Deze multi-cache is gebaseerd op de wandelroute 'Het spoor terug in Velve-Lindenhof' van de Bomengroep Velve-Lindenhof in samenwerking met de gemeente Enschede.
Onderstaande tekst is één-op-één overgenomen uit het routeboekje wat bij deze wandelroute hoort. Wil je dit routeboekje, inclusief routekaart, gebruiken bij het wandelen van de route? Een papieren exemplaar is te verkrijgen bij:
- Museum & buurtkamer De Vleeschhouwerij Velve-Lindenhof, Lage Bothofstraat 334 in Enschede. Geopend op maandag tussen 14:00 en 16:00 uur en op donderdag tussen 10:00 en 12:00 uur. Er zijn ook altijd verschillende exposities te bewonderen in het museum. Website: http://www.devleeschhouwerij.nl/
- Wijkpost Velve-Lindenhof, Oostveenweg 12 in Enschede. Onregelmatige openingstijden.
Als deze wandelroute gevolgd wordt kom je vanzelf langs alle waypoints. Een routekaartje kun je hier vinden. De route is ook te lopen door de volgende routebordjes te volgen:
De wijk Velve-Lindenhof ligt op hooggelegen esgronden, aan de oostkant van Enschede. Dit gebied hoorde bij de Eschmarke met oude historische erven zoals De Lipper (al in 1408 genoemd) en De Velve (1602). De boeren van deze erven ploegden sinds mensenheugenis de akkers. In de tweede helft van de negentiende eeuw is oostwaarts in het landschap een diepe geul gegraven, de ‘spoorsloot’. Daar stoomde in 1868 de eerste trein naar Glanerbrug/Duitse grens om vanuit het Roergebied steenkool aan te voeren voor de textielfabrieken van Van Heek, die aan het spoor lagen en de Ramie Union aan de Noord Esmarkerrondweg. Voor de arbeiders in deze bedrijven werden woonbuurten gebouwd, De Velve en Het Lindenhof, die samensmolten tot de huidige wijk Velve-Lindenhof. De grens van Velve-Lindenhof wordt gevormd door het spoor, de Oliemolensingel, Gronausestraat en Noord Esmarkerrondweg.
De wandelroute ‘Het spoor terug in Velve-Lindenhof’ is onderdeel van het netwerk Enschede Buitensporig. Kijk voor meer informatie op de website
De nummers langs de route
1. Op de hoek Oostveenweg/Lage Bothofstraat staat de wijkpost van Velve-Lindenhof, het bouwkundig zenuwcentrum in de overgang van oud naar nieuw. Vroeger was dit het pand van Electrozaak Dalenoord. Op weg naar het volgende punt komt u langs één van de oudste café's van de stad, 'n Aap aan de Oostveenweg 23, het is vanaf 1 mei 1915 altijd in gebruik geweest als horeca-gelegenheid.
- WP1 -
2. Het roodbakstenen pand Oostveenweg 54, gebouwd in 1923, was van oorsprong een sigarenmakerswerkplaats met woonhuis. Later kwam er een tabakskerverij bij, waar de tabakbladeren werden versneden tot tabak.
3. Dit is het Plantsoen Pluimstraat. Hier staan we bij de Spitsbladige els (Alnus x spaethii), een kruising van de Kaukasische els en de Japanse els. De bladeren zijn donkergroen en blijven lang aan de boom zitten.
De route loopt langs dertig andere bijzondere bomen die met bordjes worden aangegeven.
4. Amerikaanse eik (Quercus rubra) heeft een gladdere stam dan de Zomereik. De bladeren verkleuren in de herfst tot vlammend bruinrood.
5. 'Radarfossielen' heet dit kunstwerk van Hans Rikken (1956). Het is gemaakt van miljoenen jaren oud afzettingsgesteente uit de Belgische Ardennen. Daarin zijn afdrukken van diertjes uit die tijd te bespeuren. De kunstenaar koos de moderne vorm van een scheepsradar als herinnering voor toekomstige generaties.
- WP2 -
6. Hier staan we aan de Oliemolensingel, deel van de ringweg om de binnenstad heen. De aanleg was tussen 1919 en 1929. Toenmalig burgemeester Edo Bergsma (1862-1948), eerste voorzitter van de ANWB, nam het initiatief voor deze verkeersontsluitende route. Naar hem is de brede brug vernoemd over het spoor, de overgang van Oliemolensingel naar Laaressingel.
