De Geschiedenis van Enkhuizen
Ontstaan en ontwikkeling van Enkhuizen
De eerste schriftelijke vermelding van de naam Enkhuizen vinden we in een Handvest van 1299, waarmee de nederzetting de eerste rechten ontving van Graaf Jan 1. Het dorp bestond al langer, maar over de tijd voor 1299 zijn geen gegevens bewaard gebleven.
Het jaar 1355 is voor de stad van historische betekenis geweest. Toen werd Enkhuizen samengevoegd met het iets westelijker gelegen Gommerskerspel, een boerennederzetting, die al in 1204 wordt vermeld. Graaf Willem 5 verleende de nieuwe stad onder de naam Enkhuizen stadsrechten.
In 1361 werd de eerste binnendijkse haven gegraven voor het toenemend aantal schepen , deze haven besloeg de huidige Zuiderhavendijk, Nieuwstraat, Kaasmarkt en Noorderhavendijk .
Uit de aanleg van de tweede haven, in 1400, blijkt het groeiend belang van Enkhuizen als havenstad: zowel visserij als koopvaardij namen in betekenis toe. De stad onderhield contacten met Noordzee- en Oostzeelanden en met het Rijnland.
Dat ook de handel in boter en kaas van belang was bewijst de stichting van een Waag, op de hoek van de Westerstraat, in 1394.
Na de Sint Elisabethsvloed van 1421 braken de Enkhuizers hun buitendijkse kerk af en bouwde deze meer landinwaarts weer op. Dit was de Zuiderkerk. De boerenbevolking van Gommerskerspel vernieuwde en vergrootte toen op haar beurt hun parochiekerk, de huidige Westerkerk.
Onder druk van de gespannen politieke situatie, als gevolg van de Hoekse en Kabeljauwse twisten, begon men in 1489 de hele stad met wallen te omgeven. De Westerkerk met de eromheen staande kloosters en boerderijen werden hiermee binnen de versterkingen gebracht.
Tijden van betrekkelijke rust en welvaart werden onderbroken door perioden met oorlogen en binnenlandse twisten, die een ongunstige invloed hadden op visserij, handel en nijverheid.
In de strijd om de vrijheid tegen de Spanjaarden heeft Enkhuizen een belangrijke rol gespeeld. De stad verklaarde zich in mei 1572 als eerste stad in Holland en West-Friesland vrijwillig voor de Prins van Oranje. In verband hiermee werd de defensieve kracht van de stad in 1572 vergroot met de aanleg van het bolwerk Willigenburg, aan de voet van de Zuiderpoort, de plek waar we nu de Dromedaris vinden.
Reeds in 1593 werd de stad wederom uitgebreid middels het maken van een nieuwe omwalling versterkt met 7 bastions. Tevens werden er nieuwe havens gegraven. Een fraai beeld van de stad na deze uitbreiding geeft de plattegrond van J.Blaeu van 1649.
In 1602 werd de Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht, waarvan een kamer in Enkhuizen werd gevestigd. Ook aan de in 1622 opgerichte West-Indische Compagnie kon men in Enkhuizen deelnemen.
Belangrijke factor bij de ontwikkeling van Enkhuizen als zeehaven en centrum voor de visserij was de gunstige ligging. De stad lag aan de ingang van de Zuiderzee, van waaruit schepen naar vele werelddelen zeilde.
De grote welvaart in Enkhuizen in de eerste helft van de 17e eeuw kwam ook tot uiting in het aantal inwoners, dat toen op zijn hoogst was, waarschijnlijk in aantal tussen de 21.000 en 25.000 in 1630. Na Amsterdam en Haarlem de derde grootste stad in grootte in wat nu de provincie Noord-Holland is.
Een achteruitgang in welvaart werd ingezet in 1652 toen de eerste van een reeks oorlogen met Engeland uitbrak.
Gevolg was dat vele schepen werden gekaapt, andere de havens niet uitkonden en vissersvloten niet meer voor de Engelse kust konden varen. Hetgeen een gevoelige klap betekende voor de haringvisserij en de daaraan verwante bedrijven als kuiperijen, touwslagerijen, scheepsbouw enz.
De oorlogen met Engeland, Frankrijk en Spanje in de 17e en 18e eeuw hadden Enkhuizen niets anders dan armoede gebracht door verregaande achteruitgang in handel, nijverheid en visserij en niet te vergeten de kosten die de oorlogen met zich meebrachten.
Het inwoners aantal was ook gedaald tot 5400 mensen in 1810 en zelfs tot 4900 in de jaren 1840-1850. Hiervan werden 2300 mensen soms of voortdurend door liefdadigheid in leven gehouden.
Het midden van de 19e eeuw is voor Enkhuizen het dieptepunt geweest van zijn bestaan, veel huizen en pakhuizen waren gesloopt, dit omdat sloop goedkoper was dan het onderhoud van de panden, zodat er grote grasvlakten ontstonden in de stad. De Sint Pietershaven, de Oude buishaven en de Nieuwe Haven waren inmiddels gedempt. In 1885 was in het zuidelijk gedeelte van de stad de spoorlijn aangelegd wat weer een betere verbinding met Amsterdam betekende.
De handel in kaas en de vestiging van enkele zaadbedrijven zorgde ervoor dat het met de economie in Enkhuizen weer wat beter ging. Het inwoneraantal nam sindsdien weer toe tot een aantal van 16.000 in de jaren 90 van deze eeuw.
