoek in de binnenstad werd bevestigd wat uit schriftelijke bronnen reeds bekend was: de stad was in de 10e en 11e eeuw een handelsnederzetting van internationale betekenis, die nauwe banden onderhield met de veel rijkere en machtigere handelsstad Keulen.
Het waren kooplieden van Tiel die zich omstreeks 1015 bij de Duitse keizer beklaagden over de illegale tol die door graaf Dirk III van Holland in de buurt van Vlaardingen werd opgericht. Dit zou leiden tot de (voor de keizer) slecht afgelopen strafexpeditie tegen de Hollandse graaf.
Het is niet bekend of Tiel het muntrecht heeft verkregen, wel werden er munten geslagen. In de 13e eeuw verkreeg Tiel stadsrechten van de bisschop van Utrecht en trad het toe tot de Hanze, een Duits verbond van handelssteden, dat vooral van grote betekenis was voor de Oostzeehandel. De stad was menigmaal de inzet van machtsstrijd tussen de graven van Gelre en de hertogen van Brabant. In 1339 werd de stad definitief Gelders, toen hertog Jan III van Brabant Tiel aan het hertogdom Gelre overdroeg. In de Late Middeleeuwen en de 16e en 17e eeuw breidde de ommuurde stad zich verder uit met een voorstad en nieuwe vestingwerken.
In het oude stadscentrum herinneren meerdere monumenten aan dat rijke verleden, zoals de Sint-Maartenskerk, de Waterpoort met Groote Sociëteit, het Kantongerecht, de voormalige sociëteit Bellevue, het uit 1525 daterende Ambtmanshuis dat samen met de door Jan David Zocher ontworpen Ambtmanstuin deel uitmaakt van het stadhuiscomplex, en het eveneens uit de 16e eeuw stammende Gotische huis aan de Weerstraat.