- WP3 -
7. Het kunstwerk 'Gestapeld tuinmeubilair' is een voorbeeld van de kunststroming Arte Povera "arme" (simpele) kunst, gemaakt door kunstenaar Ton Harmsen.
- WP4 -
8. Gewone es (Fraxinus excelsior) is een hoge boom met een vrij gladde stam. Het blad is samengesteld (meerdere blaadjes per bladsteel). Het hout is vrij hard en taai.
9. Haagbeuk (Carpinus betulus) behoort tot de berkenfamilie. Dit is qua vorm een opvallende boom, met keihard hout.
- WP5 -
10. Langs de randen van Velve-Lindenhof staan fraaie villa's uit het begin van de vorige eeuw. Zeker in dit lommerrijke stadsdeel was wonen in het groen favoriet. Diverse notabelen kozen hier een mooi kavel uit en legden zelfs een landgoed aan: in het huidige Blijdenstein- en Wooldrikpark en het helaas nu verdwenen De Velve aan de Gronausestraat.
- WP6 -
11. Deze Gewone beuk (Fagus sylvatica) met een omvang van 370 centimeter is de dikste boom van Velve-Lindenhof! De Gewone beuk heeft een vrij gladde stam en groene bladeren. De varian 'purpurea' krijgt fraaie donkerrode bladeren.
12. Een hartvormige vogelkooi, kunstwerk van Joris Woertman (1977). Hij verbeeldt inwoners van de wijk die als vogels hun vleugels uitslaan en terugvliegen naar hun eigen stek. Elders staan bij drie ingangen van de wijk (Gronausestraat, Oliemolensingel en Noord Esmarkerrondweg) 'Vrije Vogels' op hoge palen gezet. (Het Wooldrikspark aan de overkant van de Gronausestraat heeft ook een bomenroute)
- WP7 -
13. Hollandse linde (Tilia x europaea) is een kruising van Zomerlinde en Winterlinde. Hij loopt gemakkelijk uit aan de voet van de boom. De hiernaastgelegen woonflat dateert uit begin jaren vijftig van de vorige eeuw. Op deze plek was tot kort na de Tweede Wereldoorlog landgoed met villa 'De Velve'. Daarna was hier tijdelijk een café met uitspanning, in de volksmond 'De Kieteltuin' genoemd.
- WP8 -
14. Noorse esdoorn (Acer platanoides) is een Europese esdoorn. Het blad lijkt sprekend op dat van de plataan.
15. Zilveresdoorn (Acer saccharinum), ook wel Witte esdoorn, komt uit Noord-Amerika. De onderkant van de bladeren is zilvergrijs, vandaar de naam.
16. Veldesdoorn (Acer campestre) ook wel Spaanse aak genoemd, is een Europese esdoorn met relatief kleine bladeren.
17/18. Witte paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) krijgt in het voorjaar witte 'bloeikaarsen' en in de herfst kastanjes. Op 28 februari 2008 plantte oud-minister van Landbouw Gerda Verburg een van deze bomen tijdens een werkbezoek aan Velve-Lindenhof. Het aangrenzende schoolgebouw is de rooms-katholieke basisschool De Kubus, die samen met de openbare school De Lipper een Brede School vormt.
19. Rode Noorse esdoorn (Acer platanoides 'Faassens Black') is een veriant van nr. 14.
20. Rode esdoorn (Acer rubrum 'Scanlon') komt uit Noord-Amerika. Het blad verkleurt in de herfst goudgeel en dieprood. Ook bij deze soort is de onderkant van de bladeren zilvergrijs.
21. Hemelboom (Ailanthus altissima) komt uit het noorden van China. Hij kan bijna dertig meter hoog worden. Na de bloei komen er felrode vruchten aan.
- WP9 -
22. 'Drie bomen', kunstwerk van Ernst Varkevisser (1949), gemaakt van cortenstaal en Belgisch hardsteen. Hij heeft een Japanse sfeer willen creëren, geïnspireerd op het noh-theater, een ingetogen Japanse theatervorm.
23. Valse acacia (Robinia pseudoacacia) komt uit Noord-Amerika. De bloemtrossen zijn wit en het blad is samengesteld. (meerdere blaadjes per bladsteel).
24. Ongeveer op deze plek was het aloude Erve De Velve, voor het eerst genoemd in 1602 (Velve is afgeleid van: Veluwe, Velwe, Velve). Waarschijnlijk waren veel bewoners in dit gebied onderhorig aan het Veluwse kasteel Middachten bij De Steeg. Op 3 november 1935 brandde het laatste restant van De Velve, een oude boerenwoning, af.
