Skip to content

Around Borowice 09 Droga Sudecka and the cemetery Traditional Cache

Hidden : 12/24/2012
Difficulty:
1.5 out of 5
Terrain:
1.5 out of 5

Size: Size:   regular (regular)

Join now to view geocache location details. It's free!

Watch

How Geocaching Works

Related Web Page

Please note Use of geocaching.com services is subject to the terms and conditions in our disclaimer.

Geocache Description:

[PL]
Droga Sudecka i cmentarzyk jeńców wojennych w Borowicach.

Skrytka jest umieszczona w dziurze pod skałą.

[EN]
Droga Sudecka and the cemetery of prisoners of the German camp in Borowice.

The cache is located under big stone.

[DE]
Spindlerpassstraße und Friedhof mit Gräbern von Insassen des deutsches Lagers Baberhäuser.

Das ist in einem Loch unter einem Felsen gelegt.

[CZ]
Keš je umístěn v díře pod kamenem.

[RU]
Помещен в отверстие под скалой.

[PL]
Bita droga leśna doliną rzeki Kacza, łącząca Podgórzyn z Borowicami, powstała dzięki nadleśniczemu książęcemu dóbr Schaffgotsch'ów - Mayntz'owi - w latach 1902-1904. Droga ta została pokryta asfaltem w 1937 roku. Czesi wybudowali drogę łączącą Szpindlerowy Młyn z Przełęczą Karkonoską w latach 1914-1921. Niemcy dokonali aneksji Czechosłowacji w 1938 roku i mieli zamiar połączyć śląską i czeską stronę Karkonoszy. Była to z pewnością inwestycja o charakterze strategicznym i miała znaczenie militarne. Pod koniec lat trzydziestych rozpoczęto budowę Drogi Sudeckiej od Borowic w kierunku Przełęczy Karkonoskiej (tam, gdzie znajdują się schroniska: polskie Odrodzenie i czeska Špindlerova bouda).

Prace zlecono legnickiej firmie H. Plüschke. Wzniesiono zabudowania dla robotników w lesie pomiędzy Borowicami a Przesieką, w Dolinie Myi, na obszarze około dwóch hektarów, na wysokości 635 m n.p.m.

W czasie drugiej wojny światowej zabudowania przekształcono początkowo w obóz robotników przymusowych Arbeitskommando nr 374, a później w obóz jeniecki, którego więźniowie w nieludzkich warunkach budowali Drogę Sudecką.

Już w październiku 1939 roku przywieziono tam pierwszą grupę polskich robotników, którym zlecono budowanie baraków dla mieszkańców przyszłego stalagu.

20 kwietnia 1940 roku przybył do Jeleniej Góry transport 2000 Polaków ze Śląska, wywiezionych z Sosnowca, Będzina i Olkusza do prac przymusowych. Część z nich w liczbie około 100 osób osadzono w Borowicach z przeznaczeniem do prac ziemnych przy budowie Drogi Sudeckiej w pobliżu obozu oraz zatrudniono w warsztatach obozowych - ślusarskim i stolarskim.

W lipcu 1940 roku na Przełęcz Karkonoską przybyło 250 belgijskich jeńców wojennych, którzy zamieszkali w budynku dawnego niemieckiego urzędu celnego oraz 500 jeńców wojennych, których ulokowano w obozie przy Borowicach. Jeńcy Ci byli wykorzystywani głównie do budowy Drogi Sudeckiej. Do końca lutego 1941 roku Wehrmacht zwolnił większość jeńców belgijskich, a ich miejsce zajęło około 200 jeńców francuskich na kilka miesięcy. Jesienią 1941 sprowadzono około 400 jeńców radzieckich.

Cywilny obóz pracy zlikwidowano w roku 1943 i wtedy robotników polskich wywieziono, a na ich miejsce sprowadzono jeńców wojennych: polskich, rosyjskich, francuskich, belgijskich i duńskich ze Stalagów nr VIIIE i nr 308 w Świętoszowie oraz nr VIIIC z Żagania, nr VIIIA ze Zgorzelca i Wojcieszyc. Przeciętny stan osobowy wynosił około 700 mężczyzn, w tym około 300 Francuzów. Teren obozu był dobrze strzeżony, ogrodzony drutem kolczastym, z wieżyczkami wartowniczymi. Jeńców wojennych ulokowano w kilkunastu drewnianych barakach. Roboty budowlane nadal prowadziła firma z Legnicy, a nadzór nad robotnikami sprawowali oficerowie SS.

