Pałac Kultury i Nauki EarthCache

Pałac Kultury i Nauki – najwyższy budynek w Polsce (pod względem wysokości całkowitej), znajdujący się w Śródmieściu Warszawy na placu Defilad 1. Właścicielem gmachu jest miasto stołeczne Warszawa. Pałac jest m.in. siedzibą Rady m.st. Warszawy, która obraduje w Sali Warszawskiej. Od 2007 gmach znajduje się w rejestrze zabytków. Co ciekawe, materiał użyty do budowy PKiN skrywa w sobie pewne tajemnice geologiczne, z których część poznamy przy okazji rozwiązywania zadań przypisanych założonemu tu EarthCache’owi.



Skały osadowe, to jeden z trzech głównych typów skał budujących skorupę ziemską. Powstają w wyniku gromadzenia się materiału przenoszonego przez czynniki zewnętrzne (np. wiatr, woda, lodowce), czy też jego osadzaniu się lub wytrącaniu z roztworów wodnych. Dlatego też, ze względu na swoją genezę dzielą się na: (1) okruchowe, (2) pochodzenia chemicznego i (3) organicznego.

(1) Skały osadowe okruchowe formują się z nagromadzenia minerałów lub okruchów pochodzących ze starszych (zniszczonych) skał. Istotną rolę w ich powstawaniu mają procesy transportu i sortowania przez wodę, lód oraz przemieszczanie pod wpływem grawitacji. Dobrymi przykładami skał osadowych okruchowych są: żwiry i zlepieńce, piaski i piaskowce, muły i mułowce oraz iły i iłowce.

(2) Skały osadowe pochodzenia chemicznego powstają w warunkach klimatu gorącego i suchego, na skutek wyparowania wód z mórz oraz jezior. W miarę parowania, dochodzi do zgęszczania (koncentracji) roztworu i zaczynają się z niego wytrącać różne minerały – np. halit (NaCl), będący głównym składnikiem złóż soli kamiennej. Oprócz wspomnianego halitu do skał osadowych pochodzenia chemicznego zalicza się również: gips i anhydryt.

(3) Głównym bohaterem naszej opowieści są jednak skały osadowe pochodzenia organicznego (organogeniczne, biogeniczne), uważane za najbardziej rozpowszechnione na całej Ziemi. Kto z nas nigdy nie widział wapieni? Powstają one przez biochemiczne lub chemiczne wytrącanie niektórych pierwiastków występujących w wodzie morskiej w postaci jonowej i tworzą trwałe minerały, np. kalcyt, aragonit. Olbrzymią rolę w tym procesie odgrywają mięczaki, ramienionogi, koralowce, szkarłupnie, mszywioły oraz niektóre grupy glonów i pierwotniaków. Przyrost węglanu wapnia – kalcytu (CaCO3) z jednej strony odbywa się wewnątrz organizmów, które budują swoje mineralne szkielety (np. muszle), z drugiej zaś jest efektem ich metabolizmu. Oprócz wapieni do skał osadowych organogenicznych należą także dolomity, kreda oraz powstające w nieco odmiennych warunkach – ropa naftowa, gaz ziemny i węgiel kamienny.



Schematyczny rysunek obrazujący środowisko powstawania skał węglanowych (wapieni). Źródło: Muzeum Geologiczne PIG-PIB w Warszawie

Najlepszy kamień budowlany to taki, który jest łatwy do obróbki, a zarazem wytrzymały, niezbyt kruchy i oporny na wietrzenia. Warunki te zdaje się do dziś dobrze spełniać wapień, a zwłaszcza ten pińczowski, użyty do budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Kto by pomyślał, że około 10 milionów lat temu „cegły” budynku przy którym stoimy „produkowały się” w przybrzeżnej strefie tropikalnego, neogeńskiego morza (neogen – młodszy okres ery kenozoicznej). Wówczas to, dzień po dniu, na jego dnie osadzał się powoli muł wapienny i pokrywał szczątki muszli obumarłych małży i glonów (krasnorostów). Niektóre z nich bez problemu zobaczysz. Ruszaj więc i zdobywaj swojego EarthCache’a! Powodzenia!