25. U bent zojuist langs appartementencomplex Nijstadsweide aan de Velveweg gelopen. Van 1965 tot 2006 stond op die plek de rooms-katholieke Goede Herderkerk, ook een klooster van de Karmelieten. Hier op de hoek met de Slotzichtweg staat een Zweedse meelbes (Sorbus intermedia), een vrij kleine boom. De oranje bessen lijken op die van de lijsterbes, maar ze zijn groter.
26. Zuileik (Quercus robur 'fastigiata') is een smalle gekweekte versie van de bekende Zomereik. Erg geschikt voor smalle straten.
27. Ruwe iep (Ulmus glabra) is in ons land nogal zeldzaam geworden door de gevaarlijke iepenziekte die ook in Enschede veel iepen heeft geveld.
28. Bolesdoorn (Acer platanoides 'Globosum') is een variant van de Noorse esdoorn die u al eerder op de route bent tegengekomen.
- WP10 -
29. Walnoot (Juglans regia) heet ook wel Okkernoot. Het is een boom met een brede kroon. Het blad is samengesteld. (meerdere blaadjes per bladsteel)
30. Dit is de plek van het nieuwe Velveplein waar ook een bijzonder waterwerk te zien is. Met mooi weer een leuke plek voor kinderen om te spelen.
31. Beverboom (Magnolia 'Kobus') is een kleine boom uit Japan. De bloemen zijn wit en lijken op die van de in de lente bloeiende Magnolia.
32. Japanse notenboom (Ginko biloba) is een van de oudste bomen ter wereld. Het blad heeft een fraaie hartvorm. De boom is tweehuizig. Dat wil zeggen zowel mannelijk als vrouwelijk. Omdat de noten van de vrouwelijke boom de weg of stoep erg smerig maken, plant men alleen mannelijke bomen.
- WP11 -
33. Fijnspar (Picea abies) is onze bekende kerstboom. Dit exemplaar, omvang 100 centimeter, stond ooit als kerstboom binnen in het hier naastgelegen speeltuingebouw en werd later buiten in de grond geplant.
34. Zicht op het restant van Erve De Lipper, een boerderij uit omstreeks 1700, en daarmee het oudste deel van Velve-Lindenhof. Erve De Lipper werd voor het eerst in 1408 genoemd en behoorde van 1419 tot 1806 tot de Commanderie Steinfurt, een religieuze broederschap van de Johaniter Orde. Meer Enschedese boerderijen vielen daaronder. Het pad dat de mensen van de Lipper gebruikten om zondags ter kerke te gaan, groeide uit tot de Lipperkerkstraat.
35. Hongaarse eik (Quercus frainetto) krijgt enorme bladeren, die wel drie keer zo groot zijn als die van de Zomereik.
36. Zilverlinde (Tilia tomentosa 'Brabant') is in dit deel van de Lipperkerkstraat aangeplant om er een groene laan van te maken. De onderkant van het blad is zilverkleurig en 'lekt' geen suikerachtige substantie zoals andere lindes.
37. De Lipperkerkstraat is bijna twee kilometer lang en loopt van de Noord Esmarkerrondweg naar de stad. De straat is kenmerkend door de typische lintbebouwing met vaak diepe achterliggende tuinen. Langs deze drukke route vestigden zich in de loop de tijden tientallen kleine bedrijfjes en ambachtslieden. Een overzicht van deze helaas nu uitgestorven beroepen waarmee in 1939 de bewoners van de Lipperkerkstraat hun brood verdienden, staat in het in 2010 uitgegeven Buurtboek van Velve-Lindenhof.
38. Ook hier staat een kunstwerk van Vrije Vogels. Aan de overkant is de Oosterbegraafplaats / Gedenkpark, aangelegd in 1899. Het gebouw met aula ervoor dateert uit 1929. Bij het kantoor ernaast is een mooie wandelroute over de 'Ooster' verkrijgbaar.
- WP12 -
39. Een monumentale rij van de Zomerijk (Quercus robur) langs de Oostburgweg, vroeger veel aangeplant voor de (veel grotere) eikels dan die van de Wintereik. Boeren gebruikten de eikels als varkensvoer. Achter het hek loopt de 'spoorsloot', sinds 2001 weer een drukke internationale treinverbinding richting Duitsland (ruim zeventig treinen per etmaal). Tussen 1981 en 2001 werd het spoor niet gebruikt. In het voorjaar van 1945, aan het eind van de oorlog, ontvluchtten tientallen Oost-Europese dwangarbeiders een stilstaande trein. Vrouwen en kinderen zochten toevlucht in ondermeer Velve-Lindenhof.