Praca przy budowie Drogi Sudeckiej była bardzo ciężka. Więźniowie i jeńcy kruszyli kilofami skały na tłuczeń do budowy drogi głównej. Na Drodze Sudeckiej zbudowano trzy bardzo masywne mosty: nad Kaczą, Myją i Podgórną, z jezdniami szerokości około 11 metrów. Przy marnym wyżywieniu, od ciężkiej pracy ponad siły i z zimna, ludzie umierali z wycieńczenia i chorób. Epidemia tyfusu plamistego dziesiątkowała ludzi. Niemcy nie zdążyli jednak urzeczywistnić swoich planów i na przełomie lat 1944 - 1945, na skutek przybliżania się frontu, doprowadzili do likwidacji obozu. Pozostałych przy życiu jeńców, którzy szczęśliwie przetrwali głód, bicie i maltretowanie - rozstrzelano. Łączną ilość zmarłych jeńców ocenia się na 800 - 1000 osób. 40 jeńców pochowano we wspólnej mogile nieopodal obozu. W masowych grobach bez oznaczeń na tutejszym cmentarzyku pogrzebano około 500 - 600 osób różnych narodowości. W 1945 roku około 70 osób przeniesiono do Przesieki. Ich los pozostaje nieznany. Baraki rozebrano i spalono tak, że pozostały tylko kamienie wskazujące miejsca, gdzie były usytuowane.

Obecnie na terenie dawnego obozu można rozpoznać fundamenty budynków murowanych np. kuchni, spłaszczenia po barakach oraz ścieżki wyłożone kamieniami, a także dwa okrągłe obiekty - jakby zbiorniki lub cysterny.

Na terenie cmentarzyka dokonano dwóch częściowych ekshumacji w 1956 i 1970 roku. Wiadomo, że pogrzebani byli żołnierzami. Świadczą o tym znalezione przy nich przedmioty: guziki wojskowych mundurów oraz identyfikatory ze Stalagu 308.

Na cmentarzyku w Borowicach znajduje się 38 bezimiennych mogił z dębowymi krzyżami, oznaczonymi odnalezionymi identyfikatorami obozowymi, obudowanych cementowymi krawężnikami i jeden duży zbiorowy grób. Drogowskaz przy Drodze Sudeckiej i tablica pamiątkowa wmurowana w granitowy głaz informują turystów o charakterze tego miejsca.

W latach siedemdziesiątych projektowano dokończenie budowy Drogi Sudeckiej, która poprzez Przełęcz Karkonoską utworzyłaby kołową arterię komunikacyjną między Polską i Czechosłowacją. Projekt ten został zaniechany. W tym czasie jedynie pokryto nawierzchnię istniejącego odcinka Drogi Sudeckiej asfaltem.

Obecnie za skrzyżowaniem Drogi Sudeckiej z niebieskim szlakiem, który wiedzie z Przesieki na Przełęcz Karkonoską, przez około kilometr droga jest szeroka, utwardzona i można byłoby rzec - gotowa do użytkowania. Przez następny kilometr Droga Sudecka zmienia się w ścieżkę, przy której znajdują się wały kamieni - zapewne jest to materiał przygotowany ponad 60 lat temu do budowy dalszego odcinka. Potem ścieżka staje się już trudna do przebycia i zawraca na północny-wschód przecinając niebieski szlak. Ostatni odcinek przed Przełęczą Karkonoską, długości około półtora kilometra, jest także utwardzony na szerokości kilkunastu metrów. Od strony czeskiej do Przełęczy Karkonoskiej prowadzi szeroka, asfaltowa szosa jezdna.

W 2007 roku cmentarzyk w Borowicach został gruntownie wyremontowany przez autorów portalu www.Borowice.pl przy współpracy karkonoskiego forum serwisów internetowych (visit link) , portalu www.Przesieka.pl oraz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie, Nadleśnictwa Śnieżka w Kowarach oraz Urzędu Gminy w Podgórzynie.

[EN]
The forest track of Kacza Valley connecting Podgórzyn with Borowice was brought to existence in 1902-1904 thanks to Mayntz - the ducal forester of Schaffagotschs. The road was covered with tarmac in 1937. From 1914 Czechs were building the road connecting Szpindlerowy Młyn with Karkonoska Saddle – the track was successfully finished in 1921. In 1938 Germany annexed Czechoslovakia and therefore had the ambition to merge Silesian and Czech part of Karkonosze Mountains. Without any doubts it was a strategic investment of high military importance. In the end of the 30s the built of the Sudecka Road (from Borowice in the direction of Karkonoska Saddle - the place where there are two shelters: Polish Odrodzenie and Czech Špindlerova bouda) was begun.

