Krzyże pokutne/pojednania (niem. Sühnekreuze)
Skrzynka powstała w ramach małego projektu
"Śladami Krzyży Pokutnych".
Część krzyży kamiennych można zaliczyć do zabytków związanych z dawną jurysdykcją. Były one fundowane przez zabójców jako element pojednania z rodziną ofiary. Zwyczaj ten panował w Europie Środkowo-Wschodniej pomiędzy XIII, a XVI wiekiem. Poza nielicznymi wyjątkami prawo te było stosowane jedynie na terenie dawnego Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
Średniowieczne kodyfikacje prawne zaliczały nieumyślne zabójstwo do kategorii przestępstw mogących podlegać rozstrzygnięciu według systemu kompozycyjnego (compositio). Możliwość takiego postępowania wynikała z przyjęcia w Europie Środkowo – Wschodniej zapisów prawa sasko-magdeburskiego. W XIII-wiecznych kodyfikacjach prawnych zapisano, że: kto zabije umyślnie, wedle prawa ma być karany. Kto zabije przygodnie, że jawne to będzie, gardła tracić nie powinien, tylko zapłacić. Krewni zabitego tworzyli solidarny związek rodowy, który ścigał zabójcę. Z drugiej strony zabójca zasłaniał się swoimi krewnymi, co doprowadzało do powstania stanu wrogiego między dwoma związkami rodowymi, mogło dojść do krwawej zemsty. Równocześnie wraz z ograniczeniem krwawej zemsty rozwijała się tendencja do jej zastąpienia ugodą stron – pojednaniem. Krwawa zemsta nie leżała jednak w interesie władcy danego terytorium, dlatego realne korzyści w pogodzeniu dwóch zwaśnionych stron wnosiło jedynie tzw. jednanie, które było bodźcem do wykształcenia się systemu kompozycyjnego. Winnym zabójstwa umożliwiały one zawarcie ugody z rodziną ofiary, jeśli ta wyraziła taką wolę. Sprawca pozbawienia życia drugiego człowieka, zobligowany był do stosownego zadośćuczynienia, którego rodzaj i wymiar ustalał sąd, przed którym spotkał się zabójca z bliskimi zabitego.
W innych regionach Polski (np. Roztocze) występują podobne krzyże kamienne, lecz na razie nie odnaleziono dokumentów świadczących o tym, że są to krzyże pokutne/pojednania, więc zapewne ich funkcja była inna.
Zabójca był zobowiązany do:
- przekazania rodzinie zabitego "główszczyzny"
- ufundowania określonej ilości wosku na rzecz Kościoła
- zamówienia określonej liczbę mszy zadusznych w intencji zabitego
- partycypowania w kosztach pogrzebu
- ufundowania kąpieli, posiłków, odzienia dla biedoty
- peregrynacji osobistej lub opłacenia zastępcy do jednego z ówczesnych miejsc pielgrzymkowych:
- Rzym
- Akwizgran
- Wilsnack
- Jerozolima
- Santiago de Compostela
- ufundować krzyż pokutny/pojednania, kapliczkę pokutną/pojednania lub Marter (krucyfiks lub kapliczkę z przedstawieniem ukrzyżowania Chrystusa lub męczeństwa świętych), który miał skłaniać do modlitwy za duszę zabitego i być potwierdzeniem zrealizowanego aktu pojednania
Krzyż pokutny Ujazd Górny:
Krzyż w Ujeździe Górnym - jest to krzyż wyjątkowy: typu greckiego, wykonany ze zlepieńca widoczny jest z obu stron muru (!) kościoła św. Marcina. Pochodzi najprawdopodobniej z 1400 lub 1441 r. i jest chyba najstarszym krzyżem pokutnym na Dolnym Śląsku, o udokumentowanym pochodzeniu. Zachowała się umowa kompozycyjna - ugoda pojednawcza (dotycząca najprawdopodobniej tego krzyża) łącząca go z morderstwem dokonanym przez Petera Hoffmanna (lub na jego osobie, źródła różnią się w tej kwestii). Zgodnie z prawem zapadł wyrok o przekazaniu pewnej sumy pieniężnej na rzecz rodziny zabitego. Wręczenie kwoty nastąpiło nad otwartym grobem ofiary. Tam też krewni ofiary podali sobie ręce na znak zgody, natomiast winowajca opuścił ręce "śmiercią skalane" do otwartego grobu i musiał tak trwać przez pewien czas. W umowie pojednawczej z rodziną zamordowanego, która odstąpiła od zemsty - zobowiązano zabójcę także do złożenia ofiary na kościół (w postaci 30 funtów wosku), odbycia pielgrzymki do Rzymu (którą miał poświadczyć odpowiednim pismem stamtąd) przez Wilsnack oraz wystawienia krzyża w miejscu zdarzenia. W chwili obecnej krzyż w murze koscioła umiejscowiony jest wtórnie.
O keszu:
Umieszczony niedaleko krzyża pojemnik z logbookiem, ołówkiem, temperówką, fantami na wymianę oraz z certyfikatami. Bardzo proszę o delikatność - nie urwijcie maskowania.