Ścieżka geologiczna w Dolinie Racławki pozwalająca zapoznać się z dolomitami najstarszymi w okolicy Krakowa widocznymi z powierzchni ziemi skałami oraz również jedynym w okolicy miejscem gdzie można zobaczyć uskok hercyński.
Do przejścia jest około 6 km w stromym terenie. Czas potrzebny na przejście i wykonanie zadań to około 3 godzin.
Dolina Racławki wraz z Wąwozem Zbrza to jedne z najbardziej interesujących geologicznie miejsc w okolicy Krakowa. Budowa geologiczna okolicy odróżnia tą dolinę od innych podkrakowskich dolinek zdominowanych przez jurajskie skałki. Tu mamy bardzo szeroki przegląd przez historię Ziemi. Od bardzo młodej w skali geologicznej martwicy wapiennej ( jedynie 3 do 8 tysięcy lat) przez wspomniane jurajskie wapienie po sięgające ponad 300 milionów lat wstecz dewońskie dolomity. Zarówno martwica jak i odsłonięcie dolomitów to prawdziwe unikaty w skali kraju.
Etap I - Kamieniołom Dubie. (N50° 09.416 E019° 41.273)
Znajdujemy się w najniższym punkcie trasy u wylotu wąwozu Zbrza wyżłobionego w procesie erozji wgłębnej (wymywania drobin skał) przez płynący tu strumień. Wąwóz wyżłobiony został aż w trzech typach skał. Poczynając od skał jurajskich u szczytu, przez wapienie dębnickie (dewon środkowy) po dolomity na których poziomie jesteśmy i które są wydobywane w kamieniołomie. Dolomity, które widzisz przed sobą a prawdopodobnie również na nich stoisz to najstarsze skały widoczne z powierzchni ziemi w rejonie Krakowa a w Polsce ustępują jedynie skałom Sudetów i Gór Świętokrzyskich. Skały te powstały na dnie morza między 390 a 385 milionów lat temu (Wtedy nie było jeszcze nawet takiego kontynentu jak Europa). Dolomity ze Zbrzy są barwy ciemnoszarej do czarnej z pomarańczowymi, białymi przebarwieniami. Dzięki dużej zawartości pirytu dolomit ma charakterystyczny zapach a w świetle jarzy się tysiącami punkcików.
Po ustąpieniu morza w okolica stała się aktywna wulkanicznie. Wtedy od głównego źródła magmy przez słabsze miejsca w skałach przebijała się magma tworząc tunele, w których zastygała. Takie tunele, niezgodne z układem skał nazywane są dajkami. Jedna z nich jest doskonale widoczna w ścianie kamieniołomu.
Możesz zabrać sobie fragment dolomitu, do porównań z kolejnymi skałami.
Zadania.
1. Zaobserwuj układ warstw skalnych w kamieniołomie. Jak są one ułożone w stosunku do poziomu.
2. Czy w którejś części układ warstw jest zaburzony ?
Etap II – W wąwozie (N50° 09.704 E019° 40.860)
Znajdujesz się obok tablicy z przekrojem geologicznym wąwozu, zapoznaj się z nią.
3. Teraz powinieneś wyjaśnić przyczynę zaburzenia układu warstw w kamieniołomie. Jakie zjawisko do tego doprowadziło i jak nazywa się taka struktura skał ?
4. Na przeciwko tablicy znajdziesz skałę. Jaka jakiego typu to skała. Badania dokonaj bezinwazyjnie.
Etap III – Kamieniołom Dębnik (N50° 10.033 E019° 40.477)
Kolejny etap to leżące na dolomitach wapienie dębnickie zwane „marmurami dębnickimi” widoczne w odsłonięciu kamieniołomu w miejscowości Dębnik ( jest tu jeszcze jeden, starszy kamieniołom „Karmelicka Góra” lecz aktualnie jest to teren prywatny). Wapienie te mają barwę ciemno szarą w świeżym przełamaniu ( tu możesz swobodnie pastwić się nad kamieniami) i popielatą na powierzchni zwietrzałej. Zawartość pirytu daje charakterystyczny zapach, zupełnie jak w przypadku dolomitu ale słabszy, brak jest „iskierek” błyszczących w świetle. Ze względu na swoje walory estetyczne stosowany był w kamieniarstwie jako materiał okładzinowy i zdobniczy. Wykonany jest z niego między innymi portal Katedry Wawelskiej.