The work was commissioned to the company H. Plüschke from Legnica. Suitable buildings for the workers appeared in the forest between Borowice and Przesieka – in the Myja Valley, on the area of two hectares, at the hight of 635 m above sea level.

During the Second World War the buildings were converted into, first, a camp for forced labourers Arbeitskommando no. 374 and, second, a war-prisoners’ camp, the workers of which built the road in extremely hard conditions.

Already in October 1939 the first group of Polish labourers was brought to Borowice. The workers were to build barracks for future prisoners of the stalag.

On 20th April 1940 about 2000 Poles were transported from Silesia (particularly Sosnowiec, Będzin and Olkusz) to Jelenia Góra for forced labour. A fraction of them – approximately 100 people – were settled in Borowice to work over the built of the Sudecka Road and in ironworker and carpenter workshops located in the camp’s neighbourhood.

In July 1940 250 Belgian war prisoners, who had lived in the former German custom house, and 500 other prisoners arrived to Karkonoska Saddle and were also settled in the camp of Borowice. They were forced mainly to work over the built of the road. By the end of 1941 Wehrmacht released most of Belgian prisoners who were replaced by 200 French ones for a couple of months. In autumn 1941 400 Soviet prisoners joined.

The civilian camp was liquidated in 1943. Polish labourers were moved and their place was taken by Polish, Russian, French, Belgium, and Danish war prisoners from the Stalag no. VIIIE and no. 308 in Świętoszów, no. VIIIC in Żagań and no. VIII in Zgorzelec and Wojcieszyce. The average numer of prisoners in the camp was about 700 men, including 300 French. The area of the camp was well-guarded, surrounded by barbed wire and additionally secured by guard towers. The prisoners slept in over a dozen of wooden barracks. The work was still coordinated by the company from Lednica, but the task of prisoners’ supervision was taken by SS officers.

The labour was very hard. Using pickaxes in stone-pits they had to crash rocks for the broken stone needed for the built of the main road. On the Sudecka Road three massive bridges were built: over Kacza River, Myja River and Podgórna – with tracks of the breadth of 11 m. Given bad feeding, tremendously hard work and cold people suffered from emaciation and illnesses and died. The putrid fever epidemic decimated people. Eventually, Germans did not succeed in fulfilling their plans and between 1944 and 1945, due to the front moving forwards, led to the camp’s liquidation. The war prisoners who managed to survive hunger and oppression were shot. It is estimated that the overall number of dead prisoners oscillated between 800 and 1000 people. 40 prisoners have been buried in a common tomb hard upon the camp. 500-600 people of different nationalities have been buried in mass unmarked graves on the area of this cemetery. In 1945 about 70 people were moved to Przesieka. Their fate is still unknown. The Barracks were pulled down and burned so that on the place they once stood remained only stones.

Nowadays on the area of the former camp it is possible to recognise, apart from the basements of stony buildings (the kitchen), flattenings – remainders of barracks, stony paths and two strange objects – something that seems to be stony containers or cisterns.

The dead were exhumed in 1956 and in 1970. We know that the buried people were soldiers. Things which were found next by them: buttons of soldiers’ uniforms or two identifications entitled Stalag 308 can be treated as an evidence.

On the cemetery in Borowice there are 38 anonymous graves with oak crosses marked with found camp identifiers, surrounded by cement curbstones and one mass tomb. A sign-post and a tablet embedded in a granite stone inform the tourists about the character and meaning of the place.

In the 70s appeared an idea and a project of finishing the built of the Sudecka Road, which through Karkonoska Saddle, would create a new circular communication highway of Karkonosze between Poland and Czechoslovakia. The project has been given up. In that period the surface of existing road was only covered with tarmac.

Nowadays behind the crossroad of the road with the blue track connecting Przesieka with Karkonoska Saddle there is one kilometer long wide and indurate segment of the Sudecka Road, which is ready to be used. Through the next kilometer Sudecka Road changes into a patch, by which stone banks are visible. It is probably the material, which was prepared 60 years ago for further built. Later the path becomes hard to be passed and turns in North-East direction crossing the blue track. The last part before Karkonoska Saddle of the length of 1.5 km has also been hardened. From the Czech side to Karkonoska Saddle runs a broad tarmac road.

In 2007 the cemetery in Borowice was thoroughly renewed by the authors of the website www.Borowice.pl cooperating with the forum (visit link) the website www.Przesieka.pl and the Fight and Martyrdom Protection Council in Warsaw, Śnieżka Forestry in Kowary and the Departament of Podgórzyn Commune.

English version prepared by Marysia Łuszpińska.

