Dwór renesansowy w Jakubowicach Murowanych został wzniesiony przez Tęczyńskich w II połowie XVI wieku. W kolejnych wiekach często zmieniał właścicieli, którzy dokonywali przebudów. Obecny wygląd budowla zawdzięcza przebudowie z XIX wieku, kiedy nadano jej kształt pałacu i wybudowano wieżę.
Historia
W XV wieku Jakubowice były własnością Samborzeckich. Drogą dziedziczenia przeszły do rodziny Tęczyńskich. Na początku XVII wieku kluczem lubartowskim zarządzał Janusz Ostrogski w imieniu małoletniego syna, Dominika. W owym czasie podlubelski klucz wchodził w skład Ordynacji Ostrogskiej jako integralna część.
Dominik Ostrogski ożenił się z Katarzyną Sobieską. W wyniku śmierci Dominika i małoletności jego syna, Aleksandra, opiekę nad majątkiem przejął Jan Sobieski. Pretensje do zarządzania kluczem majątków lubartowskich miały także rodziny mężów siostry Aleksandra, Teofili z Ostrogskich Wiśniowieckiej a następnie Lubomirskiej. Sytuacja majątku uległa dalszej komplikacji w wyniku śmierci ostatniego z Ostrogskich, Aleksandra. Ostatecznie majątek jakubowicki, jak i cały klucz lubartowski, trafiły w ręce Jakuba Sobieskiego, syna królewskiego.
Po śmierci Jakuba Sobieskiego majątek wrócił do sukcesorów Ostrogskich-Zasławskich, konkretnie do Marii Lubomirskiej, córki Teofili z Zasławskich. Maria w 1705 roku wniosła klucz lubartowski w wianie swemu mężowi, Pawłowi Karolowi Sanguszce.
W latach 70. XVIII wieku pałac przeszedł w ręce rodziny Szeptyckich. Ślady przebudowy z początków XIX wieku poczynione na prośbę Konstancji z Czackich Szeptyckiej widoczne są po dziś dzień.
W połowie XIX wieku pałac przeszedł w ręce rodziny Grodzickich. Bratanek nabywcy, Tadeusz, sprzedał pałac na początku lat 20. XX wieku. Przez kolejne dziesięciolecie właściciele zmieniali się dosyć często. W 1931 roku pałac zakupił Roman Laśkiewicz, właściciel fabryki Plage & Laśkiewicz. Podjął się remontu obiektu. Ze względu na trudności finansowe zmuszony był sprzedać budynek tuż przed wojną Gospodarce Rolnej.
Kampania roku 1939 rozpoczęła okres nienajlepszej kondycji pałacu. Zajęty przez wojska niemieckie, był atakowany przez wojska polskie jako punkt oporu Niemców. Podczas przemarszu wojsk radzieckich w 1944 roku pałac został przez nie zajęty i doszczętnie ograbiony. Po wojnie budowla została przyznana PGR-owi, co przyczyniło się do dalszej dewastacji obiektu i jego opuszczenia.
Prace zabezpieczające budynek przeprowadzano dwukrotnie: w latach 80. XX wieku oraz na początku XXI wieku. Obecnie budowla znajduje się w stanie trwałej ruiny.
Bryła
Budowla założona na planie prostokąta z trójbocznym ryzalitem od wschodu i wieżą od południa. Zejście do piwnic od południowego-zachodu. Od północy kaplica pałacowa. Budowla w korpusie posiada trzy kondygnacje. Wieża czterokondygnacyjna.
Materiał i konstrukcja
Budynek murowany z cegły i kamienia wapiennego, łamanego. Brak dachu. W części zachodniej korpusu zachowane sklepienia kolebkowe i krzyżowe. Ruina schodów łamanych, dwubiegowych w klatce schodowej umieszczonej na osi budowli.
Elewacje
Elewacja frontowa wyburzona do poziomu piwnic. Centralnie umieszczona była klatka schodowa, dzieląca budowlę na dwie części: zachodnią, murowaną z cegły oraz wschodnią, murowaną z kamienia. W narożniku południowo-wschodnim zlokalizowano wieżę czterokondygnacyjną, a od północy kaplicę z wykuszem. Widoczne ślady boniowania na rogach budowli oraz zastosowanie sztucznego kamienia w obramieniach okien. Nad oknami motyw zdobniczy anioła i lilii. Okna w wieży prostokątne i podwojone połączone łukiem odcinkowym.
Otoczenie
Budowla wolnostojąca w kompleksie pałacowo-parkowym. Wokół założenia wybudowano szereg budynków gospodarczych i mieszkalnych dla obsługujących pałac chłopów. Oprócz pałacu obecnie najstarszym budynkiem jest bażantarnia datowana na okres przebudowy rezydencji za Szeptyckich. Większość pozostałych budowli pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Cały kompleks znajduje się w parku krajobrazowym typu angielskiego.
Ciekawostki
Rodzinę Szeptyckich w ich rezydencji odwiedził stryj Konstancji z Czackich – Tadeusz Czacki. Na pamiątkę tej wizyty generał Wincenty Szeptycki, mąż Konstancji, wraz ze swymi ułanami usypał kopiec w parku.
Info o keszu:
- mały pojemnik zawierający logbook, ołówek, krety i przedmioty na wymianę
Aby go odnaleźć należy:
1. Dostać się na drugą stronę zabytkowej bramy (wewnętrzną).
2. Skierować swoje kroki ku prawej wieżyczce (nie trzeba pchać się do środka w śmietnik).
3. Kesz jest ukryty w narożniku muru pod kamieniami.