Pytania:
1. Obejrzyj bloki wapienia w ścianach budowli. Opisz jego wygląd oraz oszacuj wielkość kryształów, z których utworzona jest ta skała.
2. Do jakiej grupy skał osadowych, biorąc pod uwagę genezę ich powstawania, zaliczamy wapienie? Okruchowych, chemicznych, czy biogenicznych? Uzasadnij krótko swoją odpowiedź.
3. Opisz barwę i „fakturę” widocznych tu wapieni. Porównaj jaśniejsze i ciemniejsze bloki. Jak myślisz, co spowodowało różnicę w ich kolorze?
Opcjonalny:
1. Skoro jesteś już przy tej szacownej budowli może zrobisz sobie z nią pamiątkowe zdjęcie i wstawisz je do komentarza?

Nie trzeba czekać na odpowiedz i mozna logować od razu.

This Earth Cache brings you to the center of the city. Here you can find the limestone covering the walls of the highest building

What is Limestone?

Limestone is categorized as sedimentary rock. Sedimentary rocks are one of three large groups of rocks, the other two are igneous and metamorphic. Sedimentary rocks are formed when different materials are deposited by different geological processes and accumulated either at the surface of Earth or within water. Accumulated material that form sedimentary rocks is called sediment.

Sedimentary rocks are typically classified into three basic types:
Clastic: Rocks made up of other rocks that have been compacted together and/or cemented together by a mineral. One such example is sandstone.
Chemical: Rocks formed from dissolved minerals that are precipitated from solution. Examples include rock salt and certain kinds of stalagmites (in caves).
Organic: Rocks created from the bodies and waste byproducts of living organisms. Examples include coal and limestone. Marine fossils can be found in organically-formed sedimentary rocks.

Limestone is sedimentary rock that is mainly (more than 50%) built from calcium carbonate (CaCO3), particularly from its two crystal forms - calcite and aragonite. It can also be a chemical sedimentary rock formed by the precipitation of calcium carbonate from lake or ocean water.

Majority of limestone rocks form in shallow, calm and warm marine waters. Limestone rocks represents 10% of all sedimentary rocks. There are different types of limestone and they can be formed by various processes. In general, if limestone is formed from calcium carbonate that came from various marine organisms (e.g. corals, forams, molluscs) then it is called biological limestone. Its biological origins could often be detected by the presence of fossils. Limestone can also be formed by direct precipitation of minerals from water and such limestone is called chemical limestone.

Question:
1. Take a look on a limestone plates on the wall. Take a look on them. Describe them and estimate size the size of the particles from which it is made.
2. Is this limestone biological or chemical limestone? Why?
3. Describe the texture and color of the limestone. Take a look on the white blocks and those which are not so white. Why you think is the main reason for the difference in the colour.
Optional:
1. You can make some photos and add them to your log.

You don't have to wait for an answer and can log in immediately

Literature:
-Pieńkowski G., Cwojdziński S., Fijałkowska-Mader A., Krzeczyńska M., Krzywiecki T., Malec J., Pacuła J., Pochocka-Szwarc K., Rychel J., Salwa S., Szczepanik Z., Szrek P., Wierzbowski A., Woźniak P., Złonkiewicz Z., Zrozumieć Ziemię – konspekt lekcyjno-ćwiczeniowy z wprowadzeniem do wycieczek; 2013.
-Ryka W., Maliszewska A., Słownik petrograficzny; 1991.
-Stocka B., Geografia w pigułce; 1996.
-Symes R.F. i inni, Skały i minerały; seria Patrzę, Podziwiam, Poznaję; 1991.
-Sygietyńska H., Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy; 1978.
-WIEM, darmowa encyklopedia, portalwiedzy.onet.pl.
-Wikipedia, wolna encyklopedia, pl.wikipedia.org/wiki.