[DE]
Friedhof mit Gräbern von Insassen des deutsches Lagers Baberhäuser
- von Kriegsgefangenen verschiedener Nationalitäten und Zwangarbeitern aus Polen, gestorbenen durch Entbehrungen und Krankheiten oder ermordet von den deutschen Wärtern während der Bauarbeiten der "Spindlerpassstraße" in den Jahren 1939 - 1945.

Ein befestigter Weg durch die Wälder im Bächeltal, der Giersdorf mit Baberhäuser verbindet, wurde dank Oberforster Mayntz von Graf Schaffgotsch in den Jahren 1902-1904 errichtet. Dieser Weg wurde im Jahr 1937 asphaltiert. Auf der Tschechoslowakischen Seite erbaute man die Spindlerpassstraße von Spindelmühle bis zum Spindlerpass in den Jahren 1914-1921. Nachdem Deutschland 1938 die Tschechoslowakei annektierte, fasste man den Plan, die schlesische und böhmische Seite des Riesengebirges miteinander zu verbinden, sicherlich auch eine strategische Entscheidung von militärischer Bedeutung. Noch Ende der dreißiger Jahre wurde mit dem Bau der Spindlerpassstraße von Baberhäuser in Richtung Spindlerpass begonnen (an der Stelle der Bauden: dem schlesischen Jugendkammhaus "Rübezahl" und der böhmischen Spindlerbaude).

Die Arbeiten wurde an die Liegnitzer Firma H. Plüschke vergeben. Auf einer Fläche von ca. 2 ha errichtete man im Seiffenwassertal in 635 m Höhe, zwischen Baberhäuser und Hain, zahlreiche Gebäude und Arbeiterunterkünfte.

Während des zweiten Weltkriegs wurden die Gebäude zuerst als Lager für Zwangsarbeiter (Arbeitskommando Nr. 374) und später als Stalag (Kriegsgefangenenlager) genutzt, dessen Insassen unter grausamen Bedingungen beim Bau der Spindlerpassstraße eingesetzt wurden.

Bereits im Oktober 1939 erfolgte der Einsatz des ersten Trupps polnischer Arbeiter, der die Baracken für das neue Stalag erbauen musste.

Am 20. April 1940 wurden ca. 2000 aus Oberschlesien (zumeist aus Sosnowiec, Będzin und Olkusz) stammende Polen als Zwangsarbeiter nach Hirschberg gebracht. Etwa 100 Personen brachte man nach Baberhäuser, um Erdarbeiten beim Bau der Spindlerpaßstraße in der Nähe des Lagers auszuführen oder um sie als Schlosser und Tischler in der Lagerwerkstätte zu beschäftigen.

In Juli 1940 trafen auf dem Spindlerpass 250 belgische Kriegsgefangene ein, die in dem ehemaligen deutschen Zollamt untergebracht wurden. Desgleichen trafen 500 Kriegsgefangene ein, die in den Lagern bei Baberhäuser untergebracht wurden. Die Gefangenen wurden hauptsächlich beim Bau der Spindlerpassstraße eingesetzt. Bis Ende Februar 1941 entließ die Wehrmacht die meisten belgischen Kriegsgefangenen in ihre Heimat und es kamen noch etwa 200 französische KG für einige Monate. Im Herbst 1941 bezogen etwa 400 sowjetische KG die Lager.

Das Arbeitslager für Zivilpersonen wurde im Jahr 1943 geschlossen. Die polnischen Zwangarbeiter wurden durch Kriegsgefangene ersetzt. Es handelte sich dabei um polnische, russische, französische, belgische und dänische Kriegsgefangene aus dem Stalag Nr. VIIIE und Nr. 308 in Neuhammer am Quais, sowie aus dem Stalag Nr. VIIIC in Sagan, Nr. VIIIA in Görlitz und aus Voigtsdorf. Durchschnittlich 700 Männer (hiervon ca. 300 Franzosen) lebten im Lager, welches gut bewacht, durch Stacheldraht begrenzt und von mehreren Wachttürmen umgeben war. Die Kriegsgefangenen selbst wohnten in mehr als 10 Holzbaracken. Die Bauarbeiten selbst standen weiterhin unter der Leitung der Liegnitzer Firma. Für die Bewachung und das Lagerkommando waren SS- Offiziere zuständig.

