Wąbrzeźno, Podzamek (1) Traditional Cache

ierwotnie na miejscu późniejszego zamku istniał drewniany gród krzyżacki, wzniesiony na średniowiecznym umocnieniu z VIII-XII wieku. 19 kwietnia 1246 roku Zakon przekazał Wąbrzeźno (wówczas zwane Wambrez) biskupom chełmińskim, a pół wieku później - w roku 1303 biskup Herman von Prizna rozpoczął budowę murowanej warowni. Prace budowlane ukończono przed rokiem 1321. Podczas wielkiej wojny polsko-krzyżackiej 1409-11 mieszkańcy miasteczka walczyli po stronie Zakonu pod chorągwią biskupstwa chełmińskiego. Mimo to po bitwie grunwaldzkiej obiekt prawdopodobnie nie ucierpiał ze strony wojsk polskich, choć jego ówczesny zarządca biskup Arnold podpadł królowi dodatkowo tym, że dał schronienie Wilhelmowi von Rosenberg - rycerzowi zakonnemu broniącemu wcześniej zamku w Brodnicy. Ostatecznie biskup ugiął się i złożył hołd 20 sierpnia 1410 roku.

REKONSTRUKCJA ZAMKU Z XV WIEKU WG B.DREJEWICZ

a początku wojny trzynastoletniej, w roku 1454 twierdza została zdobyta i obsadzona polską załogą, lecz 10 lat później zaciężni krzyżaccy pod wodzą Bernarda Szumborskiego odzyskali ją a potem spalili. Po drugim pokoju toruńskim w 1466 roku Wąbrzeźno wraz z ziemią chełmińską weszło w skład należących do Korony Prus Królewskich. Odbudowany zamek nadal pełnił funkcję siedziby biskupiej i w latach 1611-13, w okresie rządów biskupa Macieja Konopackiego został rozbudowany w stylu barokowym. Kilka lat później warownię częściowo zniszczyły wojska szwedzkie. Po odbudowie twierdza nie cieszyła się zbyt długo spokojem, bowiem po raz kolejny szwedzkie bydło udowodniło siłę swojej destrukcji; w roku 1655 ostrzeliwało zamek tak długo, aż spłonął. Kolejnej odbudowy już nie było. W trakcie przeprowadzonej w 1676 roku lustracji dóbr biskupstwa chełmińskiego pisano: Zamek zgoła spustoszony, ani okien, ani drzwi nie masz, pokoje tak zniszczone, że w żadnym mieszkać nie może, atoli naprawa gdyby była prędka jeszcze by się mogło niektóre pokoje utrzymać. Później było już tylko gorzej. W roku 1792 zrujnowane i opuszczone zabudowania zaczęto rozbierać, aby uzyskać cegły na odbudowę strawionych przez pożar kamienic i kościoła farnego. Wyburzenia kontynuowano w XIX wieku, aż z zamku nie pozostało prawie nic. W 1920 roku władze polskie, po wykupieniu Góry Zamkowej z rąk prywatych, zdecydowały się założyć w tym miejscu park.

PLAN RUIN ZAMKU W WĄBRZEŹNIE:
1. ZAMEK WYSOKI, 2. PODZAMCZE, 3. BRAMA WJAZDOWA,
4. WIEŻYCZKI FLANKUJĄCE WJAZD NA ZAMEK

sytuowany na sztucznie podwyższonym krańcu półwyspu Jeziora Zamkowego zespół obronny położony był na osi północny wschód-południowy zachód. Składał się on z zamku właściwego oraz podzamcza, które założono na planie wydłużonego prostokąta o długości około 120 metrów. Podzamcze pełniło funkcje gospodarcze (stajnie, kurniki, chlewy, mieszkanie burgrabiego) a wjazd na jego teren prowadził przez znajdującą się w kurtynie północno-wschodniej bramę, poprzedzoną fosą. Ten szczególnie zagrożony odcinek fortyfikacji chroniony był przez dwie narożne wieże. Rezydencja biskupów wyglądem zewnętrznym przypominała typowy zamek-klasztor krzyżacki. Zbudowana z cegły na kamiennej podmurówce, wzniesiona została na planie kwadratu o boku 60 metrów. Wewnętrzny dziedziniec z trzech stron otaczały jednotraktowe, prawdopodobnie dwukondygnacyjne skrzydła mieszkalne, natomiast od wschodu zamykał go mur obwodowy, pośrodku którego wznosiła się wysoka, oktogonalna wieża. Była ona gównym elementem systemu obronnego, skomunikowanym z wszystkimi urządzeniami o przeznaczeniu militarnym. Łączność ze stanowiskami obronnymi na zewnętrznym murze utrzymywano poprzez osłaniające wjazd murowane przedbramie. Wjazd z przedzamcza prowadził przez furty w murach obwodowych i częściowo zwodzony most przerzucony na filarach przez wyjątkowo szeroką fosę.

RZUT PRZYZIEMIA ZAMKU WYSOKIEGO:
1. MUR OBWODOWY, 2. BRAMA WJAZDOWA, 3. WIEŻA, 4. SCHODY NA WIEŻĘ, 5. DZIEDZINIEC ZE STUDNIĄ,
6. MUROWANY GANEK, 7. POMIESZCZENIA GOSPODARCZE, 8. KOMNATY MIESZKALNE, 9. SIEŃ

rogram użytkowy warowni nie jest w pełni rozpoznany. Reprezentacyjną jej częścią było przypuszczalnie podpiwniczone skrzydło południowe, mieszczące na piętrze kaplicę pod wezwaniem św. Marka. Wedle słów biskupa Andrzeja Olszowskiego, wizytującego zamek w roku 1614, należała ona do najpiękniejszych w państwie. Obok kaplicy mieścił się refektarz, gdzie biskup przyjmował gości i zbierał braci na narady. Parter budynku zajmowały pomieszczenia gospodarcze, a na wysokości pierwszego piętra obiegał je murowany krużganek. W pozostałych dwu skrzydłach na kondygnacji mieszkalnej mieściły się komnaty biskupie i wnętrza związane z administracją diecezji i zamku. Zgodnie z funkcją obiektu, piwnice i parter przeznaczono na składy sprzętu, magazyny żywnościowe, zbrojownię i pomieszczenia użytkowe, jak np. kuchnia, a najwyższy poziom - podstrysza (wokół których na koronie murów obwodowych biegł ganek obronny) użytkowano najczęściej jako spichrze. Pomimo dużej przestrzeni całość założenia tworzyła zwarty zespół, którego walory obronne (oprócz murów, bram, baszt i wieży) podkreślały naturalne predyspozycje terenu, dodatkowo przystosowane podczas prac przygotowawczych na początku budowy.
 

POZOSTAŁOŚCI ZAMKU 2

zamku wysokiego do czasów współczesnych zachowały się relikty ośmiobocznej wieży do wysokości 2 metrów, w tym piwnica z fragmentami sklepienia, oraz porozrzucane gdzieniegdzie zwaliska kamieni i cegieł. Dobrze czytelne jest położenie dawnej fosy, o głębokości 3-4 metrów, po której dnie przebiega obecnie ścieżka spacerowa.