Zaprojektowany i wybudowany w latach 1897-1899 przez nadporucznika Maurycego von Brunnera. Wyposażony w oryginalnej konstrukcji potężny tradytor, działobitnia ta strzegła wejścia do fortu zamiast kaponiery szyjowej. Od strony wejścia znajdują się 4 otwory strzelnicze dla broni ręcznej, po przeciwnej stronie znajdują się 4 kazamaty pancerne dla dział flankujących stronę wschodnią (przestrzeliwanie doliny Wisły). Fort strzegł również traktu sandomierskiego i linii kolejowej zbudowanej w 1899 roku. Przed fortem ciągnął się jar, który był naturalną fosą. Podstawowe części fortu to: korpus kazamatowy, wolnostojący tradytor oraz kaponiera grodzowa w naturalnym przeprofilowanym jarze. Tworzyła ona ogniową nieprzebytą przegrodę blokującą jar. Przejście z fortu do kaponiery wiodło podziemną poterną. Przedpole fortu stanowi spłaszczony stok. Fort posiadał cztery pancerne wieże i jedną obserwacyjną. Uzbrojenie fortu stanowiły cztery 80 mm armaty M 94 w wieżach pancernych koszar, cztery 80 mm armaty do strzelnic minimalnych na lawecie M 94 w kazamatach pancernych tradytora oraz 17 karabinów maszynowych. Obronę bliską zabezpieczała dodatkowo galeria strzelecka dla piechoty. Załogę stanowiło 50 oficerów (w tym jeden lekarz) oraz 184 żołnierzy.
W latach 1918 - 1919, działa Fortu posłużyły do uzbrojenia polskich pociągów pancernych wyruszających na front ukraiński. Od 1919 do 1939 roku Fort był elementem tzw. Obozu Warownego Kraków. Podczas II wojny światowej wykorzystywany był jako magazyn Wehrmachtu, w roku 1944 włączony przez Niemców do systemu otaczającego Kraków tzw. linii Henryka.
W 1988 roku fort przejęło Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej Przyjaciel Konika (organizacja non-profit mająca status OPP), prowadzące działalność skierowaną głównie do dzieci i młodzieży: rekreacja konna, rehabilitacja konna dzieci niepełnosprawnych - hipoterapia oraz upowszechnianie dziedzictwa historycznego i przyrodniczego poprzez odpowiednie zarządzanie fortem 49 1/4 "Grębałów". Obecnie w odrestaurowanym tradytorze fortu mieści się ekspozycja dydaktyczna oraz sala szkoleniowa. Zwiedzanie fortu jest możliwe w godzinach otwarcia obiektu.
W roku 1901 załoga fortu schwytała dziwnie zachowującego się mężczyznę. Podejrzewano, że mężczyzna ów może kolaborować z Rosjanami. Przypuszczalnie w okolicy fortu schował paczkę dla rosyjskiego szpiega. Niestety nie udało się rozszyfrować znalezionej przy nim notatki. Może Tobie sie uda?