Die Arbeiten beim Bau der Spindlerpassstraße waren sehr schwer und mühsam. Die Gefangenen mussten die Steine für den Schotter beim Bau der Haupttrasse mit Spitzhacken brechen und drei sehr massive Brücken errichten: über das Bächelwasser, Seiffenwasser und Mittelwasser, mit der Fahrbahn sogar ca. 11 Meter breit. Aufgrund der mangelnden Ernährung, der über die Kräfte der Menschen hinausgehenden Schwersrarbeit und bitteren Kälte starben die Leute durch Erschöpfung und Krankheiten. Eine von Fleckfieber ausgelöste Epidemie dezimierte die Gefangenen. Das Bauvorhaben kam ins Stocken, und die Deutschen schafften es nicht, ihre Pläne wie vorgesehen auszuführen. Ende 1944 / Anfang 1945, als die Front im Osten immer näher rückte, wurde das Lager aufgelöst. Die verbliebenen, noch lebenden Gefangenen, welche aus irgendwelchen glücklichen Umständen den Hunger, die unmenschlich harte Arbeit und Misshandlungen der Aufseher überlebt hatten, wurden erschossen. Die gesamte Zahl der verstorbenen Gefangenen schätzt man auf 800 - 1000 Personen. 40 Gefangenen wurden in einem gemeinsamen Grab in der Nähe des Lagers begraben. Ca. 500 - 600 Personen unterschiedlicher Nationalität wurden in einem Massengrab auf dem hiesigen Friedhof beerdigt. Im Jahr 1945 erfolgte die Umbettung von ca. 70 Personen nach Hain an einen bisher unbekannten Ort. Die Baracken wurden abgerissen und verbrannt. Nur die Fundamentplatten zeigen die Stellen, an denen sie ursprünglich standen.

Heute erkennt man auf dem ehemaligen Lagergelände nur die Grundmauern der aus Stein errichteten Gebäude z.B. Küche, Barackenfundamente, die Reste der Verbindungswege sowie zwei runde Objekte, Überreste von Behältern oder eines Wasserreservoirs.

Auf dem Friedhof in Baberhäuser wurden in den Jahren 1956 und 1970 Exhumierungen durchgeführt. Daraus ergab sich, dass es sich bei den Toten um Soldaten handelt. Die dabei gefundenen Gegenstände wie z.B. Uniformknöpfe und Plaketten weisen auf das Stalag Nr. 308 hin.

Auf dem Friedhof in Baberhäuser befinden sich heute 38 namenlose Gräber mit Kreuzen aus Eichenholz, welche mit den gefundenen Stalagplaketten bezeichnet und mit Zementbordsteinen umrandet sind, sowie ein großes Massengrab. Verschiedene Wegweiser nahe der Spindlerpassstraße sowie eine an einem Granitblock angebrachte Gedenktafel unterrichten die Touristen über die Vergangenheit dieses Geländes.

In der siebzigen Jahren wurde die Fertigstellung des Baus der Spindlerpassstraße neu projektiert, welche eine Verkehrsverbindung zwischen Polen und der Tschechoslowakei schaffen sollte. Dieses Projekt wurde wieder gestoppt und lediglich die Oberfläche der Straße neu asphaltiert.

Ab der Kreuzung der Spindlerpassstraße mit dem blaumarkierten Wanderweg nach Hain ist der Weg heute noch auf einer Strecke von ca. 1 km befestigt, - und man könnte sagen - zur Nutzung fertig gestellt. Danach geht er in einen breiteren Pfad über, an dessen Seite sich mehrere Steinhaufen befinden, bei denen es sich höchstwahrscheinlich um Rohmaterial handelt, das vor über 60 Jahren für den Ausbau des nächsten Abschnitts der Passstraße vorbereitet war. Danach ist der Weg schwer begehbar, dreht in nord-östliche Richtung und kreuzt den blau- markierten Wanderweg. Der letzte, 1,5 km lange Teil vor dem eigentlichen Spindlerpass, ist dann wieder sehr robust ausgebaut und mehr als 10 Meter breit. Auf der böhmischen Seite besteht die Spindlerpassstraße aus einer breiten, gut ausgebauten Asphaltstraße.

Im Jahr 2007 wurde der Friedhof in Baberhäuser von den Autoren der Internetseite www.Borowice.pl von Grund auf renoviert, mit dankbarer Unterstützung des Internet Forums der Region Riesengebirge (visit link) , Internetseite www.Przesieka.pl und Der Rat für den Schutz der Erinnerung an die Kämpfe und das Märtyrertum in Warschau, Oberforsterei Śnieżka in Kowary (Schmiedeberg) sowie dem Gemeindeamt in Podgórzyn (Giersdorf).

Deutsche Version haben die Freunde aus Limburgerhof in Deutschland korrigiert.

[CZ]
Hřbitov vězňů německého tábora v Borovicích - válečných zajatců různých národností a polských účastníků nucených prací na výstavbě Sudetské silnice, kteří zahynuli nebo byli zavražděni německými dozorci v letech 1939-1945.