- WP13 -
40. Gewone plataan (Platanus x hispanica) heeft een heel aparte manier om zijn schors te vernieuwen. De schors valt als een soort puzzelstukken van de stam af. De bladeren zijn enorm en de vruchten zien er uit als bolletjes die aan een lange steel hangen.
41. Wijnrode es (Fraxinus angustifolia 'Raywood') is een australische gekweekte versie van de smalbladige es. Verkleurt wijnrood in de herfst.
42. Het oude schoolgebouw aan deze straat is de vroegere protestant-christelijke Koningin Julianaschool (1932-1988). Nu is het gebouw in gebruik als atelierruimte voor Enschedese kunstenaars.
43. Schijncipressen (Chamaecyparis) zijn kegeldragende bomen die inheems voorkomen in Noord-Amerika, Japan en Taiwan.
44. De ruwe berk (Betula pendula) komt van nature voor in Nederland. De witte bast is erg kenmerkend, vooral in de winter. De twijgen zijn overhangend.
45. Waterwilg (Salix caprea) of Boswilg, heeft een veel gladdere stam dan de Schietwilg (Salix alba) is een wilg die gemakkelijk uitloopt en daarom vaak wordt afgezaagd en dan een knotwilg is.
46. Ratelpopulier (Populus tremula) heet zo omdat de bladeren bij het minste zuchtje wind bewegen en dan een ratelend geluid maken.
47. Purperesdoorn (Acer pseudoplatanus 'atropurpureum') is een donkere variant van de gewone esdoorn waarvan er vrij veel exemplaren in de spoorsloot staan.
- WP14 -
48. Amberboom (Liquidambar styraciflua) komt uit de Verenigde Staten. De heerlijk geurende hars wordt gebruikt in de cosmetische industrie.
49. Ruwe berk (Betula pendula 'Dalecarlica') komt uit Zweden. De bladeren lijken meer op die van een esdoorn dan van een berk.
50. Venijnboom (Taxus baccata) is een Europese conifeer die langzaam groeit. Het hout is zeer taai en werd daarom gebruikt voor het maken van bogen. Zaden en blad zijn giftig voor het vee. Twee van deze bomen markeren de entree van de vroegere Oosterkerk.
51. Oosterkerk, op 3 juni 1928 geopend protestants gebedshuis. De laatste eredienst was op 24 november 2002. Het in gebruik nemen van de kerk als opvangcentrum voor ex-verslaafden zorgde voor een heftig buurtverzet.
- WP15 -
52. Zoete kers (Prunus avium), ook wel Kriek genoemd. Deze kersenboom bloeit met veel fraaie rose bloesem.
53. Tulpenboom (Liriodendron tulipifera) komt uit het midden van Noord-Amerika, bloeit in de zomer met groen / oranje tulpachtige bloemen.
54. Beverboom (Magnolia x 'soulangiana') is een kleine boom met grote ei-ronde bloemen die wit tot dieproze bloeien.
55. Een monumentale rij van de Paardenkastanje. Deze soort geeft, net als de kastanjebomen langs de Boulevard, geen kastanjes in de herfst en is speciaal zo gekweekt om schade aan eronder geparkeerde auto's te voorkomen.
56. Brug over het spoor. Let op de gietijzeren constructie, inclusief de brugpijlers. Net als bij de eerder langs de route gelegen Esmarkerbrug dateert ze uit eind negentiende eeuw. De spoorsloot was toen nog nauwelijks begroeid.
- WP1 -
57. Eindpunt van de tocht bij Museum-Buurtkamer De Vleeschhouwerij; een bewonersinitiatief heeft ervoor gezorgd dat hier de buurtgeschiedenis is verzameld en wordt bewaard. Bovendien is het een laagdrempelig ontmoetingspunt voor wijkbewoners. Op de foto de vroegere slagerij van de familie Tieben die op deze plek stond. (1930-1963).
Colofon
Uitgave: Bomengroep Velve-Lindenhof in samenwerking met gemeente Enschede
Teksten: Sjouke van der Zee en Jan ter Haar
Foto's: Dinie Wonnink-Nijhuis, Hannie Knobbe, Els Tieben en Willem Janssen
Bronnen: Historische Sociëteit Enschede-Lonneker
Advies en ondersteuning: Gemeente Enschede en Alifa