RV 1.66 : Wommelgem Multi-cache

Geschiedenis van Fort 2

Fort 2 werd destijds opgericht als één van de bolwerken binnen het verdedigingsstelsel rond Antwerpen. Het bouwproject, ontworpen naar de plannen van kapitein Alexis Brialmont, bestond oorspronkelijk uit een meer dan 15 kilometer Grote Omwalling en een fortengordel met acht forten. Van deze kringstelling, bekend als de Brialmontvesting, bestaan vandaag nog zeven van de acht forten, waaronder Fort 2 in Wommelgem. Fort 2 kreeg een nieuwe bestemming als museumfort en vormt vandaag de uitvalsbasis voor heel wat Wommelgemse verenigingen.

Concept Brialmontomwalling snel achterhaald

Fort 2, onrechtstreeks ontstaan in de nasleep van het conflict met Frankrijk (bij Risquons Tout in 1848) en gebouwd vanaf 1859 als onderdeel van de vesting Antwerpen, moest afschrikkend werken om conflicten met onze zuiderburen te ontwijken. Er zijn sterke aanwijzingen dat deze ontradende rol ten volle gespeeld heeft tijdens het Duits-Franse conflict van 1870, waardoor dat niet op Belgische bodem werd uitgevochten. 

In 1914 speelde het fort een actieve rol tijdens de Eerste Wereldoorlog toen het op 8 oktober vijandelijke stellingen onder vuur nam, weliswaar vruchteloos. Het fort was niet rechtstreeks betrokken in de conflicten van de Tweede Wereldoorlog, maar speelde wel een ondersteunende rol als werkplaats van de Luftwaffe. Nadien bleef het in handen van het Belgische leger als logistiek steunpunt voor militair vervoer tot in 1975. 

Na de Eerste Wereldoorlog verloren de forten van de binnenste gordel snel hun status als Antwerpse versterking. Fort 2 werd gebruikt als legerkazerne en voor de training van militairen. Zo werd een deel van de gracht gedempt om er een voetbalplein aan te leggen. Er kwam een sportief oefenparcours en later zelfs twee zwembaden, die inmiddels allang verdwenen zijn. 

Nieuwe bestemming voor Fort 2

De forten werden door Landsverdediging afgestoten en in 1977 kregen de gemeentebesturen de kans om de forten aan te kopen. Wat, gezien de vraagprijs, lange onderhandelingen met zich heeft meegebracht. Op 29 november 1977 kon burgemeester Smits de aankoopakte ondertekenen voor 9 miljoen Belgische frank (223.104 euro), te betalen in 9 schijven van 1 miljoen frank zonder interest. 

Fort 2 kreeg, net als verschillende andere forten, een nieuw leven als uniek park- en recreatiegebied, 33 ha groot, met socioculturele ruimte en sportaccommodatie. Het binnenfort werd voornamelijk toegewezen aan de Wommelgemse verenigingen. Over het ganse domein zijn er nu zeven musea gehuisvest en er worden geleide bezoeken aangeboden, die je in het digitaal loket kan aanvragen. 

Het fort kreeg een museumfunctie omdat je met geleide bezoeken een typisch bakstenen fort van de Brialmontvesting rond Antwerpen kan leren kennen. Door de permanente opstelling van 19^de-eeuws en vroeg-20^ste-eeuws geschut kan ook de evolutie van de artillerie in deze periode worden toegelicht. Als afgeleide hiervan hebben zich ook musea over de Eerste en Tweede Wereldoorlog en over de V-wapens ontwikkeld. 

De benaming museumfort heeft ertoe geleid dat nog andere musea zich gaandeweg in het fort zijn komen vestigen: het politie- en muziekinstrumentenmuseum in het binnenfort, het brandweermuseum, Sint-Elooimuseum, de bijenstand en het museum van Heemkundige Kring 'De Kaeck'. In dat museum doen streekgebonden artefacten het verleden herleven.