Zpevněná lesní cesta údolím řeky Kacza, spojující Podgórzyn a Borovice byla zbudována díky nadlesnímu Mayntzovi hraběte von Schaffgotsch v letech 1902-1904. V roku 1937 byla vyasfaltována. Češi vybudovali silnici spojující Špindlerův Mlýn s Krkonošským sedlem v letech 1914-1921. V roce 1938 dovršili Němci anexi Československa a měli záměr propojit slezskou a českou stranu Krkonoš. Jednalo se zajisté o investici strategického charakteru a vojenského významu. Již před koncem třicátých let byla započata stavba Sudetské cesty z Borovic směrem ke Krkonošskému sedlu (v místech, kde se nachází polská bouda Odrodzenie a česká Špindlerova bouda).

Práce byly svěřeny legnické firmě H. Plüschke. V lese mezi Borovicemi a Przesiekou, v údolí řeky Mya, byla ve výšce 635 m n. m. na ploše kolem 2 hektarů vybudována četná ubytovací zařízení pro dělníky.

V době 2. světové války byly budovy užívány zpočátku jako tábor nucených prací (Arbeitskommando č. 374) a později jako zajatecký tábor, jehož vězni budovali v nelidských podmínkách Sudetskou cestu.

Již v říjnu 1939 byla na místo dopravena první skupina polských dělníků, kteří museli postavit baráky pro obyvatele budoucího lágru.

20. dubna 1940 dorazil do Jelení Gory transport 2000 Poláků ze Slezska, svezených ze Sosnowce, Bedziny a Olkusze na nucené práce. Část z nich, v počtu asi 100 osob, byla nasazena v Borovicích na zemní práce při stavbě Sudetské cesty poblíž tábora nebo zaměstnána v táborových dílnách jako zámečníci a truhláři.

V červenci 1940 přišlo na Slezské sedlo 250 belgických válečných zajatců, kteří byli ubytováni v budově někdejší německé celnice a dále 500 válečných zajatců umístěných do lágru u Borovic. Vězni byli nasazováni zejména na budování Sudetské cesty. Do konce února 1941 propustil Wehrmacht většinu belgických zajatců a na jejich místo na několik měsíců nastoupilo kolem 200 zajatců francouzských. Na podzim 1941 osídlilo lágr asi 400 zajatců sovětských.

Civilní pracovní tábor byl zrušen v roce 1943, polští dělníci byli odvezeni a byli nahrazeni polskými, francouzskými, belgickými a dánskými válečnými zajatci z lágrů č. VIIIE a č. 308 ve Swietoszowu, jakož i č. VIIIC v Zagani, č. VIIIA ve Zgorzelci a Wojcieszycích. Průměrný počet osob činil kolem 700 mužů, z toho asi 300 Francouzů. Území tábora bylo pečlivě střeženo, bylo obehnáno ostnatým drátem, se strážními věžemi. Váleční zajatci bydleli v několika dřevěných barácích. Stavební práce nadále prováděla firma z Legnice a dozor dělníků prováděli důstojníci SS.

Práce na výstavbě Sudetské cesty byla velmi těžká. Vězňové a zajatci krumpáči drtili kámen na štěrk pro stavbu hlavní silnice. Na Sudetské cestě byly vybudovány tři velmi pevné mosty: přes Kaczu, Myju a Podgórnu s šířkou vozovky kolem 11 metrů. Mizerně stravovaní a těžkou prací sužovaní lidé podléhali vysílení a nemocem. Také je decimovala epidemie skvrnitého tyfu. Němcům se však nepodařilo jejich plány uskutečnit a na přelomu let 1944 1945 v důsledku přibližování se fronty tábor zlikvidovali. Zbývající přeživší vězně, kteří šťastně přečkali hlad, bití a špatné zacházení, postříleli. Celkový počet zahynulých vězňů se odhaduje na 800 až 1000. Čtyřicet zajatců bylo pochováno ve společném hrobě nedaleko tábora. V masových hrobech bez označení na zdejším hřbitově bylo pochováno 500-600 osob různých národností. Roku 1945 bylo asi 70 osob přeneseno do Przesieky. Jejich osud zůstává neznámý. Baráky byly rozebrány a spáleny tak, že zbyly pouze kameny označující místa, kde byly budovy umístěné.

V současnosti lze na území někdejšího tábora rozeznat základy zděných budov, např. kuchyně, baráků, jakož i kameny vykládané spojovací chodníky a též dva kruhové objekty - snad nádrže nebo cisterny.

V areálu hřbitova byly provedeny dvě částečné exhumace, v letech 1956 a 1970. Je známo, že pohřbení byli vojáci. Svědčí o tom předměty u nich nalezené: knoflíky vojenských uniforem a také označení z trestního lágru 308.

