LILI pasła OWCE na Podgórzu EarthCache

Skrytka została stworzona przez catnh. Zdjęcia i treść są własnością catnh.
Dziękuję wszystkim za odwiedzenie tej skrytki, którą przekazałam w dobre ręce. :)

Liliowce to piękne i niewymagające rośliny, z rzędu roślin zielnych należących do klasy jednoliściennych. Liliowce to głównie rośliny wieloletnie, wyrastające z kłącza, bądź bulw czy cebul. Rośliny te na jednym stanowisku ogrodowym mogą rosnąć nawet 20-30 lat. Są to rośliny łatwe w uprawie, nie wymagają specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych, niestety kwiaty są w pełni rozkwitu tylko jeden dzień.

Jednak Liliowce, których fragmenty możecie znaleźć w murach oporowych bulwarów, mimo że są podobne do kwiatów (patrząc na załączony obrazek) i nazywają się tak samo jak rząd roślin zielnych to roślinami nie są.
Grecka nazwa rzeczywiście nawiązuje do roślin: Crinoidea, wywodzi się od dwóch słów: krinon - lilia + eidos - kształt. Nazywane bywają liliami morskimi, czyli ich środowiskiem życia jest środowisko morskie.
Liliowce to szkarłupnie osiadłe. Szkarłupnie są bezkręgowcami o wtórnej symetrii pięciopromiennej. Posiadają unikalny wśród zwierząt układ ambulakralny, czyli układ kanałów i zbiorników wysłanych nabłonkiem rzęskowym, pełniący funkcję lokomocyjną, dotykową, a częściowo wydalniczą i oddechową.

W przeważającej ilości liliowce żyją przytwierdzone do dna morskiego, lecz niektóre mogą się przemieszczać, a nawet są gatunki, które pływają - liliowce mogą być składnikiem planktonu. Ich ciała znajdują się w puszce zwanej kielichem tzw. teka, na której wyrasta 5 ramion, które mogą rozgałęziać się na większą liczbę. Na ramionach znajdują się rynienki, którymi do otworu gębowego spływa woda wraz z pokarmem. Kielich umieszczony jest na łodydze zbudowanej z ułożonych wieńcowato okrągłych albo pięcio- lub sześciobocznych wapiennych płytek (trochitów). Kielich przykryty jest pokrywą. Pośrodku kielicha znajduje się otwór gębowy, obok płytka madreporowa (płytka sitowa z licznymi otworami, element szkieletu większości szkarłupni) i otwór analny. U wielu liliowców otwór odbytowy znajduje się na końcu długiej rurki proboscis (rurka odbytowa).
Na płytkach brachialnych, które są podstawą kielicha, opierają się ramiona porozgałęziane w różny sposób, zbudowane z wapiennych płytek, których układ bywa również zróżnicowany.

Ramiona są giętkie, wzmocnione ruchomo połączonymi elementami szkieletu wewnętrznego, często rozgałęzione u podstawy, zaopatrzone w boczne, piórkowate wyrostki (pinnulae). Wzdłuż wewnętrznej strony ramion przebiegają otwarte bruzdy ambulakralne. W bruzdach tych znajdują się kanały wodne z nóżkami ambulakralnymi odpowiedzialnymi za poruszanie wodą, która wraz z pokarmem spływa bruzdami ambulakralnymi do otworu gębowego.

Łodyga złożona jest z tysięcy członów, na których mogą znajdować się boczne wąsy tzw. cirri. Środkiem łodygi przebiega kanał - w skamieniałych krążkach można zauważyć dziurkę tzw. lumen. Lumen otacza przestrzeń tzw. areola, zaś na krawędziach przegubu znajdują się bruzdy, żeberka czy guzki, część ta zwana jest crenulae (crenularia). Połączone ze sobą skamieniałe fragmenty łodygi liliowców mogą mieć wyraźną "falkę" na styku połączenia płytek, to właśnie linia bruzd, takie połączenie nazywane jest symplexy. Jeśli linia połączenia jest prosta, takie połączenie nazywane jest synostosis. Linia w kształcie połączonych elips nazywa się synarthry.
Zakończenie łodyg jest różne. Liliowce przytwierdzają się do podłoża za pomocą systemu korzeniowego lub kotwiczki, a u niektórych rodzajów na końcu łodygi znajduje się bańka podzielona na komory wypełnione gazem - labolit, za pomocą którego zwierzę unosi się na powierzchni morza.