Skały te powstały środkowym dewonie (żywet). Jest to osad pochodzenia morskiego utworzony w płytkim morzu. Również na ułożenie tych skał wpłynęła intruzja w kształcie lakkolitu, jakiej przekrój przedstawiony był na tablicy w Etapie II. Dębnik jest jedynym miejscem w Polsce gdzie występuje wapień takiego typu.
5. Zastygła magma nie jest widoczna na powierzchni ( znajduje się około 200 m pod Twoimi stopami) jednak przyglądając się uważnie ułożeniu skał możesz określić w jakim kierunku jest szczyt lakkolitowego „grzybka”. Podaj w jakim kierunku świata od kamieniołomu znajduje się szczyt.
Etap IV - Marmurowa Góra (N50° 09.869 E019° 41.122)
Malutki kamieniołom od dawna nieczynny lecz unikalny ze względu na odsłonięte skały. Tu można zobaczyć rzadkie odsłonięcie „uskoku hercyńskiego” czyli pęknięcia skał w wyniku ruchów tektonicznych mających miejsce około 290-300 mln lat wstecz spowodowanych zderzeniem się płyt kontynentalnych. Na skutek takich ruchów młodsze wapienie stromatoporowe znalazły się obok starszych, poznanych w poprzednim etapie wapieni dębnickich. W odróżnieniu od wcześniej spotkanych skał, wapienie stromatoporowe powstały przy współpracy żywych organizmów ( ale nie są z nich zbudowane, to nadal skała osadowa), żyjących w płytkich, ciepłych wodach w rodzaju lagun. Poza zapachem ( brak charakterystycznej woni pirytu) można je więc odróżnić po grzybko-podobnych strukturach. Są to właśnie stromatoporoidy, które wiązały drobiny osadów krążące w wodzie.
W ten sposób podróżując w poziomie zapoznaliśmy się ze wszystkimi skałami Dewonu jakie można zobaczyć bez wiercenia.
6. Jeżeli skały z różnych epok znajdowane obok siebie są wyjątkowe, to który rodzaj wapieni w normalnej sytuacji powinien być na górze ?
7. Patrząc od tablicy po której stronie uskoku znajdują się skały młodsze a po której starsze ?
Uwagi:
Pierwszy etap znajduje się na terenie kamieniołomu, jest to czynny zakład i szczególnie od strony Dubia wygląda poważnie ale nie bój sie wejśc, brzegiem terenu zakładu prowadzi czerwona scieżka dydaktyczna i jest to jak najbardziej legalne. Należy zwrócić jednak uwagę ze jest to czynny kamieniołom i należy bezwzględnie przestrzegać poleceń pracowników w szczególności nie wchodzić na teren podczas strzelań. Zwiedzanie wyrobiska dozwolone tylko po uzyskaniu zgody w biurze kamieniołomu. Do zaliczenia EC nie trzeba wchodzić na wyrobisko.
Godziny strzelania:
10:00-15:00
Etapy II i IV znajdują się na obszarze rezerwatu. Chronione są tam zarówno rośliny jaki i skały, proszę więc nie niszczyć skał i nie schodzić ze szlaku.
Zalogować „znalezienie” możesz dopiero po przeslaniu przez mój profil odpowiedzi na co najmniej 6 pytań, w logu mile widziane również zdjęcia nie zdradzające odpowiedzi. Na swój użytek zrób fotografie tablic oraz obiektów zadań. Jeżeli Twoje odpowiedzi będą błędne, wskażę dodatkowe informacje. Wpisy bez przesłanych prawidłowych odpowiedzi będą kasowane po 14 dniach.