Na hřbitově v Borovicích se nachází 38 bezejmenných hrobů s dubovými kříži označenými táborovými značkami, obestavěnými betonovými obrubníky a jeden velký masový hrob. Ukazatel u Sudetské cesty a pamětní deska osazená do žulového bloku informují turisty o příběhu tohoto místa.

V sedmdesátých letech 20. století se projektovalo dokončení Sudetské cesty, která by přes Krkonošské sedlo vytvořila dopravní tepnu mezi Polskem a Československem. Teno projekt byl zastaven a dostalo se pouze na pokrytí nejvrchnější části cesty asfaltem.

Za křížením Sudetské cesty s modrou turistickou značkou, která vede z Przesieky na Krkonošské sedlo, je dnes v úseku asi jednoho kilometru cesta široká, zpevněná a, dalo by se říci, připravena k využití. V dalším kilometru se cesta mění ve stezku, podél které leží hromady kamení - zajisté materiál připravený před více než 60 lety pro stavbu dalšího úseku. Poté se stezka již stává špatně schůdnou a zatáčí na severovýchod, protínajíc modrou značku. Poslední úsek před Špindlerovým sedlem v délce asi půldruhého kilometru je také zpevněný v délce několika set metrů. Z české strany na Špindlerovo sedlo vede široká sjízdná asfaltová silnice.

V roce 2007 byl hřbitov v Borovicích díky autorům portálu www.Borowice.pl, Radě ochrany válečných památek a hrdinství ve Varšavě, Lesní zprávě Sněžka v Kowarech a Místnímu úřadu v Podgórzyně od základu opraven.

Česká verze pochází od přátel z Hradce Králové, Česko.

[RU]
Кладбище пленных немецкого лагеря в Боровицах - захоронение военнопленных различных национальностей и насильнопригнанных работников из Польши, строящих Судетскую дорогу, погибщих и замученных в 1939-1945 годах от рук немецких охранников.

Мощеная лесная дорога, пролегающая вдоль речки Кача, соединяющая Подгужин с Боровицами, была построена благодаря Майнцу - главному лесничему княжества Шафгоч – в 1902-1904 годах. В 1937 году дорогу заасфальтировали. Со стороны Чехии в 1914-1921 годах была построена дорога, соединяющая Шпиндлеровый Млын со Шпилдлеровой Седловиной. В 1938 году, оккупировав Чехословакию, Германия решила соединить дорогой две области Корконоши– Силезскую и Чешскую. Это дорога должна была иметь важное стратегическое и военное значение. Так, в конце 30х годов началось строительство Судетской дороги, соединяющей Боровицы со Шпиндлеровой Седловиной (где сегодня находится 2 турбазы:польская Одродзенне и чешская Шпиндлерова Болда).

Заказ на строительство дороги получила немецкая фирма Х.Плюшке из г.Легница. Для рабочих на территории 2 гектаров были сооружены строительные бараки в лесу между Боровицами и Пшесекой в долине реки Мыя на высоте 635 метров над уровнем моря.

Во время Второй Мировой войны в этих бараках жили насильнопригнанные рабочие лагеря Арбайтскоммандо №374, а затем они были превращены в лагерь военнопленных, которые в нечеловеческих условиях строяли Судетскую Дорогу.

Уже в октябре 1939 года в долину реки Мыя была привезена первая группа польских рабочих, которые должны были строить бараки для будущих военнопленных.

20 апреля 1940 года в город Еленья Гура прибыли первые 2000 рабочих из городов Сосновец, Бенжин и Олкуш для принудительных работ. Часть из них, около 100 человек, отвезли в Боровицы для земляных работ при строительстве Судетской Дороги недалеко от лагеря, и для работ в слесарных и плотницких мастерских.

В июле 1940 года на Шпиндлерову Седловину прибыло 250 бельгийских военнопленных, которые содержались в здании бывшей немецкой таможни на границе. Кроме того, в это же время в лагере в Боровицах содержались еще 500 военнопленных. Все эти пленные использовались непосредственно для строительства Судетской дороги. До конца февраля 1941 года Вермахт(Немецкое Командование) освободил большую часть выживших бельгийских пленных, а их место на несколько месяцев заняли около 200 французских военнопленных. Осенью 1941 года для строительства Судетской дороги пригнали еще около 400 советских военнопленных.