Z członów liliowców powstały grube pokłady wapieni krynoidowych, czyli trochitowych - w Polsce znane z okresu dewońskiego, karbońskiego i jurajskiego. Wapienie krynoidowe można znaleźć np. w Dolinie Białej Wody w Pieninach.

Przykładowe zdjęcia fragmentów krynoid:

Zadanie:

Eksponaty do zadań znajdują się na kamieniach budujących mur, który ma za zadanie utrzymać Wisłę z dala od zabudowań centrum Krakowa.

UWAGA! Nie dłubiemy scyzorykami ani innymi nożami ani innymi ostrymi przedmiotami, nie rysujemy, nie próbujemy wydostać krynoid ze skały. NIE NISZCZYMY! Jeśli chcecie na pamiątkę fragment krynoidy to znajdźcie sobie inny mur do dłubania.

Plan sytuacyjny startu:

Na starcie: Widzicie schodki? Idziecie pod górę: 1,2,3,4,5. STOP! Odwracacie się twarzą w stronę muru, a teraz klaszczecie w dłonie! Żartowałam. :P
Zadanie znajduje się na wysokości 5 schodka, centralnie przed Wami, jest to 6 kamień licząc od dołu (od schodka) lub 7 licząc od góry.

A w punkcie Q3: Szukajcie na prawo od rury, 6 kamień od dołu, 2 na prawo od rury. Jeśli na starcie znaleźliście fragmenty liliowców, to tutaj także dacie radę. :)

1. W obu punktach możesz znaleźć szczątki liliowców, jakie części ich ciał tu znalazłeś?

2. Czy wśród fragmentów, które znajdują się na w skałach możesz dostrzec "szew" (na jednym z rysunków w opisie podpisany "suture")? Jeśli tak to jaki rodzaj suture znalazłeś w obu punktach?

3. Czy wśród znalezionych fragmentów da się wypatrzeć lumen?

4. W którym miejscu - na starcie czy w punkcie Q3 udało Ci się znaleźć trochit z widocznym crenularium?

5. W którym miejscu - na starcie czy w punkcie Q3 można znaleźć dłuższy fragment łodygi, z ilu trochitów się składa?

Dziękuję Zielony Team za przypadkowe odkrycie pewnego skamieniałego liliowca, który rozwinął ideę poszukiwania kolejnych oraz bogobigowi za pomoc w uchwyceniu za pomocą zdjęć drobnych szczegółów. Dodam również, że osoby te nie znają obu punktów z zadań. :)

Źródła i więcej:

- http://egeocaching.pl/zwiedzaj/pomysly-na-miejsca/486-czy-wiesz-jak-wygladaja-liliowce
- Przewodnik do ćwiczeń z paleontologii, U. Radwańska, Wydawnictwo Naukowe INVIT, Warszawa 1999
- http://www.scriptageologica.nl/s/scripta/images/vol08/nr136/08136a02fig2.jpg dostęp: 02-09-2015
- Palentologia ogólna i systematyczna, A. Chruszcz, H. Jurkiewicz, J. Małecki, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce 2003
- http://invertebrates.uni.lodz.pl/wp-content/themes/kzbih/pdf/dlastudenta/11.Szkar%C5%82upnie.pdf dostęp: 01-09-2015
- http://www.eduteka.pl/doc/gromada-liliowce dostęp: 01-09-2015