Строительство дороги гражданскими рабочими было закончено в 1943 году, когда польских рабочих вывезли и на их место для продолжения строительства были пригнаны польские, советские, французские, бельгийские и датские военнопленные из лагерей №VIIIE и №308 из г. Швинтошув (бывш. Нойхаммер ам Куайс), №VIIIC из г. Жагань (бывш. Заган) и №VIIIA из г.Згожелец (бывш. Герлитц) и г. Войчешице (бывш. Фойгсдорф). В среднем лагерь насчитывал 700 мужчин, в том числе около 300 французов. Территория лагеря очень хорошо охранялась, была огорожена колючей проволокой и окружена наблюдательными вышками. На территории лагеря было около 15 деревянных бараков. Строительством дороги руководила фирма из Легницы, в то время как контроль за рабочими-военнопленными осуществляли офицеры СС.

Работа по строительству Судетской Дороги была очень тяжелой. Рабочие и военнопленные кирками выдалбливали дорогу в скалах и вручную дробили камни для постройки дороги. На Судетской Дороге над речками Кача, Мыя и Подгурна были построены 3 массивных каменных моста шириной около 11 метров. Люди умирали от недоедания, от тяжелой непосильной работы, от измождения и от болезней. Эпидемия брюшного тифа унесла жизни многих сотен людей. Немцы не удалось воплотить свои планы, и на рубеже 1944-45 годов из-за приближения линии фронта лагерь был ликвидирован. Оставшиеся в живых военнопленные, которые пережили голод, побои и ужасное обращение, были расстреляны. Количество погибших военнопленных колеблется между 800 и 1000 человек. 40 пленных похоронено в одной братской могиле недалеко от лагеря. В массовых захоронениях безымянно погребено около 500-600 человек разных национальностей. В 1945 году около 70 человек из числа военнопленных пришли в деревню Пшесеку – их дальнейшая судьба неизвестна. Бараки были разобраны и сожжены – от них остались только обгоревшие фундаменты, указывающие на бывший здесь когда-то лагерь.

Сегодня на территории бывшего лагеря можно увидеть кирпичные фундаменты некоторых зданий, например кухни; площадки, где размещались бараки; и дорожки, выложенные камнем, между бараками, а также два выложенных камнем по кругу следа от каких-то объектов, возможно, цистерн.

На территории кладбища 2 раза производились частичные раскопки – в 1956 и 1970 годах. Данные раскопок подтвердили, что здесь действительно были захоронены военнопленные - об этом свидетельствуют предметы, найденные при них: пуговицы и металлические части от военных мундиров, а также металлические бляхи с номером лагеря №308.

На кладбище в Боровицах находятся 38 безымянных могил с дубовыми крестами с прикрепленными к ним найденными металлическими лагерными бляхами, обнесенные цементной могильной оградой, и одна большая братская могила. Указатель на Судетской Дороге и памятная табличка, вмурованная в большой гранитный камень, рассказывает проходящим по дороге о том, что здесь происходило.

В 70х годах было спроектировано завершение этой дороги, которая должна была через Шпиндлерову Седловину связать Польшу и Чехословакию. Этот проект не осуществился. Тогда была заасфальтирована уже существующая часть дороги.

Сегодня дорога от места пересечения Судетской дороги с Синим туристическим маршрутом, который ведет из Пшесеки к Шпиндлеровой Седловине, находится в отличном состоянии, с твердым покрытием, и длится еще около километра. Еще через километр Судетская Дорога переходит в тропинку, вдоль которой находятся каменные валы – скорее всего, более 60 лет назад они предназначались для дальнейшего строительства дороги. А дальше тропинка становится совсем труднопроходимой, и возвращается на северо-восток, где снова пересекается с Синим туристическим маршрутом. Последний отрезок дороги перед Шпиндлеровой Седловиной протяженностью около 1.5 километров также находится в хорошем состоянии и шириной более 10 метров. С Чешской стороны к Шпиндлеровой Седловине ведет широкая асфальтированная дорога.

В 2007 году кладбище в Боровицах было полностью отремонтировано силами авторов портала www.Borowice.pl при содействии работы форума (visit link) , портала www.Przesieka.pl , Государственного Совета Охраны Памяти Жертв Войны и Репрессий; Регионального Лесничества Снежка с управой в Коварах; а также Главы Администрации Подгужина.

Перевод сделан нашими друзьями из города Зеленоград, Москва, Россия.

Additional Hints (Decrypt)

[PL] Mnznfxbjnan zavrwfmlzv xnzvravnzv. [EN] Znfxrq ol fznyyrfg fgbarf. [DE] Znfxvregr xyrvarera Fgrvara. [CZ] Znfxbinaé zraší xnzral. [RU] Затененный мелких камней.

Decryption Key

A|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|M
-------------------------
N|O|P|Q|R|S|T|U|V|W|X|Y|Z

(letter above equals below, and vice versa)